باشگاه خبرنگاران جوان؛ به نقل از  آستان مقدس حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها| در راستای ترویج آموزه‌های قرآنی و الهام‌گرفتن از مفاهیم زندگی بخش قرآن کریم، نهضت ملی «زندگی با آیه‌ها» برای ماه مبارک رمضان امسال نیز برنامه‌ریزی کرده است.

 برای روز نهم ماه مبارک، آیه شریفه۱۹۹ از سوره مبارکه اعراف انتخاب شده است که در آن خداوند متعال به پیامبر اسلام دستور می‌دهد: ” خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ “؛ “ای پیامبر! در برخورد با مردم از حقوق شخصی‌ات بگذر و به کار‌های نیکو امر کن و از نادان‌ها روی‌گردان شو”.

این آیه شریفه به ما درس‌های سه گانه‌ای، چون بخشش و گذشتن از حق شخصی، ترویج معروفات و نگذشتن از حق خدا و واگذاری جاهلان به خود می‌دهد. به خصوص در زمانی که جامعه ما با چالش‌ها و تنش‌های فرهنگی و اجتماعی روبه‌رو است، این پیام می‌تواند راهگشای روابط اجتماعی مؤمنان در جامعه اسلامی باشد.

شعار محوری نهضت «زندگی با آیه‌ها» برای امسال “امت پیروز” است. این شعار به عزم و همبستگی مسلمانان در دستیابی به اهداف والای انسانی و دینی اشاره دارد. آیه‌ای که بر عفو و گذشت تاکید دارد، در واقع راهی را برای ایجاد یک امت قوی و پیروزی در برابر چالش‌ها می‌گشاید. وقتی که مردم از حقوق شخصی خود می‌گذرند و به یکدیگر احترام می‌گذارند، فضایی سالم‌تر برای همکاری و اتحاد ایجاد می‌شود. این اتحاد نه تنها منجر به پیروزی در مقیاس‌های اجتماعی می‌شود، بلکه باعث تقویت ایمان و وابستگی عمیق‌تر اعضای جامعه به یکدیگر نیز می‌گردد.

از این روی، این نوشتار سعی دارد تا با تبیین مضامین کلیدی آیه‌ی منتخب و ارتباط آن با شعار محوری «امت پیروز»، مخاطبان را به تفکر عمیق‌تر درباره مسئولیت‌های اجتماعی و دینی خود برای یک زندگی جمعی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی ارائه دهد.

آموزه‌های آیه برای سبک زندگی قرآنی

با نگاهی دقیق و عمیق‌تر به مضامین آیه “خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ” و به استناد فراز‌ها و عبارات نورانی آن، اهداف و آموزه‌های زیر برای سبک زندگی مسلمانان قابل ارائه است:

ترویج صلح و مدارا: ترویج صلح و مردم داری و مدارا از اهداف این آیه شریفه است. تعبیر “خُذِ الْعَفْوَ” (عفو را در پیش گیر)؛ دستور به گذشت و بخشش است که مانع از کینه‌توزی و ایجاد دشمنی می‌شود و فضای صلح‌آمیزی را در جامعه برقرار می‌کند.

طبق “وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ” (از نادانان روی بگردان)؛ دستور به نادیده گرفتن رفتار‌های جاهلانه داده شده، که از درگیری و نزاع پرهیز می‌شود و زمینه برای امنیت و آرامش و مدارا فراهم می‌گردد.

اصلاح جامعه: “وَأْمُرْ بِالْعُرفِ” (به نیکی فرمان ده) دستور به دعوت به معروف و رفتار‌های نیکو، باعث ترویج فضایل اخلاقی و اصلاح رفتار‌های ناپسند و ناصالح افراد در جامعه می‌شود.

اهمیت حفظ آرامش: از عبارت “وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ”؛ برمی‌آید که با نادیده گرفتن رفتار‌های جاهلانه افراد نادان، از ورود به نزاع و جدل و بحث‌های بیهوده و دامن زدن به اختلافات جلوگیری می‌شود وهموارا آرامش و امنیت احساس می‌گردد.

ایجاد همبستگی: طبق تعبیر لطیف “خُذِ الْعَفْوَ” در آیه و سفارش به بخشش و گذشت، کینه‌ها را از بین می‌برد و باعث نزدیکی قلوب و ایجاد روابط صمیمانه در خانواده و جامعه اسلامی می‌شود. همچنین “وَأْمُرْ بِالْعُرفِ” دعوت به نیکی، حس همکاری و همبستگی را در جامعه تقویت می‌کند.

رشد فردی و اجتماعی: توجه عملی به عبارت “خُذِ الْعَفْوَ ” تمرین بخشش و گذشت در خانواده و جامعه است، که باعث تزکیه نفس و رشد معنوی فرد می‌شود. با عبارت “وَأْمُرْ بِالْعُرفِ” و تلاش برای ترویج خوبی‌ها، باعث ارتقای سطح آگاهی دینی و فرهنگ اسلامی جامعه می‌گردد؛ و براساس “وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ” و دوری از جهل و رفتار‌های ناپسند، زمینه را برای پیشرفت و تعالی فردی و خانوادگی و جامعه فراهم می‌شود.

