باشگاه خبرنگاران جوان؛ محمد علی شفیعی* - «هر دلاری که خرج می‌کنیم، هر برنامه‌ای که تأمین مالی می‌کنیم، و هر سیاستی که دنبال میکنیم، باید با پاسخ به سه پرسش ساده توجیه شود:  آیا آمریکا را امن‌تر می‌کند؟ آیا آمریکا را قویتر می‌کند؟ آیا آمریکا را مرفه‌تر میکند؟» این جملات مارکو روبیو وزیر امور خارجه جدید ایالات متحده در مراسم استماع کنگره برای کاندیداتوری وی در این مقام بود، جملاتی که همخوانی کاملی با شعار «اول آمریکا» دونالد ترامپ دارد.

یکی از فرمان‌های اجرایی که دونالد ترامپ در ۲۰ ژانویه، بلافاصله پس از مراسم سوگند ریاست جمهوری، امضا کرد، تعلیق ۹۰ روزه کلیه کمک‌های خارجی ایالات متحده بوده است، موضوعی که از ۲۴ ژانویه با ابلاغ وزارت امور خارجه، به طور رسمی اعمال شد.

تعلیق کمک‌های مالی به چه معناست؟

این تعلیق منجر به لغو کمک‌های ایالات متحده در همه حوزه‌های بهداشتی و درمانی، امنیتی، امنیت سایبری، عمرانی و بسیاری از حوزه‌های دیگر به کلیه آژانس‌های بین المللی حتی آژانس‌های زیر مجموعه

سازمان‌ملل، و تمامی کشور‌ها به جز رژیم صهیونیستی و مصر می‌گردد. استثنا کردن این دو کشور در حالی است که حتی برخلاف ادعای رئیس جمهور اوکراین، حمایت‌های آمریکا از این کشور نیز شامل همین فرمان اجرایی شده و به مدت حداقل ۹۰ روز، تعلیق شده است.

در همین راستا بودجه بسیاری از گروه‌های ضد ایرانی که فعالیت‌های مختلفی در حوزه‌های ادعایی حقوق بشر، رسانه، فضای مجازی، تولید وی‌پی‌ان و دیگر حوزه‌ها انجام می‌دهند نیز قطع شده است. موضوعی که تا به حال توجه چندانی توسط عموم مردم به آن نشده بود و با قطع شدن بودجه آنها و اعتراضشان نسبت به این موضوع، آشکار شد که همه آنها با بودجه آمریکایی اداره می‌شوند و مدعی دروغین استقلال و حمایت از حقوق مردم ایران را دارند. هر چند به نظر نمی‌رسد این قطع بودجه دائمی باشد.

سیاست اول آمریکا

سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده، در زمان ابلاغ رسمی این فرمان اجرایی اعلام کرد: «وزیر امور خارجه، روبیو تمام کمک‌های خارجی ایالات متحده را که توسط یا از طریق وزارت خارجه و آژانس توسعه بین‌الملل ایالات‌متحده (USAID) تأمین مالی می‌شوند، به‌منظور بررسی موقتاً متوقف کرده است. وی بررسی همه برنامه‌های کمک خارجی را آغاز کرده است تا اطمینان حاصل کند این برنامه‌ها کارآمد و همسو با سیاست خارجی ایالات‌متحده در چارچوب دستورکار «اول آمریکا» هستند.

این فرمان اجرایی طبق بیان متن آن و موضع‌گیری سخنگوی وزارت امور خارجه، موقتی می‌باشد، اما شرط بازگشتن کمک‌های بین المللی ایالات متحده را  قرار داشتن در راستای دستور کار «اول آمریکا» قرار داده که باید پاسخ قانع کننده‌ای برای سه پرسش مطرح شده در ابتدای این یادداشت، ارائه کند.

اما فارغ از متن و حواشی این فرمان اجرایی، اهمیت آن در اعلام و اعمال سیاست «اول آمریکا» به عنوان یکی از اولین اقدامات بین المللی دولت جدید آمریکاست. دونالد ترامپ که در دور پیشین ریاست جمهوری خود نیز این سیاست را پیگیری می‌کرد و در راستای آن تغییر جهت‌هایی در حضور بین المللی ایالات متحده داد (از جمله خروج از پیمان پاریس، خروج از یونسکو)، حال از روز اول روی کار آمدن، فرمان‌های اجرایی در همین راستا امضا کرده است و وزیر امور خارجه او نیز، دقیقا در همین مسیر حرکت می‌کند.

هزینه اقدامات نرم آمریکا تعلیق شد

این موضوع می‌تواند از این منظر مورد توجه قرار بگیرد که ایالات متحده در طی سال‌های پس از جنگ جهانی دوم به ویژه پس از پایان جنگ سرد، همواره هزینه بسیاری در فضای بین‌المللی انجام داده است تا جهان را به سمت همکاری‌های بین المللی سوق دهد و همواره منافع کلان خود را در تقویت و توسعه جامعه جهانی و نهاد‌های بین المللی تعریف کرده است. موضوعی که منجر شده تامین بیش از ۲۰% بودجه کل سازمان ملل را بر عهده بگیرد تا هم انسجام بین المللی را حفظ کند و هم جایگاه متنفذ‌ترین و موثرترین عضو این سازمان را برای خود نگه دارد. همچنین کمک‌های زیادی از سوی آژانس توسعه بین‌الملل و وزارت امور خارجه ایالات متحده در‌های مختلف به کشور‌های دیگر صورت می‌پذیرفت و این موضوع منجر به تاثیر گذاری و نفوذ بر بسیاری از کشور‌ها و مناطق دنیا می‌گردید. حال با تغییر ریل و تغییر نگاه کلی در ایالات متحده و قدرت گرفتن جریانات ملی‌گرا در این کشور و ورود مجدد دونالد ترامپ به کاخ سفید، بسیاری از این هزینه‌ها، چه هزینه‌های نهاد‌های بین‌المللی، و چه هزینه‌هایی که در کشور‌ها و مناطق مختلف دنیا انجام می‌شد، فاقد اهمیت شناخته شده و اتفاقا آن هزینه‌ها را منجر به تضعیف ایالات متحده می‌دانند. دونالد ترامپ مدعی است بسیاری از این هزینه‌ها یا به دشمنان آمریکا سود می‌رساند و یا در بهترین حالت هیچ نفعی برای کشورش ندارد، لذا باید از آنها، جلوگیری کرد و به جای هزینه کردن این پول‌ها در خارج از مرزها، آن را داخل کشور و صرف مردم خود آمریکا کند.

هر چند این رویکرد موافقان و مخالفانی در ایالات متحده آمریکا دارد، اما امضای این فرمان اجرایی و اعمال آن در روز‌های نخستین دولت جدید را می‌توان نشانی جدی از تغییر مسیر ایالات متحده در فضای بین‌الملل دانست، موضوعی که می‌تواند حضور و تاثیرگذاری آن را در جهان با شیب بیشتری کاهش دهد. این موضوع نشان دیگری از تغییر نظم جهان از نظم تک قطبی پس از جنگ سرد، به سمت نظام چند قطبی است و با شناخت درست این موضوع و همکاری با قطب‌های جدید و در حال ظهور می‌توان از خلا ایجاد شده بهترین بهره برداری را کرد، اتفاقی که قطعاً مورد توجه کشور‌های مختلفی قرار خواهد گرفت.

* کارشناس مسائل آمریکا