باشگاه خبرنگاران جوان؛ به نقل از آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها | عدالت، احسان و انفاق به نزدیکان، سه رکن اساسی در بنای یک جامعه سالم و سعادتمند هستند که خداوند متعال در آیه شریفه ۹۰ سوره نحل به آن‌ها امر فرموده است: «إِنَّ اللَّهَ یَأمُرُ بِالعَدلِ وَالإِحسانِ وَ إیتاءِ ذِی القُربىٰ». [نحل: ۹۰]«خداوند به عدل و احسان و بخشش به نزدیکان فرمان مى‌دهد». این آیه نورانی، منشور جامعی برای زندگی فردی و اجتماعی است و عمل به آن، زمینه ساز پیروزی و سربلندی امت اسلامی خواهد بود. عدالت، به معنای قرار دادن هر چیز در جای خود، سنگ بنای هر تمدن و پیشرفتی است. جامعه‌ای که در آن عدالت نباشد، محکوم به زوال و نابودی است. احسان، مرتبه‌ای فراتر از عدالت است و به معنای انجام دادن کار نیک به بهترین شکل ممکن و فراتر از وظیفه است. احسان، روحیه فداکاری و از خودگذشتگی را در جامعه تقویت می‌کند و باعث افزایش محبت و همدلی بین افراد می‌شود. انفاق به نزدیکان، وظیفه‌ای است که بر عهده هر مسلمانی است تا با رسیدگی به نیازمندان فامیل، از گسترش فقر و نابرابری در جامعه جلوگیری کند. امید است با تدبر در این آیه شریفه و عمل به آن، شاهد تحقق جامعه‌ای عادلانه، نیکوکار و متحد باشیم و در مسیر پیروزی و سعادت گام برداریم.

عدل و احسان و بخشش در زندگی فردی و اجتماعی

آیه شریفه ۹۰ سوره نحل، «إِنَّ اللَّهَ یَأمُرُ بِالعَدلِ وَالإِحسانِ وَ إیتاءِ ذِی القُربىٰ»؛ خداوند به عدل و احسان و بخشش به نزدیکان فرمان مى‌دهد)، گنجینه‌ای از آموزه‌های الهی است که در سه سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی، راهنمای سعادت و رستگاری انسان است. آموزه‌های اسلامی مانند آنچه در آیه ۹۰ سوره نحل آمده، مختصات منحصر به فردی را به نمایش می‌گذارد که سبب می‌شود اسلام نسبت به دیگر ادیان و مکاتب متمایز گردد. به وضوح نشان‌دهنده ویژگی‌ها و شاخصه‌های فرهنگی اسلامی است که آن را نسبت به ادیان و مذاهب دیگر متمایز می‌کند. تأکید بر عدالت، نیکی، صله رحم و انسجام اجتماعی نه تنها به فرهنگ اسلامی عمق و معنا می‌بخشد، بلکه زمینه‌ساز احیای تمدن اسلامی و تقویت روابط اجتماعی در جوامع مسلمان است. این آموزه‌ها می‌توانند به عنوان یک الگو برای ایجاد صلح، عدالت و همبستگی در سطح جهانی مورد توجه قرار گیرند:

سطح فردی

 آیه به هر فرد مسلمان فرمان می‌دهد که در تمام ابعاد زندگی خود، عادل باشد. عدالت در گفتار، رفتار، قضاوت و تصمیم‌گیری. فرد عادل، حقوق دیگران را رعایت می‌کند، از ظلم و ستم دوری می‌کند و در هر کاری، انصاف را سرلوحه خود قرار می‌دهد. احسان، تزکیه نفس و تعالی روح را به دنبال دارد. آیه از ما می‌خواهد که در اعمال نیک خود، فراتر از وظیفه عمل کنیم و با نیت خالصانه و با بهترین کیفیت، به دیگران خدمت کنیم. احسان، باعث افزایش ایمان و تقوا در فرد می‌شود و او را به خدا نزدیک‌تر می‌کند. اگرچه در سطح اجتماعی و خانوادگی نمود بیشتری دارد، اما در سطح فردی نیز به این معناست که هر فرد، مسئولیت‌هایی در قبال خویشاوندان خود دارد. این مسئولیت‌ها شامل حمایت مالی، عاطفی و معنوی از آنها می‌شود. فردی که به خویشاوندان خود نیکی می‌کند، در واقع، ریشه‌های محبت و صمیمیت را در جامعه تقویت می‌کند.

