رشد و تعالی جامعه اسلامی با الگوی تربیتی خانواده محور
آیه ۷۴ سوره فرقان، فراتر از یک دستور قرآنی ساده، نقشه راهی جامع برای بنیان خانواده سعادتمند و الگو ارائه می‌دهد. این آیه از رهگذر دعا و طلب، ابعاد مختلف تربیت فرزند و تعالی خانواده را به هم پیوند می‌زند.
باشگاه خبرنگاران جوان؛ به نقل از آستان مقدس حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها| ماه مبارک رمضان، فرصتی است مغتنم برای تدبر در کلام وحی و بهره‌مندی از انوار هدایت قرآن کریم. در طرح ملی زندگی با آیه ها، امسال آیه ۷۴ سوره مبارکه فرقان، “رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّیَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِینَ إِمَامًا”، محور توجه و تفکر قرار گرفته است. این آیه شریفه، دعایی است جامع و دلنشین که از زبان بندگان خاص خداوند جاری می‌شود و مضامین عمیقی در باب خانواده و نقش آن در تربیت و تعالی فرد و جامعه را در بر دارد.
ترجمه ساده این آیه چنین است: “خدایا، کارى کن که همسران و بچه‌هایمان چشم‌وچراغ و مایۀ عزت ما باشند و ما را الگوى خودمراقبان کن. ” در این دعا، دو خواسته مهم از خداوند متعال طلب می‌شود: اول، برخورداری از همسران و فرزندانی که مایه روشنی چشم و سرور دل باشند؛ یعنی، کسانی که با ایمان، تقوا، و عمل صالح خود، موجب افتخار و سربلندی خانواده شوند. دوم، قرار گرفتن در جایگاه “راهنمای متقین”؛ یعنی، پیشوا و الگویی برای پرهیزگاران و کسانی که در پی کسب رضایت الهی هستند.
این آیه، نه تنها یک دعا، بلکه یک راهبرد تربیتی است. نشان می‌دهد که سعادت فرد و جامعه، در گرو خانواده‌ای است که بر پایه ایمان، محبت، و تربیت صحیح بنا شده باشد.
خانواده‌ای که در آن، همسران و فرزندان، نه تنها مایه آرامش و آسایش یکدیگر باشند، بلکه در مسیر رشد و تعالی معنوی نیز یاری‌رسان هم باشند؛ و در نهایت، این خانواده بتواند با عمل صالح و اخلاق نیکو، الهام‌بخش دیگران شده و نقش مؤثری در هدایت جامعه ایفا کند.
در این یادداشت، با تأمل بیشتر در این آیه شریفه، به بررسی سبک تربیتی خانواده محور و ابعاد مختلف نقش خانواده در تربیت، تعالی، و هدایت جامعه اسلامی خواهیم پرداخت. امید است که این بررسی، گامی کوچک در جهت تحقق آرمان‌های این آیه مبارکه و تقویت بنیان خانواده در جامعه اسلامی باشد.
نقش دعا در تربیت فرزندان و تعالی خانواده
آیه ۷۴ سوره فرقان نقش بسیار مهم دعا در تربیت فرزندان و رشد و تعالی خانواده را برجسته می‌کند. این آیه نشان می‌دهد که دعا، صرفاً یک عمل عبادی نیست، بلکه یک ابزار تربیتی قدرتمند است.
دعا کردن برای همسر و فرزندان، بیانگر دغدغه و توجه قلبی والدین به سعادت و کمال آنها است. این عمل، خود نوعی آموزش غیرمستقیم ارزش‌ها و اصول اخلاقی به فرزندان است. دعا، فضایی از معنویت و صمیمیت را در خانواده ایجاد می‌کند و باعث تقویت پیوند عاطفی بین اعضای خانواده می‌شود.
وقتی والدین برای فرزندان خود دعا می‌کنند، به آنها نشان می‌دهند که برایشان اهمیت قائل هستند و بهترین‌ها را برایشان می‌خواهند.
این احساس، باعث افزایش اعتماد به نفس و خودباوری در فرزندان می‌شود و آنها را برای پذیرش مسئولیت‌های زندگی آماده می‌کند. علاوه بر این، دعا کردن، والدین را نیز به تفکر و تدبر در روش‌های تربیتی خود وامی‌دارد.
وقتی والدین از خداوند برای تربیت فرزندان خود کمک می‌خواهند، به این نکته توجه می‌کنند که تربیت، یک فرآیند پیچیده و چندبعدی است و نیازمند صبر، حکمت و تلاش مستمر است.
