روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز در تحلیلی با عنوان "حرکت اردوغان علیه بزرگ‌ترین رقیبش، ترکیه را به سمت بحران سوق می‌دهد" نوشت که بازداشت اکرم امام‌اوغلو می‌تواند باعث اتحاد مخالفان و ایجاد واکنش شدید سیاسی شود.

ماه‌های اخیر به سود اردوغان پیش می‌رفت

رخداد‌های داخلی و بین‌المللی در ماه‌های اخیر به نظر به نفع رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، پیش می‌رفت. اهمیت آنکارا به عنوان یک متحد ناتو، همزمان با نزدیک شدن دونالد ترامپ به مسکو، بیشتر شده بود. روابط پرتنش ترکیه با اروپا نیز پس از سال‌ها دوباره گرم می‌شد. از سوی دیگر، نرخ تورم که به سرعت در حال افزایش بود، کاهش یافت و بالاخره نرخ بهره که مدت‌ها دردسرساز بود، رو به کاهش گذاشت. حتی نشانه‌هایی وجود داشت که مشکل ۴۰ ساله کرد‌ها به سمت حل شدن پیش می‌رود.

اما در پشت پرده، چهره تاریک‌تر حکومت اردوغان آشکار می‌شد؛ مقامات دولتی در حال اجرای سرکوب گسترده‌ای علیه مخالفان سیاسی بودند و خود اردوغان نیز بار‌ها از «مشکل اپوزیسیون که دموکراسی را مسموم می‌کند» ابراز خشم کرده بود.

بازداشت امام‌اوغلو؛ نقطه اوج تنش‌ها

این روند، هفته گذشته به نقطه اوج خود رسید؛ زمانی که اکرم امام‌اوغلو، شهردار پرطرفدار استانبول و مهم‌ترین رقیب سیاسی اردوغان، بازداشت شد. امام‌اوغلو از زمان به قدرت رسیدن اردوغان در سال ۲۰۰۲، جدی‌ترین چالشی است که رئیس‌جمهور ترکیه با آن روبه‌رو شده است. بازداشت او نه‌تنها دستاورد‌های اردوغان در ۱۸ ماه گذشته را به خطر انداخت، بلکه حتی در کشوری که به سیاست‌های اقتدارگرایانه اردوغان عادت کرده است، می‌تواند یک نقطه عطف خطرناک باشد.

سوات کینیک‌اوغلو، نماینده سابق پارلمان، در این باره می‌گوید: "اردوغان دیگر از این حد عبور کرده است و دیگر راه بازگشتی ندارد. " سرمایه‌گذارانی که پس از تغییر سیاست‌های اقتصادی ترکیه به بازار این کشور بازگشته بودند، با این تحولات شوکه شدند. لیر ترکیه در برابر دلار آمریکا به پایین‌ترین سطح تاریخی خود سقوط کرد و با کاهش ۳.۳ درصدی به کار خود پایان داد. شاخص بورس استانبول (BIST ۱۰۰) نیز حدود ۹ درصد افت کرد.

مؤسسه Capital Economics هشدار داد که این بازداشت نگرانی‌هایی را درباره آینده اصلاحات اقتصادی ترکیه برانگیخته و نشان می‌دهد که تصمیمات اردوغان بیش از آنکه بر اساس ملاحظات اقتصادی باشد، بر مبنای محاسبات سیاسی اتخاذ می‌شود.

پیامد‌های بین‌المللی بازداشت امام‌اوغلو

به گفته گالیپ دالای، کارشناس Chatham House، بازداشت امام‌اوغلو می‌تواند برنامه‌های آنکارا برای تقویت روابط دفاعی و امنیتی با اروپا را نیز به خطر بیندازد: "مقام شهردار استانبول پس از ریاست‌جمهوری، مهم‌ترین منصب انتخابی در کشور است. اما این اقدام ترکیه-اروپا را در مسیری قرار خواهد داد که می‌تواند روابط دو طرف را مسموم کند. "

یک مقام آلمانی نیز گفت که ترکیه از نظر توان دفاعی برای اروپا بسیار مهم است و نادیده گرفتن این کشور غیرممکن است، اما اتفاقات اخیر اوضاع را پیچیده‌تر می‌کند. او افزود: "ترکیه می‌تواند این روند را آسان‌تر کند، اما به نظر می‌رسد که در ۲۴ ساعت گذشته در مسیر کاملاً متفاوتی حرکت کرده است. "