 سطح خانوادگی

 در سطح خانواده، به معنای رعایت حقوق یکدیگر، انصاف در تقسیم وظایف و مسئولیت‌ها و دوری از تبعیض و بی‌عدالتی است. پدر و مادر باید با فرزندان خود به عدالت رفتار کنند، به نیاز‌های آنها توجه کنند و فرصت‌های برابر برای رشد و پیشرفت در اختیارشان قرار دهند. احسان در خانواده، به معنای محبت، مهربانی، گذشت و فداکاری است. اعضای خانواده باید با یکدیگر به نیکی رفتار کنند، در غم و شادی هم شریک باشند و در حل مشکلات به یکدیگر کمک کنند. بخش ایتاء ذی‌القربی از آیه، اهمیت صله رحم و ارتباط نزدیک با خویشاوندان را در سطح خانواده یادآور می‌شود. دیدار با اقوام، کمک به آنها در مواقع نیاز، و حفظ روابط حسنه، باعث تقویت بنیان خانواده و تحکیم پیوند‌های اجتماعی می‌شود.

 سطح اجتماعی

 در سطح اجتماع، عدالت به معنای برقراری نظام عادلانه، توزیع عادلانه منابع و فرصت‌ها، و حمایت از حقوق همه افراد جامعه است. حکومت باید با تمام توان، در جهت برقراری عدالت تلاش کند و از هرگونه ظلم و ستم جلوگیری کند. احسان در جامعه، به معنای کمک به نیازمندان، حمایت از مستضعفان، و انجام دادن کار‌های نیک برای آبادانی و پیشرفت کشور است. افراد ثروتمند باید بخشی از اموال خود را به فقرا و نیازمندان اختصاص دهند و در امور خیریه مشارکت کنند. در سطح جامعه اسلامی، “ذی‌القربی” می‌تواند به معنای تمام اعضای جامعه باشد. آیه از ما می‌خواهد که با همه مردم به نیکی رفتار کنیم، به نیاز‌های آنها توجه کنیم و در حل مشکلات به آنها کمک کنیم. این رویکرد، باعث ایجاد همدلی و همبستگی در جامعه می‌شود و زمینه را برای پیشرفت و تعالی فراهم می‌کند.

در مجموع، آیه ۹۰ سوره نحل، یک دستورالعمل جامع برای ساختن جامعه‌ای عادلانه، همدل و متحد است. عمل به این آیه در هر سه سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی، می‌تواند زمینه ساز پیروزی و سربلندی امت اسلامی باشد.

نقش آموزه‌های سه گانه در همبستگی و مقاومت مسلمانان

آیه ۹۰ سوره نحل، که به عدالت، احسان، و صله رحم در روابط اجتماعی تأکید می‌کند، می‌تواند نقش بسزایی در همبستگی مسلمانان جهان و حمایت از مقاومت اسلامی در مقابله با استکبار جهانی و صهیونیسم غاصب فلسطین ایفا کند. در ادامه به بررسی نقش و جایگاه آموزه‌های سه‌گانه ذکر شده در این آیه در این زمینه می‌پردازیم.

عدالت اجتماعی و همبستگی مسلمانان

 آموزه عدالت به معنای تأکید بر حقوق انسانی و جلوگیری از ظلم و ستم، در بین مسلمانان می‌تواند منجر به ایجاد همبستگی قوی‌تری شود. مسلمین با درک و پذیرش این اصل، احساس مسئولیت بیشتری در برابر ستم‌های وارد بر برادران و خواهران خود در فلسطین خواهند داشت. اجرای عدالت اجتماعی در میان مسلمانان، آنان را به شکل‌گیری جبهه‌ای واحد علیه ظلم و ستم جهانی نزدیک‌تر می‌کند. وقتی مسلمانان به این درک برسند که حمایت از ستمدیدگان و مبارزه با ظلم به ویژه در فلسطین، یک وظیفه اسلامی است، احساس همبستگی و یکپارچگی آنان تقویت می‌شود. این همبستگی می‌تواند به فعالیت‌های مشترک و حمایت‌های مالی، نظامی و معنوی از مقاومت اسلامی در فلسطین منجر شود.

 احسان و نیکوکاری

 آموزه احسان، مسلمین را به نیکی و کمک به یکدیگر ترغیب می‌کند. در شرایطی که ملت فلسطین تحت فشار استکبار و ظلم قرار دارند، امر نیکوکاری و کمک به ایشان یکی از روش‌های مؤثر برای القای احساس همبستگی جهانی مسلمانان محسوب می‌شود. نهادینه کردن فرهنگ احسان می‌تواند به جمع‌آوری کمک‌های مالی و انسانی برای حمایت از مقاومت اسلامی در فلسطین کمک کند. این احسان نه تنها به شکل مالی بلکه از طریق ارسال منابع پزشکی، آموزشی و حمایت‌های معنوی نیز شکوفا می‌شود. وقتی مسلمانان احساس کنند که برادران و خواهران آنها در نیاز هستند، به طور طبیعی به حمایت از آنها بلافاصله پاسخ خواهند داد.

