دستگیری اکرم امام‌اوغلو، شهردار پرآوازه استانبول و یکی از چهره‌های شاخص حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP)، زلزله‌ای سیاسی در ترکیه رقم زده است. او با اتهاماتی سنگین از جمله فساد مالی، تشکیل باند مجرمانه، سوءاستفاده از جایگاه رسمی و حتی همکاری با سازمان‌هایی، چون حزب کارگران کردستان (PKK) روبه‌رو شده. این برخورد قضایی در شرایطی رخ داده که امام‌اوغلو از رقبای جدی رجب طیب اردوغان برای انتخابات آتی به شمار می‌رود، و اکنون بازداشت او موجی از اعتراضات را با شعار‌هایی در دفاع از عدالت و قانون به همراه داشته است.

فرمول آشنای حذف سیاسی در ترکیه

اتهامات مطرح‌شده علیه امام‌اوغلو را می‌توان در ادامه همان الگوی دیرپای دولت ترکیه در حذف منتقدان دید. در این الگو، هر بازیگری که نظم موجود را به چالش بکشد، به‌سرعت با برچسب‌هایی مانند «تروریست» یا «خطر امنیتی» از میدان خارج می‌شود. این در حالی است که حزب CHP که خود در گذشته پایه‌گذار سیاست‌های سخت‌گیرانه علیه کرد‌ها بوده، اکنون در معرض همان ابزار‌های سرکوب قرار گرفته است.

چهره دوقطبی سیاست در ترکیه

ترکیه از سوی برخی تحلیل‌گران به‌عنوان یک کشور «دوگانه» یا «قهوه‌ای» توصیف می‌شود؛ جایی که نهاد‌های انتخاباتی و اقتدارگرایی توأمان وجود دارند. با این حال، در مناطق کردنشین به‌ویژه جنوب شرقی کشور، مفاهیمی، چون حقوق شهروندی، انتخابات آزاد و آزادی بیان عملاً معنا و کارکردی ندارند. سرکوب سیستماتیک کردها، از دهه ۱۹۲۰ تا به امروز، به بهانه‌هایی نظیر امنیت ملی یا مبارزه با تجزیه‌طلبی ادامه یافته است.

اهداف چندگانه اردوغان و متحدانش

ائتلاف حزب عدالت و توسعه (AKP) و حزب ملی‌گرای حرکت (MHP)، سیاستی چندوجهی را پی گرفته‌اند: حذف چهره‌های سرشناس اپوزیسیون همچون امام‌اوغلو و تداوم انکار و محدودسازی حقوق کردها. این سیاست در برخورد با عبدالله اوجالان، رهبر PKK، و همچنین تلاش برای مصادره فرهنگی جشن نوروز مشهود است. اردوغان در سخنرانی‌های اخیر خود نوروز را متعلق به جهان ترک معرفی کرده؛ روایتی که در تضاد با پیشینه کردی آن قرار دارد و تا سال‌ها در ترکیه ممنوع بود.

صدور سیاست انکار به بیرون مرز‌ها

بلافاصله پس از سخنرانی نوروزی اردوغان در ارومیه (شهری با اکثریت کرد در ایران)، گروه‌هایی از پان‌ترکیست‌های وابسته به ترکیه و جمهوری آذربایجان با حمایت غیرمستقیم تهران، اقداماتی تحریک‌آمیز علیه کرد‌های منطقه انجام دادند. چنین اقداماتی نشان می‌دهد که سیاست انکار هویت کردی، نه‌تنها محدود به مرز‌های ترکیه نیست، بلکه در مناطقی، چون سوریه، عراق و ایران نیز در حال پیاده‌سازی است.

تناقض در شعار‌های آزادی‌خواهانه

در حالی‌که بازداشت امام‌اوغلو با واکنش‌های شدید از سوی اپوزیسیون و نهاد‌های مدنی مواجه شده، همین گروه‌ها در برابر سرکوب مداوم کرد‌ها سکوتی سنگین اختیار کرده‌اند. این سکوت، پرسشی بنیادین را مطرح می‌کند: آیا مبارزه سیاسی در ترکیه واقعاً برای عدالت است یا صرفاً برای تصاحب حاکمیت؟

کرد‌ها در میانه بازی قدرت

با نزدیک شدن به انتخابات ۲۰۲۸، رأی کرد‌ها به‌عنوان وزنه‌ای تعیین‌کننده برای هر دو جناح اصلی (CHP و AKP) محسوب می‌شود. اما هیچ‌یک از این دو طیف، تا کنون راه‌حلی واقعی و صادقانه برای مسأله کردی ارائه نکرده‌اند. طرح صلحی که در پاییز ۲۰۲۴ مطرح شد نیز بیش از آن‌که جدی باشد، تلاشی نمادین برای جذب آرا بود.

 هشدار به جامعه کرد

در بازی پیچیده قدرت، کرد‌ها باید نسبت به سوءاستفاده احتمالی از خواسته‌های مشروعشان آگاه باشند. تاریخ ترکیه نشان داده که چرخش قدرت می‌تواند جای سرکوبگر و قربانی را به‌سرعت تغییر دهد. کمالیست‌هایی که زمانی با شدت علیه کرد‌ها اقدام می‌کردند، امروز خود هدف سرکوب قرار گرفته‌اند. این تناوب، بیانگر آن است که بحران دموکراسی در ترکیه ریشه‌دارتر از جناح‌بندی‌های سیاسی روز است.

منبع: جروزالم پست