آیا واشنگتن به اردوغان چراغ سبز نشان داده است؟

برخی تحلیلگران معتقدند که عوامل بین‌المللی، از جمله افزایش اهمیت ژئوپلیتیک ترکیه برای اروپا و احتمال بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، اردوغان را برای اقدام علیه امام‌اوغلو جسورتر کرده است. سدا دمیرآلپ، استاد علوم سیاسی دانشگاه ایشیک، در این باره می‌گوید: "آمریکا پیامی فرستاده مبنی بر اینکه می‌تواند با رهبرانی که اقتدارگرا تلقی می‌شوند، کار کند. این سیگنال باعث شده تا اردوغان خطوط قرمز را راحت‌تر پشت سر بگذارد. "

امام‌اوغلو؛ چهره‌ای محبوب در بین گروه‌های مختلف جامعه

امام‌اوغلو، که در سال ۲۰۱۹ با شکست نامزد اردوغان به شهرداری استانبول رسید، از معدود سیاستمدارانی است که توانسته حمایت اقشار مختلفی از جامعه از جمله کردها، محافظه‌کاران و لائیک‌ها را جلب کند. او نقش کلیدی در شکست سنگین حزب عدالت و توسعه (AKP) در انتخابات محلی سال گذشته ایفا کرد. اما اکنون در کشوری که اردوغان طی ۲۰ سال گذشته کنترل کامل نهاد‌های دولتی از جمله قوه قضاییه را در دست گرفته، با پرونده‌های حقوقی متعددی روبه‌رو شده است.

اتهام‌های مطرح‌شده علیه او شامل فساد مالی و ارتباط با تروریسم است. بازداشت او تنها چند روز قبل از آنکه حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP) او را به عنوان نامزد انتخابات ۲۰۲۸ معرفی کند، انجام شد. وزیر دادگستری ترکیه، یلماز تونچ، با رد اتهام دستکاری سیاسی در قوه قضاییه، انتقادات اپوزیسیون را که بازداشت امام‌اوغلو را "کودتا" خوانده بودند، خطرناک توصیف کرد.

سرکوب مخالفان؛ از دمیرتاش تا امام‌اوغلو

بازداشت امام‌اوغلو نشانگر مرحله جدیدی در سرکوب مخالفان توسط اردوغان است. تاکنون، قربانیان اصلی این سرکوب‌ها رهبران احزاب کوچک‌تر یا سیاستمداران کرد بودند. صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر کاریزماتیک کرد‌ها که در انتخابات ریاست‌جمهوری به اردوغان رقابت می‌کرد، از سال ۲۰۱۶ در زندان است؛ علیرغم اینکه دادگاه حقوق بشر اروپا حکم داده که او به دلایل سیاسی زندانی شده است.

اومت اوزداگ، رهبر حزب ملی‌گرای کوچک Zafer Partisi، نیز در ماه ژانویه به اتهام توهین به اردوغان و تحریک تنفر عمومی از طریق پست‌های ضدپناهجویان در شبکه‌های اجتماعی، به زندان افتاد. اما بازداشت امام‌اوغلو یک خط قرمز جدید بود؛ اردوغان تاکنون هرگز با این شدت علیه جریان اصلی اپوزیسیون و رهبر قدیمی‌ترین حزب ترکیه، یعنی CHP، اقدام نکرده بود.

آیا اردوغان فقط به حفظ قدرت فکر می‌کند؟

منتقدان اردوغان و مخالفانش معتقدند که تمام این اقدامات، ناشی از یک چیز است: عزم او برای حفظ قدرت. اردوغان در سال ۲۰۱۷ در یک همه‌پرسی جنجالی، قانون اساسی را تغییر داد و قدرت‌های اجرایی گسترده‌ای برای خود ایجاد کرد. اکنون، متحدانش در حال زمینه‌چینی برای اصلاح قانون اساسی هستند تا او بتواند در سال ۲۰۲۸ برای دور سوم نامزد شود.

ریسک اردوغان چیست؟

به گفته هَیمیش کینیر، تحلیلگر ارشد شرکت اطلاعاتی Verisk Maplecroft، بزرگ‌ترین خطر برای اردوغان این است که بازداشت امام‌اوغلو باعث اتحاد مخالفان و واکنش‌های سیاسی گسترده شود. در استانبول، هزاران معترض با وجود ممنوعیت تجمع، به خیابان‌ها آمدند و مقابل ساختمان شهرداری تجمع کردند و شعار "شانه‌به‌شانه علیه فاشیسم" سر دادند. در این میان، امام‌اوغلو پیامی ویدئویی منتشر کرد که در آن، در حالی که آرام کراوات آبی خود را می‌بست، گفت: "ما با یک بی‌عدالتی بزرگ روبه‌رو هستیم. اما می‌خواهم بدانید که تسلیم نخواهم شد. "