به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، با وقوع انقلاب در هر کشوری، ذائقه, طرز فکر و دید مردم آن کشور به جهان اطراف و جامعه خود تغییر می کند و دگرگونی در هر حوزه از کشور نیز ناشی از همین تغییر ذائقه است. با وجود این که خلق یک اثر هنری زاییده هنر , ذوق و خلاقیت خالق اثر است ولی باید اضافه کرد که تاثیرات و اتفاقات اجتماعی و سیاسی نیز سرچشمه ای برای هنرمند است. پس می توان گفت که ادبیات بازتابی از جریان ها و عوامل سیاسی و اجتماعی در هر جامعه ای است.
شاید در کتاب های تاریخی خوانده باشید که در وصایای شاه قاجار به جانشین خود آمده است که « برای آن که راحت حکومت کنی, سعی کن که ملت گرسنه و بی سواد بمانند.» که این الگویی برای حکومت طاغوت نیز شد.
در اواخر دوران ولیعهد ناصرالدین شاه، چاپ خانه‌های خصوصی وارد صنعت نشر کشور شدند. بر اساس آمار‌های موجود در آن سال‌ها به ازای هر ۲۱۰ نفر ایرانی تنها یک کتاب در کشور چاپ می‌شد که با جمعیت نزدیک به ۱۵۵ هزار نفری آن زمان کشور، چاپ کتاب سالانه به ۷۸۰ عنوان کتاب می‌رسید. در مقاله «دوره‌های عادی و بحرانی نشر کتاب در ایران در نیم قرن اخیر» نوشته عبدالحسین آذرنگ این گونه گفته شده «در سال ۱۳۳۸ در کشوری که حدود ۲۰ میلیون جمعیت داشت، فقط ۴۸۵ عنوان کتاب منتشر می‌کردند؛ یعنی به ازای هر یک میلیون نفر ۲۴ عنوان کتاب. سال ۱۳۴۰ تعداد کتاب‌ها ۵۸۷ عنوان شد و سال ۱۳۴۹ چهار هزار و سیصد و پنجاه و نه کتاب؛ یعنی به ازای هر یک میلیون نفر ۸۸ عنوان. در سال ۱۳۵۰ تعداد ۳۴۷۴ عنوان کتاب منتشر شد و سال ۵۵ تعداد ۱۶۸۹ کتاب که حتی نسبت به ۱۱ سال قبلش هم کم‌تر بوده است.»
آذرنگ در این مقاله بیان می‌کند: «به طور کلی اگر بخواهیم از ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷، را از لحاظ تولید و نشر کتاب در نظر بگیریم باید این موارد را در نظر بگیریم: پایین بودن سطح سواد و فرهنگ عمومی، نقص نظام آموزشی، عدم اعتیاد به مطالعه، کافی نبودن دانش و تخصص ناشران، کافی نبودن سرمایه و سرمایه‌گذاری به ویژه در تولید چاپ و نشر، فقدان سیاست‌ها و برنامه‌های آینده‌نگر و هماهنگ، چه در بخش عمومی چه در بخش خصوصی، ضعف مدیریت نشر و یاری نرساندن رسانه‌ها به کتاب است»
با پیروزی انقلاب اسلامی سانسور‌های رژیم طاغوتی برداشته و با توجه به نیاز تبیین دیدگاه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی اسلام به عنوان هدف حکومت جدید، می‌توان گفت که اولین حرکت جریان کتاب در عصر آزادی ناشی از انقلاب، انتشار کتاب‌هایی متعدد با محتوای انقلابی و اسلامی بوده است. پیروزی انقلاب اسلامی بستری مناسب و آزاد برای نویسندگان حرفه‌ای که قبل انقلاب به بلوغ فکری رسیده بودند، ایجاد شد. نویسندگان با استفاده از فضای باز انقلاب و نو پا بودن عرصه ادبیات داستانی دست به خلق آثاری شگفت در ادبیات ایران زمین زدند که این آثار هر روز رشد و نمو پیدا می‌کرد.
چاپ رمان‌ها و مجموعه داستان‌ها بعد از پیروزی انقلاب افزایش یافت به طوری که منتقدان بین سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۰ را عصر رمان می‌دانند. انقلاب ایران در حوزه ترجمه بی تاثیر نبوده، زیرا در این دوره ترجمه آثار مختلف با مضامین انقلابی، مبارزاتی و انقلاب کشور‌های اروپایی، روسی و آمریکای لاتین بیشتر می‌شود. از آثار ترجمه شده در این دوره می‌توان به «بگذار سخن بگویم» , «دمیتیلادو چونگارا» و رمان «مادر» و... اشاره کرد.
