باشگاه خبرنگاران جوان؛ به نقل از آستان مقدس حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها، فراز اول آیه شریفه ۷۵ سوره‌ی مبارکه نساء برگزیده‌ی طرح ملی «زندگی با آیه ها» است که در ماه مبارک رمضان امسال در قالب‌ها و شیوه‌های مختلفی تبیین و ترویج می‌شود: «وَمَا لَکُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَٰذِهِ الْقَرْیَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْکَ وَلِیًّا وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْکَ نَصِیرًا»؛ «چرا در راه خدا و (در راه) مردان و زنان و کودکانی که (در چنگال ستمگران) تضعیف شده‌اند، جهاد و پیکار نمی‌کنید؟ همان کسانی که می‌گویند: پروردگارا! ما را از این شهر که اهلش ستمگرند بیرون ببر، و از جانب خود برای ما سرپرستی قرار ده، و از نزد خویش یاوری برای ما تعیین فرما». برانیم در قالب یادداشتی با اشارتی به ابعادی از مضامین عمیق و آموزه‌های ارزشمند این شریفه برای ارتقای سبک زندگی اجتماعی مسلمانان، ره توشه‌ای فراهم کنیم.

 این آیه شریفه، بر اهمیت جهاد در راه خدا و دفاع از مظلومان و مستضعفان تأکید می‌کند. هر فرد در قبال سرنوشت دیگران مسئول است و باید در حد توان خود، برای رفع مشکلات آنها تلاش کند؛ و جهاد، تنها به معنای جنگ نظامی نیست، بلکه شامل هرگونه تلاش برای رفع ظلم و بی‌عدالتی و حمایت‌های مالی و غیرمالی نیز می‌شود. دعا و توسل و درخواست از خداوند، یکی از راه‌های مهم برای رهایی از مشکلات و سختی‌ها است؛ بنابراین آیه ۷۵ سوره نساء، فراتر از یک دعوت به جهاد نظامی، به یک وظیفه دینی و اخلاقی و انسانی در قبال مستضعفان اشاره دارد.

آموزه‌های فراگیر آیه شریفه برای سبک زندگی

با نگاه عمیق و راهبردی، این آیه شریفه پیام‌ها و درس‌های بسیاری در عرصه‌ها و ساحت‌های فردی و خانوادگی، اجتماعی و سیاسی برای سبک زندگی اسلامی و قرآنی دارد؛ و سرمشق روشنی در حمایت از جبهه مقاومت اسلامی ارائه می‌دهد. این آیه الهام بخش ما در یکی از شاخصی‌های اصلی احیای تمدن نوین اسلامی و حکومت عدل جهانی یعنی عدالت مداری و مجاهدت در رسیدگی به مستضعفان است. امید که امروزه با عمل فردی و جمعی به آموزه‌های الهام‌بخش این آیه شریفه، از زمینه سازان ظهور پیشوای مستضفعان جهان و منجی موعود بشریت حضرت امام مهدی (عج) باشیم.

پیام‌های و درس‌های آیه در ساحت فردی

لزوم مسئولیت‌پذیری و توجه به نیاز‌های دیگران و همچنین دعا کردن و توسل جستن در این راستا که در فراز دوم آیه آمده، از پیام‌های این آیه در ساحت فردی است. آیه، هر مسلمان را در قبال سرنوشت دیگران مسئول می‌داند، به‌ویژه کسانی که مورد ظلم و ستم واقع شده‌اند. هر مسلمانی باید تلاش کند تا در حد توان خود، به رفع ظلم و یاری مظلومان بپردازد. آیه به ما یادآوری می‌کند که نباید فقط به فکر خود باشیم، بلکه باید به نیاز‌های دیگران، به‌ویژه نیازمندان و مستضعفان، توجه کنیم و برای رفع مشکلات آنها مجاهدت کنیم. در این آیه آمده که، مستضعفان به درگاه خداوند دعا می‌کنند و از او یاری می‌طلبند؛ این نشان می‌دهد که دعا و توسل به خداوند نیز، یکی از نشانه‌های مستضفعان و از راه‌های رهایی از مشکلات و سختی‌ها است و شایسته است با دعا و نیایش، از خداوند متعال بخواهیم تا ما را در یاری رساندن به مستضفعان خداجو یاری کند.

