به گزارش گروه بین الملل باشگاه خبرنگاران جوان مسجدی کهن و تاریخی در شهر الخلیل فلسطین که به کمان برخی مقبره لوط نبی در آن قرار است و آرامگاه این پیامبر خداست، با اینکه این مسجد معروف به مقبره لوط می‌باشد، اما اکنون با بررسی متون تاریخی و منابع مطمئن به بررسی آن می‌پردازیم.

بر اساس برخی از نوشته‌ها دلیل نامگذاری پسر حاران یا هاران به نام «لوط» (چسبیدن به دل و دوست گردیدن) حضرت ابراهیم علیه السلام، عمویش بوده است، زیرا او لوط را گرامی می‌داشت و آن حاضر شد به همراه ابراهیم علیه السلام در سفری طولانی از عراق و فلسطین عبور کند به مصر برود و دوباره به فلسطن بازگردد و در آن ساکن شود.

لوط بعد از مدتی از سوی خداوند برای هدایت قوم «سدوم» که قومی فاسد بودند و گناهی را مرتکب می‌شدند که قبل از آن‌ها قومی دست به آن نزده بود، فرستاد. بر اساس جلد دوم کتاب «نجاح ابو ساره» (الزوایا و المقامات فی خلیل الرحمن صفحه ۴۹-۵۰) خانواده‌ی لوط از کسانی بودند که همراه نوح به کشتی سوار شدند و از طوفان بزرگ جان سالم به در بردند و در منطقه کنونی که مسجد و مقبره لوط در آن بنا شده است، ساکن شدند.

موقعیت جغرافیایی مسجد و مقبره لوط

این مسجد و مقبره در زمینی به مساحت ۱۶۸۶ متر مربع ساخته شده و مکان اصلی در ضلع غربی و قبرستانی قدیمی هم در ضلع شرقی آن بنا نهاده شده است.

منابع به جا مانده از عصر حاکمان ایوبی نشان می‌دهند که پادشاه «عیسی ایوبی» روستای بنی نعیم را که مکان مسجد در آن واقع شده به سال ۶۱۲ هجری قمری وقف کرده است و هم اکنون نیز این مکان در دفتر اسناد به عنوان زمین وقفی دارای کد است.

روستای بنی نعیم و مکانی که مسجد در آن بنا شده دارای آثار باستانی و غار‌های زیادی است و منطقه‌ای باستانی به حساب می‌آید و در آن اثر تاریخی زیادی اعم از آثار شیشه‌ای و سفالی، کوزه، فنجان، زیورآلات، صلیب و... پیدا شده است.

بقایای یک دیوار فرسوده به طول ۲۰ متر در این مسجد وجود دارد که دارای برج‌ها و گوشه‌هایی است، اما به دلیل فرسودگی بسیار برخی از برج‌های آن تخریب شده است.

«اسامة العیسه» نویسنده و روزنامه‌نگار فلسطینی در خصوص سفر خود به مسجد و مقام «لوط نبی» در شهر «بنی نعیم» واقع در شرق «الخلیل» می‌نویسد: مسجد و مقام «لوط نبی» یکی از مهمترین آثار باستانی در فلسطین است و حتی قدمت آن به قبل از عصر اسلامی باز می‌گردد و بر در مقبره لوط نوشته شده است «پادشاه ظاهر برقوق که خداوند پادشاهی‌اش را طولانی کند، این مکان را بازسازی کرد» و بر دیوار شمالی مسجد که بنا بر قول معروف گفته می‌شود قلعه یا دژی رومی بوده است، کتیبه‌ای قدیمی‌تر وجود دارد که بر اثر آسیب زیاد خواندن آن ناممکن شده است.

نجاح ابو ساره نیز در خصوص این مسجد می‌نویسد: مسجد بر روی یک قبرستان بزرگ بنا شده است و شکلی مانند حرم ابراهیم علیه السلام دارد با این فرق که نسبت به حرم ابراهیمی برای ساخت آن از سنگ‌های کوچکتری استفاده شده است.

در ترکیب و ساخت این مسجد از برج‌هایی استفاده شده است، همانطور که پیشتر به آن اشاره شد این برج‌ها به قلعه جنگی قدیمی مربوط است که طی دوران قدیمی از آن برای محاظت از گزند دشمنان استفاده می‌شده است. یک شکل سنگی هم در گوشه جنوب غربی دیوار وجود دارد که به نظر می‌رسد کتیبه بوده باشد و بر روی آن نوشته شده: «الله -بسم الله الرحمن الرحیم - محمد، إنما یعمر مساجد الله من آمن بالله، أبو بکر – عمر تأسست سنة ۱۳۹۷ هـ. هذا مقام لوط علیه السلام ۱۹۷۷ م» (الله – به نام خداوند بخشنده‌ی بخشایشگر- محمد، تعمیر مساجد خدا منحصرا باید به دست کسانی باشد که به خدا ایمان آورده‌اند، ابوبکر- عمر، ساخته شده در سال ۱۳۹۷ هجری قمری- این مقام لوط علیه السلام است ۱۹۷۷ میلادی).

ساختمان بسیار قدیمی است و از طرف شمال یک ورودی و بالای ورودی یک سنگ بزرگ در سقف وجود دارد که در آن نوشته‌ای با خط قدیمی حک شده است که به شدت تحت تأثیر زمان بوده بنابراین به دلیل ترکیب ضعیف خطوط و حروف دیگر امکان خواندن آن وجود ندارد. ابونجاح مناره‌ای کم ارتفاع آن را که به دلیل بالا رفتن و اذان گفتن این گونه ساخته شده است را به دوران بعد از اسلام و به زمان معاویه نسبت می‎‌دهد.