دعا، والدین را به سوی اصلاح رفتار خود و ایجاد محیطی مناسب برای رشد و تعالی فرزندان سوق می‌دهد. به طور خلاصه، آیه ۷۴ سوره فرقان با تأکید بر اهمیت دعا، نشان می‌دهد که دعا یک عنصر اساسی در تربیت فرزندان و رشد و تعالی خانواده است و می‌تواند به ایجاد خانواده‌ای مؤمن، متحد و موفق کمک کند.
رهیافتی به نظام تربیتی خانواده محور
در آیه ۷۴ سوره فرقان، علاوه بر تأکید بر اهمیت دعا، پیام‌ها و آموزه‌های دیگری در حوزه نظام تربتی اسلام، قابل طرح و بررسی است. با این آموزه‌ها، این آیه شریفه به عنوان راهنمایی برای تربیت خانوادگی در راستای پرورش نسلی مؤمن و شایسته عمل می‌کنند:
خانواده‌محوری: این آیه اهمیت خانواده و نقش آن در تربیت نسل آینده را مورد توجه قرار می‌دهد و می‌گوید که تربیت مؤثر و خداپسندانه باید از درون خانواده آغاز شود.
توجه به نسل آینده: والدین باید هشیارانه به تربیت نسل آینده بپردازند و برای آنها دعا کرده وتلاش کنند تا هدایت شده و از گمراهی دور بمانند.
تربیت الهی و معنوی: آیه نشان می‌دهد که تربیت باید به معنویت و انس و ارتباط با خداوند نیز توجه داشته باشد و والدین باید برای هدایت فرزندانشان از خدا یاری بطلبند.
مسئولیت والدین: این آیه مسئولیت والدین را در قبال تربیت صحیح فرزندان یادآور می‌شود و بر این نکته تأکید دارد که والدین باید در زمینه تربیت فرزندان الگو و پیشوا و پیشرو فعال و متعهد باشند.
اهمیت دعا در نهاد خانواده: دعا به عنوان یک راه تقویت ارتباط والدین با خداوند و به دست آوردن کمک الهی در تربیت فرزندان، اهمیت ویژه‌ای دارد و والدین باید همواره این ارتباط را حفظ کنند.
پیام‌های تربیتی آیه در ساحت فردی
آیه ۷۴ سوره فرقان، برای هر مسلمان پیام‌های عمیق و کاربردی دارد: ابتدا، یادآوری می‌کند که خانواده‌ای صالح و فرزندانی نیکو، نعمتی بزرگ از جانب خداوند هستند و باید همواره برای این نعمت دعا کرد و شکرگزار بود.
این آیه، ما را تشویق می‌کند تا در انتخاب همسر و تربیت فرزندان، به دنبال معیار‌های الهی باشیم و ارزش‌های دینی را در خانواده خود نهادینه کنیم. در سطح فردی، این آیه به ما می‌آموزد که برای رسیدن به سعادت، تنها به فکر خود نباشیم، بلکه به فکر خانواده و تربیت صحیح فرزندان خود نیز باشیم.
این آیه همچنین به ما می‌آموزد می‌کند که هدف نهایی زندگی، رسیدن به مقام “امام متقین” است؛ یعنی، الگو شدن برای دیگران و تأثیر مثبت بر جامعه گذاشتن. برای رسیدن به این هدف، باید همواره در پی کسب علم و معرفت، تهذیب نفس، و عمل صالح باشیم و تلاش کنیم تا با رفتار و کردار خود، دیگران را به سوی خداوند هدایت کنیم. این آیه به ما گوشزد می‌کند که زندگی ما تنها به این دنیا محدود نمی‌شود، بلکه باید برای آخرت خود نیز توشه جمع کنیم و در این راه، خانواده و فرزندان صالح، بهترین یاوران ما خواهند بود.
آموزه های آیه در ساحت خانوادگی
آیه ۷۴ سوره فرقان بر اهمیت و جایگاه خانواده در زندگی اجتماعی انسان تأکید ویژه‌ای دارد. این آیه به ما گوشزد می‌کند که همسران و فرزندان باید مایه روشنی چشم و سروری دل‌ها باشند، به این معنا که رابطه‌ای محبت‌آمیز، مبتنی بر عشق و احترام متقابل، در خانواده برقرار کنیم.
این آیه به ما می‌آموزد که تربیت صحیح فرزندان باید در کانون خانواده آغاز شود و والدین نقش اساسی در شکل‌گیری شخصیت و ارزش‌های آنها دارند.
در این فراز، دعا برای داشتن همسر و فرزندانی صالح و با ایمان، نشانه‌ای از تعهد به پرورش نسل‌های آینده به بهترین شکل ممکن است.