پیام‌ها و درس‌های آیه ساحت خانوادگی

ضرورت تربیت فرزندان با حس مسئولیت اجتماعی، حمایت از اعضای ضعیف خانواده و ایجاد فضای همدلی و همدردی را از درس‌های الهام بخش آیه مذکور برای سبک زندگی در عرصه خانواده می‌توان برشمرد. بر این اساس، خانواده‌ها باید فرزندان خود را به‌گونه‌ای تربیت کنند که نسبت به مسائل اجتماعی و مشکلات دیگران به ویژه مستضعفان بی‌تفاوت نباشند و در حد توان خود، برای رفع آنها تلاش کنند. در داخل خانواده نیز ممکن است افرادی باشند که به حمایت و کمک نیاز داشته باشند، مانند سالمندان، بیماران، یا افرادی که دچار مشکلات اقتصادی هستند. اعضای خانواده با تمسک به این آیه، باید با اولویت از این افراد حمایت کنند و به آنها کمک کنند تا مشکلات خود را حل کنند و خانواده‌ها باید فضایی را ایجاد کنند که در آن، اعضا نسبت به یکدیگر همدلی و همدردی داشته باشند و در غم و شادی یکدیگر شریک باشند.

 پیام‌ها و درس‌های آیه در ساحت اجتماعی

لزوم مبارزه با ظلم و بی‌عدالتی و مطالبه گری در این راستا، حمایت عملی از مستضعفان و محرومان جامعه اسلامی، نقش خیرین، نهاد‌ها و گروه‌های مردمی و جهادی از پیام‌های اجتماعی این آیه برای آحاد جامعه مسلمانان است. فراز آغازین آیه یک دعوت صریح به مبارزه با ظلم و بی‌عدالتی در جامعه است. همه افراد جامعه باید در برابر ظلم و ستم ایستادگی کنند و از حقوق مظلومان دفاع کنند. همواره جامعه اسلامی باید به فکر مستضعفان و محرومان باشد و برای رفع مشکلات آنها تلاش کند. این شامل ایجاد فرصت‌های برابر برای همه افراد، ارائه خدمات اجتماعی مناسب، و حمایت از آسیب‌پذیرترین افراد جامعه اسلامی می‌شود. نهاد‌های مردم نهاد می‌توانند نقش مهمی در حمایت از حقوق مظلومان و مستضعفان ایفا کنند. این نهاد‌ها می‌توانند به آگاهی‌رسانی، جمع‌آوری کمک‌های مردمی، و ارائه خدمات حقوقی و مشاوره‌ای و… به نیازمندان بپردازند؛ و از سویی مردم باید از دولت و دولتمردان خود بخواهند که به وظایف خود در قبال مردم عمل کند و برای رفع ظلم و بی‌عدالتی در جامعه تلاش کند.

پیام‌ها و درس‌های آیه در ساحت سیاسی

 عدالت‌محوری در عرصه سیاست، حمایت از جنبش‌های آزادی‌بخش، مقابله با استکبار جهانی و تلاش برای ایجاد نظام عادلانه در عرصه بین‌المللی، رهاورد فهم سیاسی در سطح ملی و جهانی از این آیه شریفه است. حکومت اسلامی و نظام‌ها و ساختاری مبتنی بر آن، بایستی در سیاست‌های کلان خود، عدالت را محور قرار دهد و از هرگونه تبعیض و بی‌عدالتی پرهیز کند. طبق مفاد این آیه، حکومت‌های اسلامی باید از جنبش‌های آزادی‌بخش و مستضعف و مظلوم در سراسر جهان حمایت کند و به آنها کمک کند تا از ظلم و استبداد رهایی یابند. یک حکومت اسلامی باید در برابر استکبار جهانی ایستادگی کند و از حقوق ملت خود و دیگر ملت‌های مظلوم دفاع کند. حکومت اسلامی باید برای ایجاد یک نظام عادلانه بین‌المللی تلاش کند که در آن، حقوق همه ملت‌ها رعایت شود و از ظلم و ستم جلوگیری شود.