اتاق مقبره در ضلع شمالی قرار دارد و کتیبه خلیفه ممالیک «ظاهر برقوق» که مسجد را بازسازی کرده است در آن قرار دارد، مقبره لوط نبی نیز در وسط اتاق واقع شده و طول آن ۱۸۰ سانتی متر است، از سنگ ساخته شده و روپوشی سبز دارد. در این اتاق یک ابریشم سیاه رنگ وجود دارد که عبارت‌هایی با نخ طلایی بر آن دوخته شده است «این آرامگاه لوط پیامبر خدا صلی الله علیه و آله است».

اسامه العیسه در ادامه شرح بازدیدخود از مسجد و مقبره لوط می‌گوید: داستان‌های دینی که در خصوص حضرت لوط هستند فقط به این مسجد محدود نمی‌شود و تا بحرالمیت و بعد از آن تا «خربه» که تحت اشغال صهیونیست‌هاست ادامه دارد. صهیونیست‌ها بیش از یکبار به مقبره لوط نبی حمله کرده و آن را تخریب کردند و در یکی از روز‌ها نظامیان اشغالگر وارد شهر بنی نعیم شده و منع آمد و شد اعلام  و مقبره لوط نبی را به عنوان آثار باستانی و میراث یهودی‌ها ثبت کردند.

این نویسنده فلسطینی نظر «علی طرایره» پیش نماز وقت مسجد را هم درباره مقبره لوط می‌پرسد، او در جواب می‌گوید: من نمی‌گویم این مقبره ضریح یا قبر لوط است ما به جز مقبره پیامبر اسلام از موقعیت مقبره‌های دیگر پیامبران اطلاعی نداریم.

غرفه موسی- راس موسی

علاوه بر وجود مقبره لوط در این بنی نعیم مکانی دیگر به اسم «غرفه موسی با راس موسی» در جنوب این روستا وجود دارد که داستان‌هایی عامیانه زیادی در خصوص آن گفته شده است و مردم و ساکنان ان قسمت جرات نمی‌کنند به آن نزدیک شوند. بنابر داستان‌های محلی زن لوط هنگام نازل شدن عذاب از شهر به سمت کوه‌های بلند فرار کرده که به دلیل صدا‌های وحشتناکی که از شهر به گوش می‌رسید به پشت سر نگاه کرده و به سنگ تبدیل شده است.

قوم سدوم کجا زندگی می‌کردند؟

در سال ۲۰۱۵ «استون کالینز» باستان‌شناس آمریکایی اعلام کرد شهری را که قوم سدوم در آن زندگی می‌کردند را در «تل الحمام» کشور اردن پیدا کرده است. به او مدت ۱۰ سال بر روی آن منطقه درحال کاوش بود و در خصوص این ادعای خود گفت: ویرانه‌هایی از شهری را پیدا کردم که نشان می‌دهد به طور ناگهانی زندگی در آن متوقف شده است.

بر اساس گزارش‌های کالینز این شهر به عصر برنزی در سال‌های ۳۵۰۰ الی ۱۵۴۰ قبل از میلاد بازمی‌گردد. از این ویرانه‌ها در هیچ یک از نقشه‌های باستانی صحبتی به میان نیامده گویی که اصلا وجود نداشته است.

این باستان شناس آمریکایی در خصوص معماری این شهر می‌گوید: شهر به دو قسمت بالا و پایین تقسیم شده است و دیوار‌هایی به ارتفاع ۱۰ متر و عرض ۵.۲ متر داشته است. بقایایی از یک معبد، برج‌ها و حیاط‌های اصلی و مکانی متمایز از بقیه در آن دیده می‌شود، می‌گویم متمایز از همه، زیرا شواهد نشان می‌دهد از آن با گارد ویژه‌ای حفاظت می‌شده است.

کالینز در ادامه صحبت‌هایش گفت: اما به طور ناگهانی همه جلوه‌های زندگی در این شهر متوقف شدند و این یک راز است برای شناسایی اتفاقی که برای قوم سدوم افتاد. قرآن، کتاب مسلمان از این اتفاق به گونه‌ای سخن گفته که گویی سیارکی به آن برخورد کرده و شهر زیر و رو شده است و قبل از برخورد بوده است که حضرت لوط از شهر فرار کرده و حتی به وی دستور داده شده بود که به پشت سر خود هم نگاه نکند.

سخن پایانی

بر اساس ادعای کالینز اگر محلی که او در تل الحمام واقع در جنوب کشور اردن پیدا کرده است شهر زندگی قوم سدوم بوده باشد این احتمال که مقبره لوط نیز در روستای بنی نعیم الخلیل باشد نیز قوت می‌گیرد چرا که با توجه به نقشه می‌توان به فاصله و نزدیکی این دو مکان پی برد، نجاح ابو ساره هم که در خصوص این مقبره تحقیقات بسیاری کرده است پیشتر اعلام کرده بود خانواده لوط بعد از طوفان نوح به این مکان آمده و ساکن شده بودند، پس می‌توان گفت لوط نبی عد از فرار از عذاب الهی که بر قوم سدوم نازل شد به محل زندگی گذشتگان خود بازگشته است.

انتهای پیام/

تهیه و تنظیم: مینا عظیمی