به گزارش خبرنگارباشگاه خیرنگاران ارومیه تعریف لغوی و علمی تنبلی چشم:

آمبلیوپی یا تنبلی چشم (Lazy eye) یکی از علل شایع کم بینایی و نا بینایی یک چشمی و یا گاهی دو چشمی است که در بسیاری از موارد قابل پیشگیری است.

از نظر لغوی،آمبلیوپی از دو واژه Amblyo به معنای گنگ یا مبهم و opia به معنای دید تشکیل شده است.

از نظر علمی آمبلیوپی یا تنبلی چشم که به آن Lazy eye نیز گفته می شود یک اختلال اکتسابی بینایی یکطرفه و گاه دو طرفه ای است که پس از رفع هر گونه عیب انکساری و یا ضایعه ارگانیک در چشم برطرف نشده و کماکان ادامه می یابد. لذا فرد مبتلا دارای دید طبیعی نمی باشد.

اهمیت پیشگیری از تنبلی چشم:

چشم یکی از بزرگترین نعمتهایی است که خداوند مهربان به انسان بخشیده است. تحقیقات نشان می دهد تنبلی چشم یکی از علل نابینایی و کم بینایی خفیف تا شدید می باشد به طوری که تنبلی چشم شایعترین علت نابینایی یک چشمی در افراد زیر ۲۰ سال و دومین علت کاهش بینایی در کودکان است. مطالب فوق نشان دهنده اهمیت پیشگیری از تنبلی چشم است.تنبلی چشم کاهش دید یکطرفه و گاهیدو طرفه است که حتی با اصلاح عیب انکساری و رفع مشکلات ساختمانی چشم برطرف نشده و ادامه می یابد .

آمار نشان می دهد که شیوع آمبلیوپی در جهان ۲ تا ۲۵ درصد است که در ایران شیوع بیماری ۱.۴ درصد برآورد گردیده است.

تنبلی چشم با تشخیص به موقع قابل درمان است، در حالی که اگر به موقع تشخیص داده و درمان نشود،فرد را از یک یا هر دو چشم کم بینا و یا نابینا خواهد کرد.

چشمان بعضی از کودکان ، با آن که سالم و طبیعی به نظر می رسد اما از سلامتی و دید کافی برخوردار نیستند. رشد و تکامل مرکز بینایی در مغز،از دوران جنینی تا حدود ۱۰ سالگی ادامه دارد، اما حداکثر سرعت رشد آن تا ۳ سالگی است.

نتیجه تکامل دستگاه بینایی،در این دوران ، دید واضح و کامل است. در این مدت ، بخصوص در ۳ سال اول زندگی، هر عاملی که باعث اشکال دید، در یک یا هر دو چشم کودک شود، رشد و تکامل دستگاه بینایی را متوقف می سازد و در نتیجه باعث کاهش میزان بینایی می شود. معنی این سخن آن است که امکان دارد چشمی که از نظر ظاهر کاملا طبیعی است از بینایی کامل و طبیعی برخوردار نباشد.

در صورتی که اشکال دید کودک ، قبل از ۵ سالگی تشخیص داده شود و تحت درمان قرار گیرد، حتی اگر چشم در این مدت تنبل شده باشد با درمان به موقع ، بینایی کامل به دست می آید. بهترین سن برای درمان تنبلی چشم زیر ۵ سالگی است.

هرچه درمان چشم تنبل بیشتر به عقب بیفتد، احتمال به دست آوردن بینایی کامل کمتر می شود. به طوری که پس از ۷ تا ۱۰ سالگی، درمان تاثیر زیادی در بینایی نخواهد داشت.

شایعترین عوامل ایجاد کننده تنبلی چشم:

۱- در نزدیک بینی ، دور بینی و آستیگماتیسم ،اگر دید هر دو چشم بسیار کم باشد، چشم ضعیف تر نمی تواند تصویر واضحی از اشیا دریافت کند و دچار تنبلی می شود.

۲- اشکالات مادرزادی در ساختمان چشم، مانند آب مروارید (کاتاراکت) و پایین افتادگی پلک باعث می شود که چشم نتواند تصویر واضحی از اشیا دریافت کند و به تدریج دچار تنبلی شود. در مورد کاتاراکت بهترین درمان ،" عمل جراحی " است که اگرپس از تولد تا ۳ ماهگی ،هر چه سریعتر صورت بگیرد،نتیجه بهتری خواهد داشت. اما پس از ۳ ماهگی نتیجه جراحی چندان رضایت بخش نخواهد بود.

۳- لوچی یا "انحراف چشم" نیز می تواند باعث دو بینی شده و در نتیجه تصویر واضحی روی شبکیه چشم تشکیل نشود. بدین ترتیب مغز به تدریج برای حذف دوبینی ، تصویر چشم منحرف را حذف کرده و تنبلی چشم ایجاد خواهد شد.