رهاورد آیه برای حمایت از جبهه مقاومت اسلامی

در مسئله حمایت از جبهه مقاومت اسلامی، به ویژه مردم مظلوم لبنان و غزه و فلسطین، می‌توان این آیه را در چند سطح بررسی و تبیین کرد:

وظیفه دینی و اخلاقی: آیه به صراحت از مسلمانان می‌خواهد در راه خدا و در راه کسانی که مورد ظلم و ستم قرار گرفته‌اند، جهاد کنند. مردم لبنان و غزه سال‌هاست که تحت ظلم و ستم رژیم صهیونیستی قرار دارند و محاصره اقتصادی، حملات نظامی و نقض حقوق بشر، زندگی آنان را به شدت دشوار کرده است. از این منظر، حمایت از جبهه مقاومت که در برابر این ظلم ایستادگی می‌کند، یک وظیفه دینی و اخلاقی برای هر مسلمانی است. این حمایت می‌تواند به شکل‌های مختلفی مانند ارسال کمک‌های مالی، پزشکی، معنوی و رسانه‌ای و … باشد.

حمایت از حق علیه باطل: جبهه مقاومت اسلامی در لبنان و غزه، به عنوان نماینده‌ی مبارزه حق علیه باطل، در برابر اشغالگری و تجاوزگری رژیم صهیونیستی ایستادگی می‌کند. آیه ۷۵ سوره نساء از مسلمانان می‌خواهد در برابر ظلم و ستم جهاد کنند و این وظیفه در مقابل اشغالگری سرزمین‌های اسلامی و کشتار مردم بی‌گناه از سوی رژیم صهیونی به مراتب پررنگ‌تر می‌شود و لذا حمایت از جبهه مقاومت در این زمینه، حمایت از حق و مقابله با باطل محسوب می‌شود.

مقابله با استکبار جهانی: رژیم صهیونیستی به عنوان یکی از ابزار‌های استکبار جهانی در منطقه، از حمایت قدرت‌های استکباری، چون آمریکا و برخی از کشور‌های نظام سلطه در جهان، برخوردار است. از این روی، حمایت از جبهه مقاومت اسلامی در واقع مبارزه با این استکبار جهانی و تلاش برای احقاق حق و عدالت در سطح بین المللی است. این حمایت می‌تواند شامل جهاد تبیین واطلاع‌رسانی، استکبارستیزی و رسوا نمودن نظام استکباری وافشاگری جنایات رژیم صهیونیستی و تلاش همه جانبه برای اعمال فشار بین‌المللی برای پایان دادن به ظلم و ستم باشد.

 حمایت‌های مالی و غیر مالی: حمایت از جبهه مقاومت اسلامی تنها به معنای حمایت نظامی نیست. بلکه ابعاد مختلفی دارد، از جمله کمک‌های بشردوستانه، چون ارسال کمک‌های پزشکی، غذایی و سایر ملزومات ضروری به مردم لبنان و غزه، حمایت سیاسی و دیپلماتیک تلاش برای ایجاد فشار بین‌المللی بر رژیم صهیونیستی و حمایت از بیانیه‌ها و قطعنامه‌های بین‌المللی در محکومیت جنایات این رژیم، افشاگری جنایات رژیم صهیونیستی و آگاه سازی افکار عمومی جهان در مورد شرایط سخت مردم لبنان و غزه، حمایت‌های کالایی و کمک‌های مالی به گروه‌ها و سازمان‌هایی که در ارائه خدمات به مردم لبنان و غزه فعالیت می‌کنند. تحریم کالا‌های رژیم صهیونیستی و عدم خرید کالا‌های تولید شده توسط رژیم صهیونیستی به عنوان ابزاری برای اعمال فشار اقتصادی، همگی از حمایت‌های عملی و موثر از محور مقاومت است.

در نهایت گفتنی است؛ آیه ۷۵ سوره نساء، وظیفه حمایت از مستضعفین را به عنوان یک وظیفه دینی و انسانی برای مسلمانان لازم می‌نماید. در زمانه ما حمایت از جبهه مقاومت اسلامی در لبنان و غزه به عنوان مصداق و تبلور این وظیفه دینی و انسانی در عمل است و می‌تواند به اشکال مختلفی انجام شود. این حمایت، فراتر از یک وظیفه دینی برای مسلمانان، و یک وظیفه انسانی و اخلاقی برای همه افراد آزاده جهان است.