همچنین، خانواده باید به عنوان نمونه‌ای از تقوا و دینداری در جامعه عمل کند، به این معنا که اعضای خانواده می‌بایست تلاش کنند که نه تنها خودشان به تقوای الهی پایبند باشند، بلکه به دیگران نیز الگو و پیشوایی متقی در این زمینه ارائه دهند.
به این ترتیب، این آیه ارتباط عمیقی بین حفظ ارزش‌های اخلاقی و دینی در خانواده و تأثیرگذاری مثبت بر جامعه را نشان می‌دهد و تأکید می‌کند که یک خانواده سالم و متعهد، می‌تواند به عنوان الگویی برای سایر خانواده‌ها در جامعه اسلامی عمل کند.
درس‌های آیه در عرصه جامعه اسلامی
آیه ۷۴ سوره فرقان در ساحت جامعه اسلامی پیام‌های مهمی دارد که بر همبستگی و همیاری جامعه تأکید می‌کند. این آیه به ما یادآوری می‌کند که خانواده‌های نیکو و تربیت‌شده، اساس و بنیان یک جامعه سالم و با ایمان هستند.
وقتی خانواده‌ها در پی تربیت فرزندان صالح باشند، این نسل‌ها به‌تدریج به جامعه‌ای متعهد و پایبند به اصول اخلاقی و دینی تبدیل خواهند شد.
این آیه شریفه همچنین بر ضرورت دعا و خواسته‌های خیر برای دیگران تأکید دارد، به این معنا که مسلمانان باید در فکر یکدیگر باشند و برای بهبود حال جامعه و تقویت ایمان یکدیگر دعا کنند.
ایجاد همدلی، محبت و توجه به یکدیگر در بین مسلمانان، به شکل‌گیری یک اجتماع پویا و موفق کمک می‌کند. آیه به‌نوعی تأکید بر مسئولیت فردی و اجتماعی نیز دارد؛ به این صورت که هر کدام از ما می‌توانیم با عمل به دستورات دین و تربیت صحیح فرزندان، زمینه‌ساز رشد و ارتقاء مادی و معنوی جامعه اسلامی باشیم. از این رو، این آیه هم دعوت به تقوی و اصلاح درون خانواده را دارد و هم بر اثرگذاری مثبت خانواده مطلوب و الگو، بر کلیت جامعه اسلامی تأکید می‌کند.
این شریفه در سطح مسائل کلان ملی و ایران اسلامی، حامل پیام‌های مهمی در راستای استحکام و پیشرفت کشور است. این آیه، توجه به خانواده را به عنوان سنگ بنای جامعه اسلامی مورد تأکید قرار می‌دهد و به این نکته اشاره دارد که اگر خانواده‌ها به تربیت فرزندان صالح و متعهد همت گمارند، آینده‌ای روشن و پرامید در انتظار کشور خواهد بود.
این آیه، مسئولیت‌پذیری اجتماعی را ترویج می‌کند و به این معناست که هر فرد در جامعه اسلامی، در قبال سعادت و پیشرفت کشورش مسئول است. تربیت نسل‌های آینده به عنوان شهروندانی دلسوز، متخصص و متعهد، می‌تواند به حل مشکلات و چالش‌های ملی کمک شایانی نماید.
به علاوه، این آیه به اهمیت الگو بودن و ارائه مدل‌های موفق از زندگی اسلامی اشاره دارد. اگر جامعه‌ای بتواند الگو‌های رفتاری صحیح و منطبق با ارزش‌های اسلامی ارائه دهد، می‌تواند در سطح ملی و بین‌المللی تأثیرگذار باشد و به ترویج فرهنگ اسلامی کمک کند.
در نهایت، آیه ۷۴ سوره فرقان یک دعوت به خودسازی و تهذیب نفس است، زیرا فردی که می‌خواهد الگوی دیگران باشد، ابتدا باید خودش را اصلاح کند و به ارزش‌های اخلاقی پایبند باشد. این خودسازی، به طور مستقیم به پیشرفت و تعالی جامعه و کشور منجر می‌شود.
درس‌هایی از آیه درگستره امت اسلامی
آیه ۷۴ سوره فرقان در سطح کلان سیاسی و امت‌سازی اسلامی، آموزه‌هایی کلیدی ارائه می‌دهد. این آیه با تأکید بر خانواده صالح به عنوان رکن جامعه، نشان می‌دهد که ملت‌سازی و امت‌سازی اسلامی از طریق تربیت نسل‌های مؤمن و متعهد آغاز می‌شود.
