باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی‌تبار - دیپلماسی نامتعارف دونالد ترامپ زنگ خطر را در سراسر جهان، به‌ویژه در واشنگتن، به صدا درآورده است. در حالی که بسیاری از نخبگان آمریکایی از احتمال تغییر جهت واشنگتن به‌سوی مسکو نگران‌اند، برخی مقامات دولت ترامپ از طرحی بلندپروازانه برای ایجاد شکاف بین روسیه و چین سخن گفته‌اند.

به گزارش ریسپانسیبل استیت کرفت، این طرح به‌عنوان یک «نیکسون معکوس» مطرح شده است و هدف آن ایجاد توازن قدرتی مطلوب‌تر برای آمریکا در سطح جهانی است. اما آیا این استراتژی موفق خواهد بود؟

ریچارد نیکسون در سال ۱۹۷۲ با سفر تاریخی خود به چین، به ۲۵ سال انجماد روابط بین واشنگتن و پکن پایان داد. پیش‌زمینه این تحول، درگیری‌های خونین مرزی بین چین و شوروی در سال ۱۹۶۹ بود که موجب ایجاد شکاف میان دو غول کمونیستی اوراسیا شد و به نیکسون فرصت داد تا با پکن وارد تعامل شود. این اقدام ضربه‌ای بزرگ به اتحاد جماهیر شوروی وارد کرد، چرا که حالا کرملین با دو بلوک نظامی قدرتمند در شرق و غرب خود مواجه شده بود. در دهه ۱۹۸۰ نیز آشکار شد که ترکیب فناوری پیشرفته آمریکا با جمعیت عظیم و تمایل چین به مدرن‌سازی، برای شوروی به‌شدت نگران‌کننده خواهد بود.

اما آیا ترامپ می‌تواند با نزدیکی به کرملین، تغییراتی مشابه را در ژئوپلیتیک جهانی ایجاد کند؟

ریسپانسیبل استیت کرفت گزارش می‌دهد که چنین سناریویی بعید به نظر می‌رسد. علاوه بر تنش‌های عمیق میان واشنگتن و مسکو، یک عامل دیگر نیز مانع بزرگی بر سر راه این استراتژی است: پیوند عمیق و گسترده بین چین و روسیه. برخی تحلیلگران غربی این رابطه را صرفاً یک «ازدواج مصلحتی» می‌دانند و احتمال ایجاد شکافی مشابه دهه ۱۹۶۰ را مطرح کرده‌اند. هرچند که تنش‌هایی در این روابط وجود دارد—از جمله نگرانی‌های زیست‌محیطی در سیبری، سیاست‌های فروش تسلیحات روسیه به رقبای منطقه‌ای چین، و اختلافات بر سر مسائل ژئوپلیتیکی مانند هند و ویتنام—اما کلیت این رابطه نشان‌دهنده هماهنگی و همکاری است.

در سال‌های اخیر، تجارت بین روسیه و چین رشد چشمگیری داشته است. بازار وسیع چین به روسیه کمک کرده تا صادراتی را که قبلاً برای اروپا در نظر گرفته بود، به پکن هدایت کند. این موضوع نه‌تنها انرژی ارزان‌تری را برای چین فراهم کرده، بلکه برای روسیه، در بحبوحه تحریم‌های سنگینی که از سال ۲۰۲۲ به این کشور تحمیل شده، عاملی برای ثبات اقتصادی بوده است.

ریسپانسیبل استیت کرفت همچنین اشاره می‌کند که چین علاوه بر حمایت اقتصادی، کمک‌های حیاتی به ماشین جنگی روسیه ارائه داده است. تجهیزات ساختمانی چینی، از جمله بیل‌های مکانیکی، نقشی کلیدی در ساخت «خط دفاعی سوروویکین» داشتند که باعث شکست حمله بزرگ اوکراین در تابستان ۲۰۲۳ شد. همچنین، پکن با ارسال کمک‌های لجستیکی غیرکشنده، به شکلی غیرمستقیم اما مؤثر، مسکو را در جنگ اوکراین یاری داده است.

علاوه بر این، چین و روسیه همکاری‌های نظامی خود را گسترش داده‌اند. در اکتبر ۲۰۲۴، گارد ساحلی دو کشور برای اولین بار گشت‌های مشترکی را در تنگه برینگ، در نزدیکی آلاسکا، انجام دادند. همچنین، به نظر می‌رسد که همکاری نظامی این دو کشور فراتر رفته و کشورهایی مانند ایران را نیز دربرگرفته است. تحلیل‌های دانشگاهی چینی در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهند که پکن و مسکو فشار ناشی از «هژمونی دریایی آمریکا» را به‌طور هم‌زمان در دریای سیاه و دریای جنوبی چین احساس می‌کنند، که نشان‌دهنده همگرایی استراتژیک آن‌هاست.

با این سطح از همگرایی، تردیدهای جدی درباره امکان اجرای «نیکسون معکوس» وجود دارد.

با این حال، ریسپانسیبل استیت کرفت تأکید می‌کند که بهبود روابط واشنگتن و مسکو همچنان مزایایی دارد. نخست، این امر می‌تواند به کاهش درگیری‌های خونین در اوکراین کمک کند. دوم، تقویت کنترل تسلیحات میان دو قدرت هسته‌ای بزرگ، می‌تواند خطر جنگ اتمی و اشاعه سلاح‌های هسته‌ای را کاهش دهد. سوم، ممکن است روابط بهتر با روسیه باعث شود که مسکو از وابستگی بیش از حد به چین کاسته و از انتقال فناوری‌های حساس نظامی به پکن، مانند زیردریایی‌های هسته‌ای و تسلیحات راهبردی، خودداری کند.