باشگاه خبرنگاران جوان؛ اعظم پورکند - دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا روز دوشنبه تلاش خود برای دستیابی به یک توافق هسته‌ای با ایران را با تاکتیکی آشنا آغاز کرد: او یک دیدار پرسر و صدا در دفتر بیضی شکل کاخ سفید برگزار کرد و برنامه مذاکره‌ای خود را تشریح کرد، در حالی که یک متحد نگران در کنار او به شکلی ناراحت و مغموم نشسته بود. 

این بار فردی که در کنار ترامپ نشسته بود، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل بود. او اشتباه ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین را تکرار نکرد که در اواخر فوریه، حرف‌های ترامپ را قطع کرد تا استدلال‌های مخالف خود را مطرح کند. نتانیاهو به رغم نگرانی در مورد حرکت دیپلماتیک ترامپ با ایران سکوت کرد. 

ترامپ عادت دارد بمب‌های سخن پراکنی بیاندازد، حتی وقتی مطمئن نیست کجا فرود می‌آیند. این موضوع در مورد تلاش او برای صلح در اوکراین صادق بوده که تاکنون فقط به نظر می‌رسد درگیری‌ها را در آنجا تشدید کرده است؛ در مورد اعلام تعرفه‌های تجاری که بازار‌های مالی جهانی را به لرزه درآورده؛ و حالا درخواست او برای مذاکره رو در رو با ایران—همراه با تهدید به اقدام نظامی در صورت شکست دیپلماتیک. 

اعلام غافلگیرکننده ترامپ درباره مذاکرات «مستقیم» با یک مقام «عالی‌رتبه» ایرانی به سرعت از سوی وزیر خارجه ایران، عباس عراقچی، اصلاح شد که گفت ایران فقط با مذاکرات غیرمستقیم موافقت کرده است. 

تاکید آمریکا بر مذاکرات مستقیم و احتمال سفر ویتکاف به تهران

یک مقام دولت آمریکا که نخواست نامش فاش شود، گفت که تیم استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، پیام‌هایی از طریق عمان ارسال کرده و بر مذاکرات مستقیم تأکید کرده‌اند، جایی که جلسه روز شنبه برنامه‌ریزی شده بود. این مقام گفت اگر مذاکرات مستقیم نباشد، ویتکوف ممکن است به عمان نرود. 

این مقام گفت: «ما بازیچه نخواهیم شد» و استدلال کرد که آنچه برای شکستن بی‌اعتمادی عمیق دو طرف لازم است، یک «بحث همه‌جانبه» و «همفکری» است. دو مقام نزدیک به مذاکرات بین ایران و آمریکا گفتند که ویتکاف در صورت دعوت احتمالاً به تهران سفر خواهد کرد. 

به نظر می‌رسد ایران هم کنجکاو است و هم ناراحت. عراقچی در یادداشتی که روز سه‌شنبه توسط واشنگتن پست منتشر شد، نوشت که ایران گشایش ترامپ به سوی ایران را «به عنوان تلاشی واقعی برای روشن‌سازی مواضع و باز کردن پنجره‌ای به سوی دیپلماسی» می‌بیند. او با اشاره به تمایل مکرر ترامپ برای توقف «جنگ‌های بی‌پایان»، نوشت: «ما نمی‌توانیم تصور کنیم که رئیس‌جمهور ترامپ بخواهد به رئیس‌جمهور دیگری تبدیل شود که در یک جنگ فاجعه‌بار در خاورمیانه غرق شده است.» 

عراقچی از مذاکرات غیرمستقیم به عنوان نقطه شروع دفاع کرد و استدلال کرد: «ما مایلیم قصد صلح‌آمیز خود را روشن کنیم و اقدامات لازم را برای رفع هرگونه نگرانی احتمالی انجام دهیم. از سوی خود، ایالات متحده می‌تواند نشان دهد که در مورد دیپلماسی جدی است، به این صورت که به هر توافقی که می‌کند پایبند خواهد ماند. اگر به ما احترام گذاشته شود، ما هم متقابلاً احترام خواهیم گذاشت.» 

ترامپ به وضوح می‌فهمد که در هر مذاکره‌ای با ایران، اسرائیل یک طرف سوم نامرئی خواهد بود؛ بنابراین مهم بود که او تمایل خود برای مذاکرات مستقیم را در حضور نتانیاهو اعلام کرد. اگرچه ترامپ ملاحظه‌کار بود، یک مقام دولت حدس زد که صحنه دفتر بیضی شکل راهی برای مهار نتانیاهو و جلوگیری از انتقادات اسرائیل بوده است. 

