حجت الاسلام محمدباقر مشکاتی کارشناس تاریخ اسلام و فعال رسانه ای به مناسبت ایام سوگواری سید و سالار شهیدان در یادداشتی نوشت:حر بن یزید ریاحی از شخصیت‌های برجسته واقعه کربلا بود. او ابتدا به عنوان فرمانده بخشی از سپاه عبیدالله بن زیاد، مأموریت یافت تا مانع حرکت امام حسین (ع) به سوی کوفه و بازگشت ایشان شود؛ اما در مسیر، با شنیدن سخنان امام و مشاهده مظلومیت ایشان، دچار تحول روحی عمیقی شد و تصمیم گرفت به سپاه امام بپیوندد.
حر پس از توبه و پذیرش امام حسین (ع) به عنوان اولین نفر از سوی امام اجازه گرفت و برای مقابله با لشکر عمر سعد به میدان جنگ رفت و شجاعانه با دشمنان جنگید تا سرانجام به شهادت رسید.
حر بن یزید به خاطر ندامت از عمل گذشته و فداکاری در راه امام حسین (ع)، جایگاه ویژه‌ای نزد شیعیان دارد و نام او در زیارت ناحیه مقدسه و زیارت رجبیه ذکر شده است.
برخی از ویژگی‌های حر بن یزید ریاحی عبارتند از:
شجاعت: او در میدان جنگ شجاعانه جنگید و از جان خود در راه امام حسین (ع) دریغ نکرد.
ایثار: او جان خود را فدای امام حسین (ع) و یاران ایشان کرد.
شهامت و آزادگی: او از عمل گذشته خود پشیمان شد و به سوی حق بازگشت و این نشانه شهامت و آزادگی اوست که هیچ ملاحظه‌ای را جز حقیقت در نظر نگرفت.
معرفت: او امام حسین (ع) را به عنوان امام حق و ولی خدا شناخت و از ایشان پیروی کرد.
مرقد مطهر حر بن یزید ریاحی در نزدیکی حرم امام حسین (ع) در کربلا قرار دارد و بسیاری از زائران حسینی به زیارت آن می‌روند.
روند ماجرای حر در واقعه کربلا
حر بن یزید ریاحی که ابتدا به عنوان فرمانده بخشی از سپاه عبیدالله بن زیاد مأموریت داشت تا مانع حرکت امام حسین (ع) به سوی کوفه شود، در مسیر با شنیدن سخنان امام و مشاهده مظلومیت ایشان، دچار تحول روحی عمیقی شد و تصمیم گرفت به سپاه امام بپیوندد.
مراحل این تحول و ماجرای حر در کربلا به طور خلاصه:
۱. مأموریت از سوی ابن زیاد: عبیدالله بن زیاد، حر را با هزار سوار مأمور کرد تا مانع حرکت امام حسین (ع) به کوفه و بازگشت ایشان به مدینه شود؛ لذا حر در منطقه “قصر بنی مقاتل” (یا شراف) به کاروان امام حسین (ع) رسید و راه را بر ایشان بست.
۲. گفتگو با امام حسین (ع): امام حسین (ع) با حر و یارانش به گفتگو پرداختند و فلسفه قیام خود را برای او توضیح دادند از این رو سخنان امام و مظلومیت ایشان، حر را تحت‌تأثیر قرار داد.
۳. تحول روحی و تصمیم حر: حر به اشتباه خود در مأموریت پی برد و پشیمان شد و تصمیم گرفت به امام حسین (ع) و یارانش ملحق شود.
۴. پیوستن به سپاه امام: حر در سحرگاه روز عاشورا به بهانه آب دادن به اسب خود، از سپاه ابن زیاد جدا شد و به خیمه‌های امام حسین (ع) رفت و توبه خود را از یاری ابن زیاد اعلام کرد. امام حسین (ع) حر را بخشیدند و به او اجازه دادند تا در رکاب ایشان به میدان جنگ برود.
۵. نبرد و شهادت: حر اولین کسی بود که از سپاه امام حسین (ع) به میدان جنگ رفت. او شجاعانه جنگید و با رجزخوانی، سپاه ابن زیاد را به خاطر ظلم و ستم خود سرزنش کرد و در نهایت به شهادت رسید و نام او در تاریخ به عنوان یکی از یاران وفادار امام حسین (ع) ثبت شد.
نقش ویژه حر در واقعه کربلا
۱. سخنرانی حر برای سپاهیان ابن زیاد: حر قبل شروع واقعه اصلی عاشورای حسینی، در میان سپاه ابن زیاد حاضر شد و آنها را به خاطر ظلم و ستم به امام حسین (ع) و یارانش سرزنش کرد. او از آنها خواست که به یاری حق بشتابند و از سپاه یزید و ابن زیاد جدا شوند.
۲. تلاش حر برای ممانعت از جنگ: حر تلاش کرد تا جلوی جنگ بین سپاه امام حسین (ع) و سپاه ابن زیاد را بگیرد. او به نزد عمر سعد، فرمانده سپاه یزید، رفت و از او خواست که از جنگ دست بکشد. اما عمر سعد به حرف‌های حر گوش نداد.
در روز عاشورا، حر در میدان نبرد شجاعانه جنگید و رشادت‌های زیادی از خود نشان داد.
۳. مبارزه و سرزنش شمر: حر در ابتدا با شمر بن ذی‌الجوشن، یکی از فرماندهان سپاه یزید، به نبرد پرداخت. شمر از جمله قاتلان امام حسین (ع) بود و حر او را به خاطر جنایاتش سرزنش کرد.