تحقق عدالت: عفوِ مطلوب در عمل به عبارت “خُذِ الْعَفْوَ” در جای خود و با در نظر گرفتن شرایط، می‌تواند زمینه‌ساز اجرای عدالت و جلوگیری از زیاده‌روی در مجازات باشد. همچنین “وَأْمُرْ بِالْعُرفِ؛ امر به معروف، به معنای دعوت دیگران به رفتار‌های منصفانه و رعایت حقوق دیگران است.

به طور خلاصه، این آیه با تأکید بر عفو، دعوت به خیر و عمل نیک و دوری از جهل، چارچوبی جامع برای ایجاد یک جامعه سالم، اخلاقی و پیشرفته اسلامی ارائه می‌دهد. آیه “خُذِ الْعَفْوَ …” از سوره مبارکه اعراف، پیام‌های متعددی در حوزه‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی و سیاسی و تمدن دارد. در ادامه به تبیین اجمالی این نکات می‌پردازیم.

پیام‌های آیه در حوزه فردی و خانوادگی

آیه به ما یادآوری می‌کند که در تعاملات فردی، باید از حق و حقوق خود بگذریم و عفو و بخشش را در زندگی خود جای دهیم.

این عمل نه تنها کینه‌ها و نفرت‌ها را از بین می‌برد، بلکه آرامش درونی را نیز افزایش می‌دهد. پیام دیگر آیه دعوت به معروف است. فرد مسلمان باید در زندگی خود به دنبال انجام اعمال نیک و پسندیده باشد. این امر شامل انتخاب رفتار‌های مثبت، فعالیت‌ها و کنشگری‌های خیرخواهانه و همچنین ارتقاء فضایل اخلاقی در وجود خود می‌شود. عدم تأثیرپذیری از نادانان پیام شفاف آیه به فرد به فرد مسلمانان است. در مواجهه با نادانی و رفتار‌های ناپسند، باید با اعراض و بی‌توجهی برخورد کنیم. این کار به ما کمک می‌کند تا از انحرافات فکری و روحی دور بمانیم و مسیر صحیح را انتخاب کنیم.

گسترش احترام و گذشت در روابط خانوادگی پیام آیه برای باوری نهاد خانواده است؛ بخشیدن اعضای خانواده و احترام به حقوق یکدیگر بسیار مهم است. این عفو و گذشت می‌تواند زمینه‌ساز محبت و نزدیکی بیشتر میان اعضای خانواده باشد.

تشویق به رفتار نیک یک اصل تربیتی برای یک خانواده قرآن است. طبق این آیه شریفه خانواده باید فضایی را فراهم کند که در آن اعضا یکدیگر را به انجام کار‌های نیک ترغیب و همیاری کنند. این کار می‌تواند شامل آموزش فرزندان به اعمال اخلاقی و یادآوری ارزش‌های اسلامی باشد. با الهام از آیه به مدیریت تنش‌ها در خانه و خانواده می‌رسیم؛ اینکه در مواجهه با مشکلات و نزاع خانوادگی، باید از لفظ و رفتار ناپسند پرهیز کرد و به جای آن به گفت‌و‌گو و توافق روی آورد. این شیوه به تقویت بنیان خانواده کمک می‌کند و فضا را برای ترمیم و رشد مثبت آن فراهم می‌آورد.

درس‌های آیه در حوزه اجتماعی و سیاسی

پیام آیه اصل تعامل مسالمت‌آمیز به دیگران در جامعه اسلامی است؛ آیه به جامعه یادآوری می‌کند که باید در تعاملات اجتماعی، از حقوق دیگران بگذریم و در پی همزیستی مسالمت‌آمیز باشیم. این کار موجب ایجاد همبستگی اجتماعی و تقویت روابط میان افراد جامعه می‌شود. مفاد آیه اشاره ظریف به اهمیت «امر به معروف» است. جامعه به افرادی نیاز دارد که به ارزش‌ها و رفتاری نیکو دعوت کنند و فرهنگ دینی را ترویج دهند. این افراد می‌توانند تغییرات مثبتی در جامعه ایجاد کنند و از آسیب‌های اجتماعی جلوگیری نمایند. بی‌توجهی به نادانی و انحرافات پیام اجتماعی این آیه نورانی است؛ در یک جامعه سالم، نباید نسبت به رفتار‌های ناپسند و انحرافات دینی و اخلاقی بی‌تفاوت بود، اما به جای درگیری‌های شخصی ناشی از چنین رفتارهایی، به ترویج فرهنگ صحیح و و اصیل اسلامی پرداخت.

