عرضه و معامله محصولات کشاورزی و حمایت از کشاورزان، سال هاست که در بسیاری از کشور‌ها به کمک سازوکار بورس‌های کالایی و ابزار‌های مالی تعریف شده در این بورس‌ها رقم می‌خورد؛ در همین زمینه با معین محمدی پور مدیر مطالعات اقتصادی و امور بین الملل بورس کالای ایران گفتگو کرده ایم.

محمدی پور مدیر مطالعات اقتصادی و امور بین الملل بورس کالا به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: بورس‌های کشور‌های پیشرفته با راه اندازی معاملات قرارداد‌های آتی و اختیار معامله بر محصولات کشاورزی نظیر ذرت، گندم، جو و ... ضمن پوشش ریسک قیمتی کشاورز، منجر به انتشار شفاف اطلاعات قیمتی این محصولات می‌شوند.  انتشار اطلاعات قیمتی به کشاورزان قدرت چانه زنی در برابر واسطه گران را افزایش داده و از فروش محصولات با قیمت نازل و غیرواقعی به واسطه گران جلوگیری می‌کند.

کمک سیستم قبض انبار به بخش کشاورزی

او با بیان اینکه یکی ازمهمترین بورس‌های کالایی شناخته شده در دنیا هلدینگ بورس کالایی شیکاگو است که در خصوص قیمت ذرت و گندم مرجعیت بین‌المللی دارد، عنوان کرد: البته در کشور‌های در حال توسعه نیز بورس‌های کالایی با راه‌اندازی سیستم قبض انبار یکی از اساسی‌ترین مسائل حوزه کشاورزی یعنی عرضه در مقیاس خرد را حل می‌کنند؛ به این معنا که بازرگانان و تجار با دسترسی مستقیم به هاب محصولات کشاورزی می‌توانند اقدام به خرید و معامله آن‌ها کنند.

این مقام مسئول بیان کرد: یکی دیگر از مسائلی که با توسعه سیستم قبض انبار برطرف می‌شود، چالش افت قیمت محصولات کشاورزی و در نتیجه زیان کشاورزان در فصول برداشت محصول است. کشاورزان می‌توانند با انبار کردن محصولات خود و عرضه آن طی فصول مختلف از افت قیمت شدید محصول در زمان برداشت جلوگیری کنند.

محمدی پور اضافه کرد: یکی دیگر از مزایایی که بورس‌های کالایی می‌توانند در حوزه کشاورزی ایجاد کنند، فراهم کردن بستر شفاف عقد قرارداد‌های بازخرید (ریپو) است. به این معنا که معامله‌گران و کشاورزان می‌توانند قبض انبار مربوط به محصولات خود را به منظور جذب منابع مالی مورد نیاز به صورت موقت و طی قرارداد‌های بازخرید به سایرین منتقل کنند و سپس در سررسید قرارداد با بازپرداخت منابع مالی، محصول خود را تحویل بگیرد.

بورس کالای برزیل و معاملات قهوه

محمدی پور گفت: به عنوان مثال یکی از بورس‌های کالایی شناخته شده در کشور‌های در حال توسعه که در حوزه معرفی ابزار‌های جدید برای بخش کشاورزی پیشرو است، بورس کالای برزیل است. این بورس از سال ۱۹۹۱ اقدام به راه‌اندازی قرارداد‌های آتی و اختیار معامله قهوه کرد، بر این اساس کشاورزان قهوه تولیدی خود را به انبار‌های تحت نظارت بورس برزیل تحویل می‌دهند و در قبال آن برای آن‌ها قبض انبار الکترونیکی صادر می‌شود. همچنین قرارداد‌های آتی بر پایه این قبض انبار راه‌اندازی شده و قابلیت معامله دارد.

مدیر مطالعات اقتصادی و امور بین الملل بورس کالای ایران ادامه داد: لازم به ذکر است قهوه تحویل داده شده به انبار مطابق با استاندارد‌های مورد تایید بورس پذیرش می‌شود. همچنین امکان بازدید خریداران و رویت نمونه قهوه در انبار‌ها وجود دارد و به منظور توسعه بازار اختیار معامله مبتنی بر قرارداد‌های آتی و همچنین افزایش مشارکت کشاورزان در این بازارها، به نهاد‌های مالی اجازه تودیع تضامین لازم از طرف کشاورزان داده می‌شود.

محمدی پور بیان کرد: از دیگر ابزار‌های مالی تعریف شده در بورس کالای برزیل انتشار اوراق CPR یا اوراق محصولات روستایی است. این اوراق عملکردی مشابه با فروش سلف محصولات دارد و می‌تواند توسط کشاورز یا اتحادیه کشاورزان منتشر شود؛ در واقع کشاورز با انتشار آن‌ها اقدام به تامین مالی یا دریافت نهاده می‌کند.

او ادامه داد: برای سررسید اوراق نیز سه حالت قابل تصور است: تحویل فیزیکی کالا به مقدار توافق شده در ازای وجه دریافت شده، تسویه نقدی و بازپرداخت قرض دریافت شده و تسویه با مرجعیت قرارداد‌های آتی (که طبق آن در سررسید، کشاورز حاصل ضرب مقدار توافق شده محصول در قیمت مرجع قیمتی توافق شده برای تاریخ سررسید را پرداخت می‌کند)

او با ذکر مثالی ادامه داد:به عنوان مثال تولیدکننده قهوه می ‌تواند اوراق CPR منتشر کند و در مقابل خریدار این اوراق نیز می‌تواند قیمت قراردادهای آتی قهوه را به عنوان مرجعیت قیمتی در زمان سررسید اوراق تعیین کند. همچنین در بورس برزیل صندوقی تحت عنوان صندوق تجارت بازار کشاورزی تشکیل شده است که وجه تضمین قراردادهای مشتقه را برای کشاورزان کاهش می‌دهد. در مقابل صندوق تضمینی تشکیل شده است که از بازار در صورت نکول کشاورزان حمایت می کند. اگرچه که این دو صندوق در حوزه معاملات بزرگ‌ مقیاس فعالیت می‌کنند، اما قابلیت ورود به بازارهای خرد مقیاس نیز وجود دارد.