روابط عمومی وزارت دفاع روز یکشنبه ۵ تیر ۱۴۰۱ از دومین پرتاب موفق ماهواره‌بر «ذوالجناح» خبر داد. نخستین پرتاب ذوالجناح ۱۲ بهمن ۱۳۹۹ انجام شد.

برنامه فضایی ایران کجاست؟

مدار‌های زمین به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:

مدار پایینی یا لئو (Low Earth Orbit): بازه ۱۰۰ تا ۱۵۰۰ کیلومتری زمین است.
مدار میانـی یا مئو (Medium Earth Orbit): بازه ۵۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ کیلومتری زمین است.
مدار زمین آهنگ یا ژئو (Geosynchronous Orbit): ۳۶۰۰۰ کیلومتری زمین است.

سند توسعه هوافضای کشور در سال ۱۳۹۱ تصویب شد. هدف نهایی این سند «تسخیر ۳ مدار مذکور» و به کارگیری «ماهواره مخابراتی» در مدار ژئو است. نیل به این هدف به معنای توان ایران در پرتاب و بهره برداری از ماهواره از ۲۵۰ کیلومتری تا ۳۶۰۰۰ کیلومتری زمین است. چهار گام برای این طی این مسیر پیش بینی شده است.

گام اول (۲۵۰ کیلومتری زمین): ماهواره‌بر «سفیر ۱» مسئول حمل ماهواره‌ها به این سطح بود. این ماهواره‌بر در مجموع حدود ۸ پرتاب و ۲ لغو پرتاب داشت. چهار پرتاب آن موفق بود. امید (۱۳۸۷)، رصد (۱۳۹۰)، نوید (۱۳۹۰) و فجر (۱۳۹۳) ماهواره‌هایی بودند که با «سفیر ۱» در مدار قرار گرفتند. هدف در این گام ملحق شدن به کشور‌های دارنده قدرت ارسال ماهواره به فضا بود. «سفیر ۱» بازنشست شده است.

گام دوم (۵۰۰ کیلومتری زمین): ماهواره‌بر «سفیر ۲» مسئول حمل ماهواره‌ها به این سطح بود. نام دیگر این ماهواره بر سیمرغ است. هدف سیمرغ تزریق ماهواره تا وزن ۲۵۰ کیلوگرم در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین بود. شروع ماموریت آن از سال ۱۳۹۶ و طلوع (۱۳۹۶)، پیام (۱۳۹۷)، ظفر (۱۳۹۸) ماهواره‌های در نظر گرفته شده برای سیمرغ بود. با اینکه هیچ‌کدام از این پرتاب‌ها منجر به تثبیت ماهواره در مدار مد نظر نشد، ولی ایران موفق به دست‌یابی به مدار ۵۰۰ کیلومتری شد.

«احمد حسینی» سخنگوی بخش فضایی وزارت دفاع درباره ماهواره ظفر گفت: پس از پرتاب ماهواره بر سیمرغ، فرایند مرحله اول پرتاب به صورت کامل انجام شد و استارت پرواز موتور‌های مرحله دوم نیز با موفقیت انجام شد و توانست حدود ۹۰ درصد مسیر را در حدود ۹ دقیقه پرواز طی نماید و برای اولین باربه ارتفاع بالای ۵۴۰ کیلومتر و سرعت حدود۶۵۰۰ متر بر ثانیه رسید؛ در حقیقت برای پرتاب کامل ۴۹۰ ثانیه زمان لازم بود که ۴۵۷ ثانیه آن انجام شد.

گام سوم تزریق ماهواره در ۱۰۰۰ کیلومتری زمین با ماهواره‌بر سریر است. گام چهارم نیز تثبیت قابلیت بهره‌برداری از فناوری فضایی در مدار ۳۶۰۰۰ کیلومتری زمین است. ماهواره‌بر سروش مسئول حمل ماهواره‌های سنگین وزن (مثلا ۸ تن) به این سطح است.