ترامپ با گفتن این جمله به نتانیاهو شروع کرد: «من بهترین رئیس‌جمهوری هستم که اسرائیل تا به حال تصور کرده است.» سپس، او هدف دیپلماتیک بلندپروازانه خود را به عنوان جایگزینی برای جنگ بیان کرد: «فکر می‌کنم همه موافقند که انجام یک معامله بهتر از انجام اقدام نظامی است؛ و آن اقدام نظامی چیزی نیست که من بخواهم درگیر آن شوم.» 

همانطور که ترامپ اغلب انجام می‌دهد، او درخواست مذاکره خود را با صدای شمشیر همراه کرد: «اگر مذاکرات با ایران موفقیت‌آمیز نباشد، فکر می‌کنم ایران در خطر بزرگی قرار خواهد گرفت» او گفت. «فرمول پیچیده‌ای نیست. ایران نمی‌تواند سلاح هسته‌ای داشته باشد. همین است.» 

نمایش دفتر بیضی شکل به ترامپ اجازه داد تا چیزی را نشان دهد که برای روسای جمهور دموکرات اخیرش، جو بایدن و باراک اوباما، دشوار بود—یعنی به نتانیاهو نشان دهد که چه کسی مسئول است. ترامپ نه تنها قصد خود برای انجام مذاکرات گسترده با ایران، بزرگترین دشمن اسرائیل را اعلام کرد، بلکه در مورد رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه که شاید دومین نگرانی بزرگ اسرائیل باشد، گفت: «من اتفاقاً او را دوست دارم، و می‌دانم که او هم مرا دوست دارد.» 

در صورتی که نتانیاهو پیام را دریافت نکرده باشد، ترامپ اضافه کرد: «هر مشکلی که با ترکیه دارید، فکر می‌کنم می‌توانم حل کنم—البته تا زمانی که منطقی باشید.» این یک پیام معمول کاخ سفید به نتانیاهو نیست. 

تنش جلسه روز دوشنبه بسیار متفاوت از توقف نتانیاهو در کاخ سفید در اوایل فوریه بود. بحث‌های آن زمان بر امید اسرائیل متمرکز بود که ترامپ از اقدام نظامی احتمالی علیه تاسیسات هسته‌ای ایران حمایت کند. اما مقامات بعداً به من گفتند که ترامپ بیشتر از بمباران، مشتاق دیپلماسی بود؛ و در ماه مارس، ترامپ نامه‌ای به رهبر ایران، آیت‌الله علی خامنه‌ای فرستاد و پیشنهاد مذاکرات هسته‌ای را داد، اما هشدار داد که ایران فقط یک فرصت دو ماهه برای دیپلماسی دارد. 

پاسخ اسرائیل این بوده که اصرار کند هر توافق جدیدی با ایران باید «به سبک لیبی» باشد، به معنای برچیدن کامل تجهیزات بالقوه سلاح هسته‌ای. ایران در توافق سال ۲۰۱۵ که ترامپ در سال ۲۰۱۸ لغو کرد، به کنترل‌های محدودتر بر برنامه هسته‌ای خود رضایت داد. 

زمان در حال گذر است—و نه فقط برای ضرب‌الاجل دو ماهه ترامپ برای رسیدن به توافق. تحریم‌های برنامه هسته‌ای ایران قرار است تحت مفاد «بازگشت فوری» توافق سال ۲۰۱۵، در اواخر امسال بازگردند. ادعا می‌شود ایران اورانیوم غنی‌شده کافی داشته باشد که در عرض چند هفته می‌تواند آن را به سطح مورد نیاز برای چندین سلاح برساند، اما تحلیلگران معتقدند که یک سال یا بیشتر زمان نیاز دارد تا یک کلاهک هسته‌ای واقعی توسعه دهد که بتواند روی یک موشک بالیستیک نصب شود. 

درگیری ترامپ در خاورمیانه زمانی عمیق‌تر خواهد شد که او احتمالاً ماه آینده به عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی سفر کند. آیا او به طور غیرمنتظره‌ای تهران را به فهرست مقاصد خود اضافه خواهد کرد، اگر مذاکرات اولیه بین ویتکاف و عراقچی ثمربخش باشد؟

منبع: واشنگتن پست