رهاورد آیه برای احیای تمدن اسلامی و زمینه سازی ظهور

مفاهیم و مضامین آیه ۷۵ سوره نساء، سرشار از آموزه‌هایی که با شاخص‌های احیای تمدن نوین اسلامی و راهبرد‌های زمینه سازی ظهور منجی موعود (عج) ارتباط تنگاتنکی دارد. رهاورد آیه در این عرصه را می‌توان از چندین زاویه بررسی و مطرح کرد:

مبارزه با ظلم و بی‌عدالتی: آیه ۷۵ سوره نساء، به صراحت از مبارزه با ظلم و بی‌عدالتی فرا می‌خواند، احیای تمدن نوین اسلامی نیز بر پایه عدالت، برابری و رفع ظلم و ستم ممکن می‌شود. در منابع دینی، ظهور حضرت امام مهدی منجی موعود (عج) نیز با هدف برقراری عدل و قسط در جهان بشریت و نابودی ظلم و ستم وعده داده شده است. بنابراین، مبارزه با ظلم و بی‌عدالتی، که در این آیه شریفه به آن تاکید شده، بخشی از تلاش برای زمینه سازی ظهور و تحقق وعده‌های الهی است. بدون مبارزه با ظلم و بی‌عدالتی، احیای تمدن اسلامی و ظهور منجی (عج) ممکن نخواهد بود.

 حمایت از مستضعفان: آیه ۷۵ نساء به حمایت از مستضعفان و مظلومان دلالت دارد. طبق وعده خداوند در دیگر آیات قرآنی، از مستضعفان به عنوان پیشوایان و وارثان الهی در زمین یاد شده است و در روایات اسلامی نیز درباره وضعیت مستضعفان در آخرالزمان و عصر ظهور مطالب زیادی به میان آمده است. احیای تمدن نوین اسلامی نیز بایستی بر پایه توجه و رسیدگی به نیاز‌های مستضعفان و رفع محرومیت آنها بنا نهاده شود و این امر، بخشی از تلاش برای ایجاد جامعه‌ای عادلانه و ایجاد زمینه و آمادگی برای ظهور منجی موعود (عج) تلقی می‌شود.

قدرت ایمان و اتحاد: مستضعفینی که در آیه ۷۵ ذکر شده‌اند، با ایمان و توسل به خدا از ظلم رهایی می‌جویند. این نشان از نقش مهم ایمان و توکل در مبارزه با ظلم و ستم دارد. احیای تمدن اسلامی نیز نیازمند همین ایمان راسخ به خدا و وحدت و همبستگی امت اسلامی است. این اتحاد و همبستگی، به عنوان یک نیروی قدرتمند، می‌تواند در برابر ظلم و بی‌عدالتی ایستادگی کند و زمینه را برای ظهور منجی موعود (عج) فراهم سازد.

جهاد اکبر و جهاد اصغر: مبارزه با ظلم و ستم می‌تواند به دو صورت جهاد اکبر (مبارزه با نفس) و جهاد اصغر (مبارزه با دشمنان خارجی) باشد. آیه ۷۵ سوره نساء در معنای جهاد اصغر قابل تفسیر است، اما جهاد اکبر نیز برای مبارزه با نفس اماره و ایجاد جامعه‌ای پاک از ظلم و فساد، ضروری است. بدون مبارزه با نفس و تربیت افراد صالح و شاسته و کارآمد جهت مجاهدت و اصلاح جامعه از درون، احیای تمدن اسلامی و زمینه سازی برای ظهور مهدی موعود (عج) دشوار خواهد بود.

ایجاد حکومت عدل جهانی: در منابع دینی، یکی از اهداف ظهور منجی (عج) ایجاد حکومت جهانی عدل و داد در جهان ذکر شده و احیای تمدن نوین اسلامی، گامی در این راستا محسوب می‌شود. با مبارزه با ظلم و ستم و ایجاد جامعه‌ای عادلانه و تقویت ارزش‌های والای اسلامی، زمینه‌سازی برای حکومت جهانی عدل که از آرزو‌های دیرینه انسان‌های موحد بوده و در آیه ۷۵ سوره نساء به صورت ضمنی به آن اشاره شده، فراهم خواهد شد.

به طور کلی، آیه ۷۵ سوره نساء، با تاکید بر مبارزه با ظلم، حمایت از مستضعفان و اهمیت ایمان و اتحاد، به عنوان یک الگوی عملی برای احیای تمدن نوین اسلامی و زمینه سازی ظهور منجی موعود (عج) عمل می‌کند و این آیه، یک فراخوان برای حرکت در مسیر عدالت و حق و تلاش برای ایجاد جامعه‌ای عادلانه و الهی است که پیش‌نیاز ظهور منجی و برقراری عدل جهانی به شمار می‌رود.

محمدباقر مشکاتی