باشگاه خبرنگاران جوان؛ نفیسه خلیلی - میثم مهدیار، جامعه‌شناس در برنامه «جریان» شبکه یک به بررسی مولفه‌های هویت ملی پرداخت و گفت: بین اجزای هویت ملی و هویت دینی ما تلازم وجود دارد. اولین دولت ملی در ایران در زمان صفویه تشکیل شد، که به واسطه یکپارچگی زبانی و مذهبی بود. آنها توانستند به واسطه همگرایی زبانی و مذهبی اولین دولت ملی را در ایران شکل بدهند. بعد از ورود اسلام به ایران و در دوره امویان ایرانیان مورد آزار و اذیت قرار گرفتند. اگرچه در دوره عباسیان آنها با کمک ایرانیان بر سر کار آمدند، اما از جانب ایرانیان احساس خطر می‌کردند و سعی می‌کردند با ورود غلامان ترک در دستگاه خلافت ایرانیان را کنترل کنند و نقششان را کمرنگ کنند. در نتیجه، حکومت‌های محلی ایرانی در شرق ایران شکل گرفت، که می‌توان به حکومت طاهریان اشاره کرد.

مهدیار ادامه داد: اگر در مقاطع مختلف تعادل بین اجزای بومی، دینی و جغرافیایی بهم می‌خورد، قوام دولت‌ها و حکومت‌ها تحت‌الشعاع قرار می‌گرفت. اما در دوره پهلوی تلاش شد که تا یکی از این اجزا به نفع دیگری تضعیف شود. یعنی هویت دینی را به نفع هویت ملی تضعیف کنند. البته در آن مقطع تفسیر خاصی از هویت ملی وجود داشت. با این حال، انقلاب اسلامی محصول بازتولید دوباره اجزای مختلف فرهنگی و هویتی است.

این جامعه‌شناس در پاسخ به این سوال که چه شد دوره پهلوی اول به سمت هویت ملی منهای دین رفت و در آخر موفق نشد؟ گفت: بین هویت ملی و دین ارتباط وجود دارد، که شما نمی‌توانید بین این دو تفکیک قائل شوید. ولی در دوره پهلوی تفسیری از ملیت ایجاد شد، که این هویت در تقابل با کشور‌های همسایه یا اعراب بود. اما این هویت در مقابل تمدن غرب موضع نداشت. انگار هویت ملی همساز با تمدن غرب بود.