باشگاه خبرنگاران جوان؛ مینا عظیمی - سید حسن سید نصرالله، دبیرکل پیشین حزب الله به شهادت رسید و میراثی از خود بر جای گذاشت که تنها به عرصه لبنان محدود نمی‌شود، بلکه فراتر از آن به کشور‌های دیگر می‌رسد که یکی از آنها عراق است.

از زمانی که سید حسن نصرالله در سال ۱۹۹۲ سمت دبیرکلی حزب الله را برعهده گرفت، نقش او در کشور عراق سنتی یا گذرا نبود، بلکه ضروری بود و ترکیبی از میانجیگری، نفوذ و ارائه مشاوره بود، تا اینکه به یکی از معتبرترین چهره‌ها در میان طیف وسیعی از نیرو‌های عراقی تبدیل شد، از جمله سید مقتدی صدر، که نزدیکان مقتدی صدر بار‌ها اعلام کردند که او با سید حسن ارتباط خوبی داشت و در مقاطع حساس با دبیرکل حزب الله تماس می‌گرفت.

با سقوط بغداد در سال ۲۰۰۳، عراق وارد فاز سیاسی پیچیده‌ای شد که معادلات جدیدی از توازن قدرت‌های مختلف، از آمریکا تا ظهور گروه‌های تروریستی مسلح و ظهور نیرو‌های سیاسی جدید که در جستجوی هویت مستقل یا تلاش برای تحمیل نفوذ خود بودند، شکل گرفت. در این صحنه، سید نصرالله نه تنها دنباله‌روی حوادث بود، بلکه در هدایت برخی از مسیر‌های آنها شریک بود و از شبکه گسترده روابط خود در داخل عراق و با قدرت‌های منطقه‌ای تأثیرگذار بهره می‌برد.

تلاش سید حسن نصرالله برای همگرایی شیعیان عراق

در طول سال‌ها، او در ایجاد همگرایی برای نیرو‌های شیعه عراق، زمانی که اختلافات آنها را تهدید می‌کرد و انسجام سیاسی آنها را از بین می‌برد، نقش داشته است. در برخی مواقع پیام‌های سید حسن نصرالله به بغداد می‌رسید تا در اختلافات بین طرفین حرف آخر را بزند. این برای تحمیل قیمومیت نبود، بلکه بر اساس درخواست مستقیم خود نیرو‌های عراقی بود که او را مرجع سیاسی می‌دانستند که می‌تواند دیدگاه‌ها را به هم نزدیک کند.

شاید سید حسن نصرالله تنها شخصیتی بود که در روابط خود در عرصه عراق دو متضاد را با هم ترکیب کرد: جناح چارچوب هماهنگی و آقای مقتدی صدر که به دلیل نوسانات سیاسی و تمایلش به تدوین یک مسیر سیاسی مشخص شناخته شده بود. مقتدی صدر علیرغم اختلافاتی که با برخی از متحدان سید حسن نصرالله داشت، او را شخصیتی الهام‌بخش می‌دید و در بیش از یک موضوع از جزئیات کار مقاومت گرفته تا برخورد با اشغالگران آمریکایی و نحوه برخورد با مخالفان سیاسی در داخل عراق، بر اساس آنچه منابع نزدیک به او تایید می‌کنند، با سید حسن نصرالله مشورت می‌کرد.

تاثیر سید حسن نصرالله بر مقتدی صدر

همین منابع تایید می‌کنند که مقتدی صدر چندین بار با سید حسن نصرالله ملاقات کرده و جلسات طولانی با او داشته است که در آن به سرنوشت سیاسی عراق و ماهیت مرحله بعدی پرداخته است، زیرا او رهبر یک جنبش گسترده مردمی است. یکی از برجسته‌ترین این دیدار‌ها پس از خروج نیرو‌های آمریکایی از عراق در سال ۲۰۱۱ بود که صدر شروع به ترسیم مجدد ویژگی‌های جنبش سیاسی خود به دور از عناوین مسلحانه کرد و به کسی نیاز داشت که او را در این مسیر جدید راهنمایی کند. سید حسن نصرالله با تجربه‌ای که در کار سیاسی و نظامی داشت، دید جامعی را در مورد چگونگی ایجاد تعادل بین «نمادگرایی مردمی» و «کارآمدی سیاسی» به صدر ارائه کرد، توصیه‌هایی که بعد‌ها صدر در مراحل مختلف به آن توجه کرد.

سید حسن نصرالله در چندین مقطع حساس در عراق حضور داشت، از سقوط صدام حسین تا رویارویی با اشغالگران آمریکایی، از طریق جنگ با داعش و بعد از آن. در سال ۲۰۱۴، در حالی که تروریست‌های داعش مناطق وسیعی از عراق را درنوردیده بودند، پیام‌های دبیرکل حزب الله لبنان به گروه‌های مسلح در سازماندهی این رویارویی تعیین کننده بود که در عملیات بازپس گیری مناطقی که به دست داعش افتاده بود، به وضوح مشهود بود. سید حسن نصرالله متوجه شد که رویارویی با داعش فقط یک نبرد عراقی نیست، بلکه بخشی از یک درگیری منطقه‌ای گسترده‌تر است و توصیه‌های او با دیدگاه ایران تلاقی می‌کرد، اما بر اساس تجربه حزب‌الله در نبرد علیه اسرائیل، نقش حزب الله خاص بود.

در لحظات اختلافات داخلی، به ویژه پس از انتخابات ۲۰۲۱، که مناقشه میان چارچوب هماهنگی و جریان صدر شدت گرفت، کانال‌های سید نصرالله برای جلوگیری از لغزش در یک درگیری داخلی در عراق باز بود که او تا حدی موفق شد، هرچند به دلیل پیچیدگی‌های صحنه عراق، به طور کامل به آن نرسید.

عراق نیز سید حسن را از دست داد

سید حسن نصرالله رفته است، اما جای او در عراق به راحتی پاک نمی‌شود. او برای طیف وسیعی از نیرو‌های شیعه و حتی برخی از نیرو‌های سنی و کرد که او را الگویی برای رهبری مقاومت با دید سیاسی روشن می‌دانستند، موازنه‌ساز، میانجی و مرجع سیاسی بود. حضور او در عراق به اندازه لبنان مشهود نبود، اما از راه‌های غیرمستقیم، از طریق پیام‌ها، نشست‌ها و میانجی‌گری‌هایی که عراق را بیش از یک بار از انفجار داخلی نجات داد، مؤثر بود.

امروز با غیبت ایشان این سوال مطرح می‌شود که آیا جایگزینی وجود دارد که بتواند نقشی را که سید نصرالله در عراق ایفا کرد، ایفا کند؟ پاسخ به مرحله بعدی بستگی دارد، اما آنچه مسلم است خلأ او احساس خواهد شد و عراق نیز مانند لبنان یکی از تاثیرگذارترین چهره‌های تاریخ مدرن خود را از دست داده است.

منبع: الخنادق