خانواده‌ای که در آن ارزش‌های اسلامی نهادینه شده، فرزندانی را تربیت می‌کند که در عرصه سیاست، مدافع حق و عدالت بوده و از منافع امت اسلامی پاسداری می‌کنند.
این آیه با دعا برای همسران و فرزندان صالح، مفهوم رهبری صالح و شایسته را تقویت می‌کند. رهبران جامعه اسلامی باید الگو‌هایی از ایمان و عمل صالح باشند تا بتوانند اعتماد و همراهی مردم را جلب کرده و در راستای اهداف امت اسلامی حرکت کنند.
آیه مذکور، مسئولیت‌پذیری اجتماعی و سیاسی را در بین مسلمانان ترویج می‌کند. هر فرد در امت اسلامی باید نسبت به سرنوشت جامعه خود حساس بوده و در راستای بهبود شرایط سیاسی و اجتماعی تلاش کند. این تلاش‌ها می‌تواند از طریق مشارکت در انتخابات، نظارت بر عملکرد مسئولین و مطالبه حقوق مردم صورت گیرد.
در نهایت، این آیه به اهمیت وحدت و انسجام در امت اسلامی اشارتی دارد. خانواده‌های صالح و جوامع مؤمن، پایه‌های یک امت متحد و قدرتمند را تشکیل می‌دهند که می‌تواند در برابر چالش‌ها و تهدیدات ایستادگی کرده و به پیشرفت و تعالی دست یابد. این وحدت، لازمه تحقق اهداف عالیه اسلام و امت اسلامی است.
نقش آفرینی آیه در فرهنگ مقاومت اسلامی
آیه ۷۴ سوره فرقان در تقویت فرهنگ جهاد و مقاومت و حمایت از جبهه مقاومت اسلامی نقشی چند جانبه دارد. این آیه با تأکید بر تربیت فرزندان صالح، نسلی مؤمن و متعهد را پرورش می‌دهد که آماده دفاع از ارزش‌ها و مقابله با ظلم و ستم باشند.
تربیت این نسل مقاوم و آگاه، پشتوانه اصلی جبهه مقاومت اسلامی در برابر تهدیدات است. آیه با دعوت به دعا برای خانواده، اهمیت ایجاد محیطی ایمانی و مقاوم در خانه را یادآور می‌شود.
خانواده‌های مؤمن، با تربیت فرزندانی شجاع و ایثارگر، نقش مهمی در تقویت روحیه جهادی و مقاومت در جامعه ایفا می‌کنند.
این خانواده‌ها با صبر و استقامت خود، الگو‌هایی برای دیگران در تحمل سختی‌ها و پایداری در مسیر حق می‌شوند. همچنین، آیه با تأکید بر مسئولیت اجتماعی، مومنین را به مشارکت فعال در دفاع از مظلومان و مقابله با ظالمان دعوت می‌کند.
این مشارکت می‌تواند در قالب‌های مختلفی مانند حمایت مالی، معنوی، و حضور فیزیکی در جبهه‌های مقاومت صورت گیرد. فرهنگ جهاد و مقاومت بر این باور استوار است که مسلمانان باید در برابر هرگونه ظلم و تجاوز ایستادگی کنند و از حقوق خود و دیگران دفاع نمایند.
در مجموع، این آیه از سوره فرقان با ارائه الگویی از تربیت نسلی مؤمن، تقویت بنیان خانواده، و ترویج مسئولیت اجتماعی، به تقویت فرهنگ جهاد و مقاومت و حمایت از جبهه مقاومت اسلامی کمک می‌کند و نقشه راهی است برای ایجاد جامعه‌ای مقاوم و پایدار در برابر تهدیدات و چالش‌ها.
تاثیر آیه در احیای تمدن نوین اسلامی
آیه ۷۴ سوره فرقان با نگاه راهبردی و تمدنی و در راستای احیای تمدن نوین اسلامی، آموزه‌های بنیادینی ارائه می‌دهد.
این آیه، خانواده الگو را به عنوان هسته اولیه تمدن اسلامی معرفی می‌کند؛ احیای تمدن نوین اسلامی از طریق تربیت نسل‌های مؤمن، متخصص و متعهد در خانواده‌های صالح امکان‌پذیر است.
این نسل‌ها با اتکا به ایمان و دانش خود، می‌توانند در عرصه‌های مختلف علمی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، نقش‌آفرینی کرده و تمدن اسلامی را احیا کنند.