اوج و پیروزی انقلاب اسلامی سبب شد تا مجلات و محافل ادبی و در پی آن کتاب خوانی رواج پیدا کند. پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد که ادبیات داستانی معاصر ایران در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی دچار رکود و تکرار شده و حتی در مقاطعی به بن بست رسیده بود. این حالت را می‌توان به وضوح در عملکرد و بی اشتیاقی نویسندگان حرفه‌ای آن زمان دید. وقوع انقلاب اسلامی جان دوباره‌ای به پیکره نحیف ادبیات داستانی معاصر داد. حرکت مردم و مبارزات و اتفاقات و حوادث بکر و ناب چند ساله اوج انقلاب تا حد زیادی ادبیات داستانی معاصر را به بومی نویسی دعوت کرد. خاطره نویسی نیز در این دوره رواج بسیاری پیدا کرد به طوریکه درباریان و نزدیکان شاه شروع به خاطره نویسی کردند.
بیست ماهی از آغاز حکومت جمهوری اسلامی نگذشته بود که جنگ تحمیلی آغاز شد و با شلیک اولین گلوله، ادبیات داستانی دفاع مقدس پدید آمد. ایستادگی مردمی، قلمرو تازه‌ای را در برابر شعر و ادب فارسی گشود و راه ورود موضوعات و مضامین و حتی واژگان جدیدی را در ادبیات فارسی باز کرد. هشت سال مقاومت دلیرانه مردم ایران در برابر متجاوزان موجب به وجود آمدن «فرهنگ جنگ» شد. فرهنگی که توانست ادبیات ایران را تحت تاثیر قرار دهد.
از مهم‌ترین فعالیت‌هایی که بعد از انقلاب در حوزه نشر و کتاب رخ داد، می‌توان به برگزاری نمایشگاه کتاب، برگزاری نمایشگاه کتاب استانی، برگزاری نمایشگاه قرآنی، برگزاری دوره هفته کتاب و حضور در نمایشگاه‌های کتاب خارجی، چاپ یک میلیون و یکصد هزار عنوان جلد بعد از انقلاب و توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در حوزه نشر و... اشاره کرد.
حاجی آبادی:محتوای کتاب ها بعد از انقلاب پاسخگوی نیاز مردم است
رضا حاجی آبادی مدیر مسئول انتشارات هزاره ققنوس درخصوص تحولاتی که انقلاب اسلامی در حوزه نشر و کتاب ایجاد کرده است در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: این تحولات باید در دو بخش مقایسه و بررسی شود. نخست همراهی با رشد صنعت نشر در جهان و ورود ابزار‌های جدید، یعنی هم زمان با رشد صنعت چاپ دنیا، ایران هم رشد کرد از جمله این اتفاقات چاپ دیجیتال و نحوه فروش کتاب و استفاده از اپلیکیشن‌ها و اتفاقات دیگر که به تبع انقلاب روی داد، رشد تعداد عناوین کتاب در کشور است که نزدیک به ۶۰ هزار عنوان کتاب در سال و در حوزه‌های مختلف می‌رسد؛ که آمار بسیار بالا و خوبی است. از طرفی عوامل فعال در حوزه نشر و مجوز‌های صادره در این حوزه نیز افزایش یافته است و ما امروزه نزدیک به ۱۳ تا ۱۴ هزار ناشر داریم. این‌ها تغییراتی است که بعد از انقلاب در کشور رخ داده است.
حاجی آبادی درخصوص علت افزایش آمار کتاب بعد از انقلاب بیان کرد: یکی از این عوامل ورود نویسندگان و ناشران جدید و دولتی شدن صنعت نشر و البته وجود موضوع ممیزی در وزارت ارشاد است، این‌ها سبب شده تا تعداد عناوین کتاب افزایش یابد.
حاجی آبادی ادامه داد: محتوا‌هایی که بعد از انقلاب نوشته و منتشر شد، محتوا‌هایی بود که بیشتر پاسخگوی مردم است. البته با گذشت زمان،مردم به مرور از کتاب‌های سیاسی فاصله و بیشتر به کتاب‌های فلسفی و هنری و... روی آورده اند.
انقلاب، ادبیات انقلابی را به وجود آورد و روحی از مکتب و دین اسلام در آن دمید و ادبیات امروز انقلاب اسلامی ما، هم رنگ و هم سو با روح نهضت است.
انتهای پیام/