عوارض تنبلی چشم :

۱- نابینایی یا کاهش بینایی دائمی

۲- اختلال در دید عمقی

۳- کاهش قدرت تمرکز و قدرت تفکیک

۴- اختلالات تحصیلی و یادگیری

روش های پیشگیری و درمان :

تنها راه پیشگیری از تنبلی چشم تشخیص بموقع عوامل ایجاد کننده آن است و از انجا که بسیاری از این عوامل برای خانواده ها نا شناخته است،چشم همه کودکان باید حداقل ۳ بار قبل از دبستان در زمانهای مختلف معاینه شوند:

الف ) ۳ تا ۴ ماهگی ب ) ۲ تا ۳ سالگی ج ) ۵ تا ۶ سالگی

درمان تنبلی چشم به سه عامل بستگی دارد: ۱) سنی که در آن تنبلی چشم به وجود آمده است،۲)مدت زمانی که از ایجاد تنبلی چشم گذشته است، ۳)سنی که در آن درمان آغاز شده است.

به طور کلی آگاهی والدین و همکاری آنها با متخصصین (بینایی سنج و چشم پزشک) کلید موفقیت در درمان تنبلی چشم می باشد.

نکته مهم در درمان تنبلی چشم این است که هر چه سن کودک کمتر باشد شانس درمان بیشتر و مدت درمان نیز کوتاه تر می شود و هر چه درمان چشم تنبل بیشتر به عقب بیفتد احتمال بدست آوردن بینایی کامل نیز کمتر می شود. بهترین سن برای درمان تنبلی چشم قبل از ۵ سالگی است. معمولا تا ۱۲ سالگی نیز درمان امکان پذیر است اما مدت درمان طولانی تر است پس از ۱۲ سالگی معمولا درمان تاثیر زیادی بر بینایی نخواهد داشت.

روشهای درمانی مختلفی برای درمان تنبلی چشم وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از بستن چشم سالم ،استفاده از عینک ،انجام جراحی و تمرینات چشمی.

بهترین درمان تنبلی چشم ،بستن چشم سالم است تا چشم تنبل فعال شود و با تمرین دیدن،تنبلی آن برطرف شود.دوره زمانی بستن چشم در کودکان نسبتا طولانی و متفاوت است و از چند هفته تا چند ماه می باشد که توسط متخصص تعیین می گردد.

گاهی اوقات برای کمک به درمان از عینک برای درمان عیوب انکساری چشم استفاده می شود. در مواردی استفاده از عینک به مدت طولانی تجویز می شود تا از برگشت تنبلی چشم جلوگیری کند.

اگر تنبلی چشم بر اثر بیماریهای مادرزادی مانند پایین افتادگی پلک یا سایر عیوب ساختمانی ایجاد شده باشد،بهترین درمان عمل جراحی است . در مورد آب مروارید مادرزادی اگر عمل جراحی پس از تولد تا سه ماهگی هر چه سریعتر صورت بگیرد نتیجه بهتری خواهد داشت،اما پس از سه ماهگی نتیجه جراحی چندان رضایت بخش نخواهد بود.

انجام تمرینات چشمی مانند نقاشی کردن،بازی خط و نقطه ،پرتاب توپ به سوی هدف تعیین شده ف کتاب خواندن ،خمیر بازی و بریدن اشکال در کنار سایر روشهای درمانی می تواند بر بهبود دید کودک اثر بگذارد و آن را تسریع نماید.

علاوه بر این با توجه به این که عود بیماری تنبلی چشم تا سن ۱۰ سالگی امکان پذیر است و در اکثر مواقع بدون علامت نیز هست،لذا مراجعه منظم به متخصص و رعایت دقیق دستورات وی تا ۱۰ سالگی ضروری است.

بنابراین با توجه به تمامی موارد ذکر شده به والدین گرامی توصیه می شود، بیماری تنبلی چشم کودک را جدی بگیرند،مراحل درمانی را تحت نظر متخصص طی نمایند و طبق دستورات وی عمل نمایند.

نکاتی که رعایت آنها به والدین عزیز توصیه می شود:

۱- قبل از دبستان ۳ بار در سنین ۳ تا ۴ ماهگی ، ۲ تا ۳ سالگی و ۵تا۶ سالگی جهت معاینه چشم کودک خود اقدام کنید.

۲- در صورت مشاهده انحراف (لوچی) در چشم کودک ، او را نزد متخصص ببرید.

۳- اگر متخصص توصیه کرد چشم کودکتان را ببندید ،طبق دستور او عمل کنید(چشم کودک را کمتر یا بیشتر از زمان تعیین شده نبندید).

۴- در صورت تجویز عینک توسط متخصص ، کودک را با استفاده ایمنی از آن تشویق و طبق دستورعمل نمایید.

۵- در صورت تشخیص تنبلی چشم حتما تا پایان ۱۰ سالگی پیگیر وضعیت بینایی و تغییرات عیوب انکساری چشم کودک باشید./ع