این آیه، بر اهمیت الگو بودن و ارائه مدل‌های موفق از زندگی اسلامی تأکید دارد. تمدن نوین اسلامی زمانی می‌تواند احیا شود که الگو‌های رفتاری و سبک زندگی اسلامی به درستی تبیین و ترویج شوند. این الگو‌ها باید در تمام سطوح جامعه، از خانواده تا حکومت، مورد توجه قرار گیرند.
آیه مذکور، مسئولیت‌پذیری و مشارکت فعالانه در ساختن جامعه‌ای بهتر را ترویج می‌کند. احیای تمدن اسلامی نیازمند تلاش و کوشش همگانی است.
هر فرد در جامعه اسلامی باید احساس مسئولیت کرده و در راستای پیشرفت و تعالی جامعه خود تلاش کند. همچنین، این آیه به اهمیت دعا و طلب خیر برای دیگران اشاره دارد. در تمدن نوین اسلامی، تعامل و همکاری بین افراد و جوامع اسلامی باید بر پایه محبت، همدلی و خیرخواهی باشد. این تعاملات مثبت، به تقویت انسجام و وحدت امت اسلامی کمک کرده و زمینه را برای احیای تمدن نوین اسلامی فراهم می‌کند.
نقش آیه در تربیت نسل مهدوی و زمینه ساز ظهور
آیه ۷۴ سوره فرقان به عنوان یک منبع غنی از آموزه‌های فرهنگی و اعتقادی، نقش مهمی در فرهنگ انتظار و زمینه‌سازی برای ظهور منجی دارد.
این آیه به تربیت نسل‌هایی صالح و مؤمن تأکید می‌کند که می‌توانند نقش مؤثری در تحقق آرمان‌های الهی و اجتماعی داشته باشند.
فرهنگ انتظار نیازمند این است که مؤمنان با تربیت درست فرزندان خود، نسل‌هایی را آماده کنند که در راستای تحقق عدالت و حق عمل نمایند.
آیه با دعوت به دعا برای همسران و فرزندان، اهمیت خانواده را به عنوان محل اصلی تربیت فرهنگی و دینی تبیین می‌کند. در فرهنگ انتظار، خانواده‌های صالح و برپایه ارزش‌های اسلامی می‌توانند زمینه‌ساز ظهور منجی باشند.
این نسل‌های تربیت شده باید نه فقط به اعتقادات دینی پایبند باشند بلکه بتوانند در عمل نیز به ایجاد جامعه‌ای عادلانه و مهدوی کمک کنند. علاوه بر این، آیه با تأکید بر مسئولیت‌های اجتماعی، مؤمنان را به مشارکت در ایجاد شرایط مناسب برای ظهور دعوت می‌کند.
انتظار ظهور منجی به معنای نشستن و انتظار کشیدن نیست، بلکه مستلزم تلاش و فعالیت مستمر در راستای اصلاح و بهبود اوضاع جامعه است.
فرهنگ انتظار به جوامع اسلامی می‌آموزد که برای ساختن جهانی بهتر و مسیری هموارتر برای ظهور، باید از امروز تلاش کنند. در مجموع، این آیه الگویی برای تربیت نیروی انسانی مؤمن و صالح ارائه می‌دهد که می‌تواند در زمینه‌سازی برای ظهور امام زمان (عج) نقش کلیدی ایفا کند، با ایجاد استخوان‌بندی اجتماعی و فرهنگی محکم که پایه‌های تمدن مهدوی را بنا کند.
در جمع بندی گفتی است؛ آیه ۷۴ سوره فرقان، فراتر از یک دستور قرآنی ساده، نقشه راهی جامع برای بنیان خانواده سعادتمند و الگو ارائه می‌دهد.
این آیه رهگذر دعا و طلب، ابعاد مختلف تربیت فرزند و تعالی خانواده را به هم پیوند می‌زند. دعا در این آیه نه فقط یک عمل عبادی، بلکه ابزاری برای تقویت ایمان، ایجاد صمیمیت، یادآوری مسئولیت والدین، و طلب یاری از خداوند در مسیر تربیت است.
این آیه با تأکید بر خانواده‌محوری و توجه به نسل آینده، والدین را به تربیت معنوی و اخلاقی فرزندان ترغیب می‌کند تا نسلی مؤمن، مسئولیت‌پذیر و سعادتمند و پیشرو شکل گیرد. در نتیجه، عمل به آموزه‌های این آیه می‌تواند به بنای خانواده‌هایی صالح، پایدار و مبتنی بر ارزش‌های الهی و زمینه ساز پیشوایی پرهیزکاران و ظهور منجی موعود (عج) منجر شود
محمدباقر مشکاتی