به طور کلی، آیه “خُذِ الْعَفْوَ …” به ما آموخته است که با بخشش و فهم متقابل، می‌توانیم در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی خود به سرمنزل موفقیت و آرامش دست یابیم. این آموزه‌ها نه تنها به صورت فردی ما را به سمت یک زندگی اخلاقی و اسلامی بهتر هدایت می‌کند، بلکه می‌تواند بر رشد و پیشرفت جامعه اسلامی نیز تأثیرگذار باشد.

آیه “خُذِ الْعَفْوَ .. ” از سوره اعراف، پیام‌های مهمی درباره تعاملات اجتماعی، سیاسی و مردم‌سالاری اسلامی به ما می‌دهد. در عرصه کلان سیاسی و مردم‌سالاری دینی، چند نکته کلیدی از این آیه را می‌توان به صورت زیر بیان کرد: بی تردید همچون حوزه‌های خانوادگی و اجتماعی، عفو و بخشش در عرصه سیاسی نیز، می‌تواند به کاهش تنش‌ها و اختلافات سیاسی کمک کند و زمینه‌ساز همزیستی مسالمت‌آمیز در جامعه باشد. دعوت به مدارا و خوش رفتاری با مردم و ارباب رجوع و اعراض و اغماض از نادان‌ها و جاهلان در جامعه و گسترش همبستگی اجتماعی از درس‌ها و پیام‌های آیه در حوزه سیاسی است که موجب تقویت مردم داری شد. استفاده از آموزه‌های آیه مذکور در عرصه کلان سیاسی و مردم‌سالاری دینی به ما کمک می‌کند تا یک جامعه عاری از تنش و پر از همبستگی و همدلی بسازیم. این رهیافت‌ها در نهایت می‌توانند زمینه‌ساز رشد پایدار و پیشرفت سیاسی، اجتماعی و اخلاقی جامعه ما گردند.

رهیافتی از آیه برای زمینه سازی ظهور

آموزه‌های آیه “خُذِ الْعَفْوَ .. ”به عنوان ارزش‌های دینی اصیل و یک الگوی قرآنی در احیای تمدن اسلامی نقشی کلیدی دارد. به طور کلی، این آموزه‌ها می‌توانند به احیای تمدن اسلامی کمک کنند، چرا که بر اساس آن، فرهنگ عفو و احترام، همزیستی مسالمت‌آمیز و اخلاق در تعاملات اجتماعی نهادینه شده و به شکل‌گیری یک جامعه‌ی متعالی و پیشرفته منجر شوند.

همچنین آموزه‌های والای آیه می‌تواند به عنوان سرمشقی برای منتظران در زمینه‌سازی ظهور منجی موعود حضرت امام مهدی (عج) در نظر گرفته شود. این آیه به اصولی اشاره دارد که نه تنها در ایجاد یک جامعه سالم و متعادل موثرند، بلکه به شکل‌گیری شرایط و آمادگی جامعه برای ظهور منجی موعود (عج) نیز کمک می‌کنند؛ ترویج فرهنگ عفو و بخشش در میان مردم می‌تواند به ایجاد همبستگی و وحدت در جامعه کمک کند. ظهور منجی نیازمند آماده‌سازی یک جامعه‌ای است که در آن همدلی و تفاهم و فهم متقابل حاکم باشد. دعوت به خوبی‌ها و رفتار‌ها و اعمال صالح می‌تواند جامعه را به سمت خیر و صلاح سوق دهد. ظهور منجی به معنای برقراری عدل و انصاف است، و ترویج معروف‌ها به تحقق این اهداف نزدیک‌تر می‌کند.

بی‌توجهی به رفتار‌های ناپسند و مانع تراشی جاهلان می‌تواند به جلوگیری از اختلافات و درگیری‌ها منجر شود. این ویژگی برای ایجاد فضایی مثبت و سازنده که در آن فرهنگ انتظار بتواند ترویج شود، حیاتی است. بنابراین، با تقویت و ترویج مفاهیم عفو، امر به معروف و دوری از جهل و جاهلان، جامعه اسلامی می‌تواند به سمت شرایطی بهتر رهنمون شود که ظهور منجی موعود را تسهیل گری کند. این آیه به عنوان یک راهنما می‌تواند در ایجاد بستر مناسب برای ظهور منجی و تحقق اهداف عالی اسلامی و الهی نقش داشته باشد.

به طور کلی آیه “خُذِ الْعَفْوَ .. ”به ترویج بخشش و عبور از منافع شخصی، توصیه به رفتار نیکوی اسلامی و پرهیز از جاهلانه‌های افراد نادان می‌پردازد. این آیه به عنوان مبنایی برای ایجاد صلح و مدارا، اصلاح اجتماعی، حفظ آرامش، تقویت همبستگی، رشد اخلاق فردی و اجتماعی و تحقق عدالت در جامعه اسلامی عمل می‌کند. با تأکید بر این اصول و ارزش‌های الهی، بستری برای شکل‌گیری جامعه اسلامی اخلاق‌مدار فراهم می‌سازد که بی تردید تحقق آن زمینه‌ساز عصر طلایی ظهور منجی موعود (عج) خواهد بود.

محمدباقر مشکاتی