آرمان پیشینی مدیر مرکز روابط و همکاری های بین الملل سازمان فضایی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه فناوری گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، اظهار کرد: همواره اینگونه مدنظر بوده که پسماند‌های فضایی بسته به ارتفاع مداری طی چند هفته، ماه، سال، دهه و قرن به صورت طبیعی و بدون دخالت انسان به تدریج وارد جو شوند  و بسوزند و اگر کامل این پسماند‌ها در جو از بین نروند به سطح کره زمین برخورد کنند. براساس مسیر معمول حرکت پسماند‌های فضایی و سوابق موجود، این سقوط به احتمال بسیار زیاد در اقیانوس‌ها، شمال کانادا، سیبری و اطراف استرالیا صورت خواهد گرفت. برخوردی که اگر بجای سطح آب به یک منطقه مسکونی، کشتی یا هواپیما صورت بگیرد بدون شک فاجعه‌آمیز خواهد بود.

او افزود: امروزه وضعیت فضای اطراف زمین که در ابتدا به عنوان "آسمان بزرگ " تصور می‌شد و در آن برخورد بین ماهواره‌ها بعید به نظر می‌رسید بسیارمتفاوت شده است. ورود پرشتاب کشور‌های نوظهور و بخش خصوصی در عرصه فضایی، توسعه ماهواره‌ بر‌ها و در دسترس قرار گرفتن آن‌ها بیش از گذشته، استقرار ابرمنظومه‌های ماهواره‌ای، تصادم (خارج از کنترل و موردی) ماهواره‌ها، استفاده آزمایشی از تسلیحات ضدماهواره، ایجاد کسب و کار‌های نوین فضایی مانند: توریسم فضایی و خدمات رسانی در مدار  و در نهایت عدم اقدام موثر دول پیشرو برای حذف پسماند‌های فضایی پایدار همگی موجب شده است تا فضای ماورای جو به ویژه مدار ارتفاع پایین زمین  بیش از گذشته شلوغ و پرریسک شود. این رشد انفجاری تعداد اشیاء فضایی بدون شک، بر ایمنی عملیات فضایی  تأثیر منفی خواهد گذشت.

پیشینی ادامه داد: شرکت Nanoracks یکی از پیمانکاران ایستگاه بین‌المللی فضایی، در نظر دارد با استفاده از فناوری‌های پیشرفته رباتیک، پسماند‌های بزرگتر مانند محفظه باقیمانده از مراحل انتهایی ماهواره‌بر‌ها را که بدون استفاده در فضا معلق است به عنوان یک فضاپیمای جدید (ایستگاه‌های فضایی آزمایشگاهی مینیاتوری) مجهز کند. این کار با تخلیه مواد شیمیایی فاقد کارایی یا خطرناک مانند سوخت، حذف وسایل و اتصالات اضافی، شکل‌دهی به ظاهر، نصب پانل‌های خورشیدی و باتری و در نهایت نصب زیرسیستم پیشرانش و تزریق سوخت برای کنترل مداری صورت می‌گیرد. استفاده از تسلیحات ضدفضایی به ویژه موشک‌های ضدماهواره یکی از عوامل نگرانی در خصوص توسعه اقدامات ضدامنیتی و افزایش پسماند‌های فضایی محسوب می‌شود.  

او گفت: برخورد تصادفی پسماند‌های فضایی با ماهواره‌های فعال اگرچه خود به تنهایی یک دغدغه جدی برای ایمنی عملیات فضایی محسوب می‌شود، اما این نگرانی نیز وجود دارد که پسماند‌های فضایی توسط یک دولت یا نهاد برای عملیات مخفی خرابکارانه علیه ماهواره دولت یا نهادی دیگر مورد استفاده قرار گیرد. این در حالی است که توسعه فناوری‌های حذف فعالانه پسماند‌های فضایی  مانند تور‌های فلزی، آهن‌رباها، لیزر و بازو‌های رباتیکی به دلیل احتمال سوء استفاده برای تخریب یا ربایش ماهواره‌های عملیاتی بجای پسماند‌های فضایی خود یک دغدغه جدید و جدی محسوب می‌شود.