مقایسه ۴ ماهواره بر ایران

جمهوری اسلامی در کنار روسیه، آمریکا، فرانسه، ژاپن، چین، انگلیس، هند، کره شمالی، کره جنوبی جزو ۱۰ دولتی است که توان پرتاب ماهواره به مدار لئو را دارد. تزریق ماهواره‌های سنجشی (نظیر هواشناسی و تصویربرداری از سطح زمین) تا مدار ۱۰۰۰ کیلومتر، ماهواره‌های موقعیت یاب تا مدار ۲۰۰۰۰ کیلومتر و ماهواره‌های مخابراتی در مدار ۳۶۰۰۰ کیلومتر از اهداف کلان برنامه فضایی ایران است.

ذوالجناح کجای ماجراست؟

ذوالجناح دومین ماهواره‌بر سه‌مرحله‌ای ایران پس از قاصد است. این ماهواره دارای دو مرحله پیشرانش جامد و یک مرحله با پیشرانش مایع است. یکی از تفاوت‌های ذوالجناح و قاصد این است که مرحله اول قاصد سوخت مایع می‌باشد.

بدنه سه گانه ذوالجناح

ذوالجناح قادر به تزریق یک یا مجموعه‌ای از ماهواره با وزن نهایی ۲۲۰ کیلوگرم را در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین است. از این جهت توانمندی ذوالجناح شبیه به ماهواره‌بر سیمرغ است که توان حمل ۲۵۰ کیلوگرم محموله را به مدار ۵۰۰کیلومتری دارد.

سوم اردیبهشت ۱۳۹۹ بود که اولین ماهواره نظامی ایران تحت عنوان «نور» به مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین تزریق شد. نور با ماهوراه بر سه‌مرحله‌ای قاصد پرتاب شد. در صورت اتمام موفقیت آمیز آزمایش سه گانه ذوالجناح، این ماهواره بر قادر خواهد بود در هر پرتاب بیش از ۱۰ ماهواره شناسایی نظیر نور را به صورت همزمان در مدار زمین قرار دهد.

تصویر با کیفیت ماهواره نور از سنتکام در بحرین

برنامه فعلی پیرامون ذوالجناح این است که ۳ پرتاپ با هدف تست «زیرمداری» و «دستیابی به فن آوری قدرتمندترین موتور سوخت جامد» انجام شود. پرتاب اول روز ۱۲ بهمن ۱۳۹۹ و پرتاپ دوم روز ۵ تیر ۱۴۰۱ با موفقیت انجام شد. اکنون ماهواره بر ذوالجناح دارای قدرتمندترین پیشران سوخت جامد در کل کشور حتی نسبت به موتور‌های نظامی است. ویژگی که قبلاً در انحصار موشک نظامی سجیل بود.

از جمله مزایای نظامی سوخت جامد نسبت به سوخت مایع این است که زمان آمادگی پرتاب کمتر است. همین موضوع سبب کاهش آسیب‌پذیری موشک مقابل حمله موشکی دشمن به محل پرتاب می‌شود.

«احمد حسینی» سخنگوی گروه فضایی وزارت دفاع بهمن ۹۹ درباره نسل‌های ماهواره بر ایرانی گفته بود: «ماهواره بر سیمرغ یک محصول میانی است و ما در آینده به ماهواره‌بر سریر خواهیم رسید که یک تن محموله را در ارتفاع ۱۰۰۰ کیلومتری قرار می‌دهد. با سروش نیز می‌توانیم در ارتفاع ۲۰۰ کیلومتری حدود ۱۵ تن محموله قرار دهیم. ما قرار است با ماهواره بر سروش ماهواره در مدار زمین آهنگ (۳۶۰۰۰ کیلومتری) قرار دهیم. ماهواره‌بر سریر حدود ۳۵ متر طول خواهد داشت، قطر آن نیز مانند سیمرغ ۲.۴ متر خواهد بود که بدنه آن به صورت یکپارچه تا بالا خواهد بود. قطر ماهواره بر سروش چهار متر خواهد بود.»

با تکمیل فرآیند ساخت و آزمایش سریر عملا دیگر سیمرغ بازنشست و برای محموله‌های سبک‌تر از ماهواره بر ذوالجناح استفاده خواهد شد.

منبع: فارس