سرانجام، حر در حالی که به شدت مجروح شده بود، به شهادت رسید. امام حسین (ع) بر بالین او حاضر شدند و از او به خاطر فداکاری و شجاعتش تشکر کردند.
شهادت حر بن یزید ریاحی، یکی از غم‌انگیزترین وقایع واقعه کربلا بود. اما فداکاری و ایثار او در راه امام حسین (ع)، تا ابد در تاریخ ماندگار خواهد شد.
درس‌های حر و حرکت الهام‌بخش او
حر بن یزید ریاحی، فرمانده یکی از لشکرهای ابن زیاد بود که مأموریت داشت مانع حرکت امام حسین (ع) به سمت کوفه شود. او در ابتدا قصد داشت با امام بجنگد، اما پس از صحبت با امام و مشاهده فداکاری و مظلومیت ایشان، توبه کرد و به یاران امام پیوست. حر در روز عاشورا شجاعانه جنگید و به شهادت رسید.
حر و حرکت او درس‌ها و عبرت‌های زیادی برای ما دارد، از جمله:
۱. شهامت توبه و بازگشت به سوی خدا: حر نشان داد که حتی اگر انسان گناهی بزرگ مرتکب شده باشد، باز هم می‌تواند با توبه و پشیمانی به سوی خدا بازگردد و مورد مغفرت او قرار گیرد.
۲.اهمیت بصیرت و آگاهی: حر در ابتدا قصد داشت با امام بجنگد، اما پس از صحبت با امام و مشاهده حقانیت ایشان، بصیرت پیدا کرد و مسیر خود را تغییر داد. این نشان می‌دهد که برای انتخاب مسیر درست، نیازمند بصیرت و آگاهی هستیم.
۳. شجاعت در برابر ظلم: حر با وجود اینکه می‌دانست در مقابل سپاه یزید بسیار ضعیف است، شجاعانه از امام حسین (ع) دفاع کرد. این نشان می‌دهد که در برابر ظلم نباید سکوت کرد و باید با شجاعت از حق دفاع کرد.
۴. ارزش شهادت: حر با فدا کردن جان خود در راه امام حسین (ع) به مقام شهادت رسید. شهادت، بالاترین مقام در دین اسلام است و حر نشان داد که برای رسیدن به رضای خدا حاضر به فدا کردن جان خود بود.
علاوه بر این درس‌ها، حرکت حر نمادی از آزادگی و رهایی از قید و بندهای دنیوی است. او با انتخاب مسیر حق، حاضر شد تمام وابستگی‌های دنیوی خود را فدا کند و در راه امام حسین (ع) جان خود را به خطر بیندازد.
حر و حرکت او الگویی برای همه ما است تا در زندگی خود با بصیرت و آگاهی عمل کنیم، در برابر ظلم سکوت نکنیم و در صورت نیاز، برای دفاع از حق و حقیقت جان خود را فدا کنیم.
پیام‌های بیداری و تصمیم تاریخی حر بن یزید ریاحی در واقعه کربلا
بیداری و تصمیم تاریخی حر بن یزید ریاحی در واقعه کربلا، پیام‌های عمیق و پرمغزی برای ما دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنم:
۱. شهامت توبه و بازگشت به سوی حق: “حر” در ابتدا مأمور دستگیری امام حسین (ع) بود، اما با شنیدن سخنان آن حضرت و مشاهده مظلومیت ایشان، تکان درونی عمیقی خورد و مسیر زندگی خود را به کلی تغییر داد. این واقعه نشان می‌دهد که انسان در هر کجای مسیر زندگی که باشد، می‌تواند با پشیمانی و توبه از گذشته، مسیر خود را به سمت حق و حقیقت تغییر دهد و مشمول رحمت الهی شود.
۲. اهمیت بصیرت و شناخت حق از باطل: “حر” با بصیرت و روشن‌بینی خود، حق را از باطل تشخیص داد و در رکاب امام حسین (ع) قرار گرفت. این درس مهمی برای ما است که در مواجهه با مسائل مختلف، باید با تفکر و تعقل، حقایق را از ظواهر تشخیص دهیم و در مسیر حق قدم برداریم.
۳. شجاعت در برابر ظلم و ستم: حر با وجود اینکه می‌دانست در مقابل سپاه یزید قرار می‌گیرد، شجاعانه از امام حسین (ع) و یارانش دفاع کرد. این درس مهمی برای ما است که در برابر ظلم و ستم سکوت نکنیم و با شجاعت از مظلومان دفاع کنیم.
۴. ارزش شهادت در راه حق: حر جان خود را در راه دفاع از امام حسین (ع) و یارانش فدا کرد و به مقام والای شهادت نائل آمد. این واقعه نشان می‌دهد که شهادت در راه حق، بالاترین مقام و منزلت نزد خداوند متعال است.
۵. امید به رستگاری: داستان حر بن یزید ریاحی به ما نشان می‌دهد که هیچ کس از رحمت و بخشش الهی ناامید نیست و هر انسانی می‌تواند با توبه و بازگشت به سوی حق، مسیر زندگی خود را به سمت رستگاری و سعادت ابدی تغییر دهد.
علاوه بر این پیام‌ها، می‌توان درس‌های دیگری نیز از واقعه کربلا و بیداری حر بن یزید ریاحی گرفت. این واقعه، یادآور ظلم و ستمی است که بر خاندان پیامبر (ص) در واقعه کربلا رفته است و درس‌های مهمی را برای زندگی آزادانه و سعادتمندانه به ما می‌آموزد.
حجت‌الاسلام محمدباقر مشکاتی
