برنامه فضایی جمهوری اسلامی ایران از اواخر دهه ۸۰ شمسی تا به امروز، با فراز و نشیب‌های مختلفی همراه بوده و اکنون دو نهاد مهم در کشور، پس از فرصت سوزی مفصل مسئولان دولت سابق، در بخش پرتاب محموله‌ها به فضا فعال شده اند تا خون جدیدی در رگ‌های این صنعت ارزشمند، درآمدزا و موثر در حوزه‌های مختلف نظامی و اقتصادی جریان پیدا کند.

خوشبختانه پس از آنکه یخ عدم موفقیت و بروز مشکلاتی در تزریق ماهواره‌های ایرانی به فضا، توسط نیروی هوافضای سپاه شکسته شد، حالا به نظر می‌رسد وزارت دفاع نیز با دومین آزمایش ماهواره بر ذوالجناح، به دنبال یک شروع جدید و موثر در این بخش است.

ذوالجناح چیست و چه خواهد کرد؟

اولین تصاویر و اطلاعات مربوط به ماهواره بر نسل جدید ایرانی به نام ذوالجناح در بهمن ماه سال ۱۳۹۹ منتشر شد. طبق این توضیحات، این پرتابگر ایرانی (ذوالجناح) در حقیقت یک سامانه سه مرحله‌ای است که دو مرحله اول آن از سوخت جامد بهره برده و مرحله نهایی آن از سوخت مایع بهره می‌برد. توجه به شکل موشک در زمان تست اول، مشخص کرد که آزمایش انجام شده ماهواره بر ذوالجناح که تصاویر آن نیز پخش شده ظاهرا یک مرحله از سه مرحله مورد نظر بوده و در این مرحله سیستم پیشران به مدت ۷۰ ثانیه فعال بوده و توانسته به ارتفاع ۱۵ کیلومتری برسد.

پرتاب اول ماهواره بر ذوالجناح مربوط به سال ۱۳۹۹

قدرت یا همان تراست مرحله اول و دوم این ماهواره که سوخت جامد هستند هر کدام ۷۴ تن است که این تراست می‌تواند به ۱۰۰ تن نیز برسد. قطر موتور‌های سوخت جامد مرحله اول و دوم در ماهواره بر ذوالجناح که قدرتمندترین پیشران سوخت جامد در کل کشور تا به اینجا هستند ۱.۵ متر و قطر مرحله سوم ۱.۲۵ متر است. طول این ماهواره بر در حالت کامل ۲۵.۵ متر و وزن آن نیز ۵۲ تن است و می‌تواند یک ماهواره به وزن ۲۲۰ کیلوگرم یا مجموعه چند پرتابه به وزن نهایی ۲۲۰ کیلوگرم را تا مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین برساند.

برای مقایسه بد نیست بدانید که ماهواره بر سفیر به عنوان نسل اول ماهواره بر‌های ایرانی در بخش پیشران قطری در حدود ۱.۲۵ متر داشته و وزن کلی آن نیز ۲۶ تن بود و نهایتا می‌توانست یک ماهواره ۵۰ کیلوگرمی را به مدار ۴۵۰ کیلومتر برساند.

مثال دوم برای فهم بهتر قدرت این ماهواره بر، اینکه ذوالجناح با سه مرحله کامل خود می‌تواند حدود ۱۰ ماهواره نور ۱ را در یک پرتاب به فضا ارسال کند. چه در تست اخیر و چه در پرتاب آزمایشی سال ۱۳۹۹ یکسری از حسگر‌های لازم برای انجام محاسبات لازم برای برآورد از نحوه عملکرد سامانه‌های این ماهواره بر در داخل آن نصب شده بود که به وسیله آن‌ها اطلاعات لازم به ایستگاه زمینی ارسال می‌شود.

آزمایش دوم؛ یک مرحله جدید برای آزمایش ذوالجناح

از مدتی قبل، رسانه‌های داخلی و خارجی، به نزدیک بودن دومین پرتاب ماهواره بر ذوالجناح اشاره کرده و این مسئله نیز مشخص شده بود که در این مرحله، آزمایش مرحله دوم این ماهواره بر مد نظر بوده و تست در نهایت جزو پرواز‌های زیر مداری به حساب می‌آید و مشخصا برنامه خاصی برای رساندن محموله به مدار زمین یا حتی آزمایش مرحله سوم این ماهواره بر وجود نداشته است.

دومین پرتاب آزمایشی ماهواره بر ذوالجناح

ماهواره بر ذوالجناح قبل از پرتاب اخیر - به نقطه اتصال مرحله ۱ و ۲ دقت کنید

در این جا باید به این نکته اشاره کرد که تجربیات قبلی و برای نمونه چندین مورد عدم موفقیت در گام آخر برای رساندن محموله به مدار خود در فضا توسط ماهواره بر سیمرغ، موجب آن شده تا ساختار فضایی وابسته به دولت آزمایش‌های بیشتری را برای بدست آوردن اطلاعات بیشتر و کاهش احتمال عدم موفقیت در پرتاب‌های عملیاتی با ذوالجناح انجام دهد.

آیا ایران از تکنیک Hot staging استفاده کرد؟

در جریان دومین آزمایش ماهواره بر ذوالجناح و بر اساس تصاویر منتشر شده در لحظات پایانی شاهد نوعی انفجار کوچک هستیم که برخی رسانه‌های بیگانه و تعدادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی، تصور کرده بودند یک ایراد یا نقص فنی است. در حالی که به نظر می‌رسد آنچه دیده شده، پروسه‌ای موسوم به Hot staging است. این پروسه مبنی بر فعال شدن مرحله جدید راکت در وضعیتی است که همچنان به مرحله قبلی وصل است و به همین دلیل ما شاهد فرایندی شبیه به یک انفجار هستیم. اگر در تصاویر مربوط به این ماهواره‌بر هم دقت کنیم نوعی برجستگی دیده می‌شود که مربوط به مرحله دوم ماهواره بر ذوالجناح است.

لحظه فعال شدن پیشران مرحله دوم ماهواره بر ذوالجناح

در نهایت باید به این مسئله اشاره کرد که این پرتاب آزمایشی و البته پرتاب‌های بعدی که برای مطالعه روی مرحله سوم این سامانه و بحث تزریق محموله به مدار انجام خواهد شد، همانند تمرین‌ها و آزمون‌های مهمی است که حجم قابل توجهی از اطلاعات ذی قیمت را در اختیار متخصصان ایرانی قرار می‌دهد تا در زمان پرتاب‌های عملیاتی با اطمینان بیشتر و احتمال موفقیت بسیار بالاتری عمل کنند.

با این اوصاف، باید منتظر ماند تا با افزایش پرتاب‌ها و انگیزه بیشتر متخصصان عرصه فضایی برای رفع گلوگاه‌های خودکفایی و خوداتکایی در این بخش، ماهواره‌های ایرانی بیشتری به مدار تزریق شوند که این اقدام مهم، با برنامه مهم سپاه در حوزه فضایی، باعث گشوده شدن در‌های جدید در حوزه‌های مرتبط با اقتصاد، صنعت و اطلاعات خواهد شد.

منبع: مشرق