مدیر مرکز روابط و همکاری‌های بین الملل سازمان فضایی ایران تصریح کرد: امروزه ماموریت‌های جدیدی از جمله تعمیر و تعویض قطعات فضاپیما با هدف افزایش عمر مأموریت و حذف فعالانه پسماند‌های فضایی، که نیازمند مانور‌های مداری بسیار دقیق و عملیات مداری یک فضاپیما در مجاورت شی فضایی دیگری  خواهد بود در حال توسعه است. دامنه عملیات فضایی از مداری‌های دایروی ارتفاع پایین زمین تا مدار‌های بیضوی و شیبدار و زمین آهنگ به سمت مدار‌های دورتر به ویژه نقاط لاگرانژی  در فضای بین ماه و زمین (سیسلونار) در حال گسترش است.

او با اشاره به اپراتور‌های ماهواره‌ای اضهار کرد: اپراتور‌های ماهواره‌ای از پیشرانه‌های کم‌رانش  و تکنیک‌های مانور بدون پیشران مانند تغییر جهت ماهواره با کمک پانل بر اثر اثرات کشش اتمسفری (بویژه برای مدار‌هایی با ارتفاع کم) استفاده گسترده‌ای می‌کنند. اگرچه این قابلیت‌های جدید، روش‌های تصحیح مداری و حفظ موقعیت ماهواره‌ها و اجتناب از برخورد‌های احتمالی را افزایش خواهد داد، اما از سویی باعث پیچیدگی این اقدامات نیز می‌شود. تمامی موارد اشاره شده بر چالش‌های عملیات فضایی ایمن خواهد افزود و بالطبع ضرورت توسعه شیوه‌های نوین در رصد و ردیابی دقیق اشیاء فضایی و همچنین اقدامات لازم برای هماهنگی و انجام مانور‌های مداری را بیش از گذشته مورد توجه قرار خواهد داد.

پیشینی گفت: در سال ۲۰۱۹، اقتصاد فضایی جهان  عددی بالغ بر ۳۷۷ میلیارد دلار تخمین زده شده است که از آن، در حدود ۲۷۱ میلیارد دلار مربوط به صنعت ماهواره و ۱۲۳ میلیارد دلار به حوزه خدمات فضایی مربوط می‌شود. از این میزان حدود ۵۰ میلیارد دلار یعنی ۴۱ درصد گردش مالی در حوزه خدمات فضایی به شرکت‌های آمریکایی تعلق گرفت. اقتصاد فضایی علی‌رغم شیوع بیماری کرونا همچنان روند رو به رشد خود را حفظ کرده است. ارزش قابل تأمل دارایی‌های آمریکا در فضای ماورای جو و وابستگی شدید این کشور به خدمات فضاپایه، باعث شده است که دولت‌مردان این کشور بیش از گذشته نگران امنیت و ایمنی سامانه‌های فضایی خود باشند.

او در پایان بیان کرد: ناسا  اولین آژانس فضایی جهان بود که در سال ۱۹۹۵ اقدام به تدوین رهنمود‌هایی برای مدیریت و کاهش پسماند‌های فضایی نمود. دولت آمریکا به استناد همین رهنمود‌ها در سال ۲۰۰۱ شیوه‌نامه‌ای با موضوع استاندارد‌های کاهش پسماند‌های فضایی وضع کرد. هر چند در این دو سند هیچ اشاره مشخصی به موضوع حذف فعالانه پسماند‌های فضایی نشده بود. با افزایش اهمیت موضوع پسماند‌های فضایی در سال ۲۰۰۲، آمریکا، آژانس فضایی اروپا و ده کشور دیگر تحت محوریت کمیته‌ای بین سازمانی با عنوان IADC رهنمود‌های کاهش پسماند‌های فضایی را تدوین کرد.

بیشتربخوانید

• وجود ۱۲۸ میلیون قطعه زباله فضایی در مدار زمین

انتهای پیام/