بخشش و ایجاد روابط اجتماعی

 قوی آموزه صله رحم پشتیبانی از پیوند‌های خانوادگی و اجتماعی را ترویج می‌کند. این آموزه می‌تواند به تقویت اتحادیه مسلمانان و حمایت از یکدیگر در برابر بحران‌ها کمک کند. ترویج روابط خانوادگی و اجتماعی قوی‌تر می‌تواند به اتحاد مسلمانان در برابر چالش‌های مشترک از جمله استکبار جهانی و صهیونیسم منجر شود. این پیوند‌های اجتماعی می‌توانند به تبادل اطلاعات، تجربیات، و منابع بین جوامع اسلامی کمک کنند. به عنوان مثال، همکاری‌های فرهنگی و سیاسی بین کشور‌های اسلامی می‌تواند راه‌حل‌هایی برای حمایت از فلسطین ارائه دهد و زمینه‌های همبستگی بیشتری را فراهم کند.

ترویج فرهنگ مقاومت اسلامی

 آموزه‌های عدالت، احسان و انفاق به خویشان می‌توانند به تقویت فرهنگ مقاومت در برابر ظلم و استکبار کمک کنند. این فرهنگ در عمل، از طریق مقاومت اسلامی در برابر اشغالگری صهیونیست‌ها و تجاوزات استکباری تجلی پیدا می‌کند. وقتی مسلمانان به ترویج و نهادینه‌سازی این آموزه‌ها می‌پردازند، در حقیقت وفاداری خود را به اصول دین اسلام و همبستگی اسلامی اعلام می‌کنند. این احساس موظف بودن به حمایت از مقاومت اسلامی و برپایی عدالت در سرزمین‌های اشغالی می‌تواند منجر به افزایش روحیه مقاومت و مقابله با استکبار شود. آموزه‌های سه‌گانه آیه ۹۰ سوره نحل باید به عنوان اصول و ارکان اصلی در همبستگی مسلمانان جهان و حمایت از مقاومت اسلامی در مقابله با استکبار جهانی و صهیونیسم غاصب فلسطین در نظر گرفته شوند. ترویج و نهادینه‌سازی این آموزه‌ها می‌تواند به ایجاد جبهه‌ای واحد و امت واحده منجر شود و از آن طریق، به تضعیف و مواجهه با ظلم و ناعدالتی‌های موجود کمک کند. چنین همکاری‌هایی می‌تواند به عنوان یک چرخه مثبت در جامعه مسلمانان عمل کرده و در نهایت به آزادی و استقلال ملت فلسطین کمک کند.

نهادینه سازی عدات، احسان و بخشش در فرهنگ انتظار

آیه شریفه ۹۰ سوره نحل به عنوان یک مرجع اساسی در فرهنگ اسلامی، نقش بسزایی در احیای تمدن اسلامی و تقویت بنیان‌های اجتماعی و اخلاقی مسلمانان دارد. آموزه‌ها و ارزش‌های دینی این آیه می‌توانند به چند حوزه کلیدی، چون تأکید بر عدالت، ترویج احسان و نیکی، انفاق و توجه به خویشاوندان، نظام اخلاقی و وحدت اجتماعی تقسیم شوند.

 این آیه نورانی با این آموزه‌ها به عنوان یک سند اخلاقی و اجتماعی می‌تواند به عنوان پایه‌ای برای احیای تمدن اسلامی مورد استفاده قرار گیرد. با پیاده‌سازی این آموزه‌ها در زندگی فردی و اجتماعی، می‌توان به ساخت جامعه‌ای عادلانه، نیکوکار و با همبستگی نزدیک‌تر شد که از ارزش‌های اسلامی الهام گرفته و زمینه‌ساز تمدنی پویا و پایدار باشد.

نهادینه‌سازی آموزه‌های قرآنی، به ویژه آنچه در آیه ۹۰ سوره نحل بیان شده است، نقش بسیار مهمی در پویای و شکوفایی فرهنگ انتظار و زمینه‌سازی برای ظهور منجی موعود (عج) دارد. مفهوم انتظار در فرهنگ اسلامی، به ویژه در مکتب تشیع، به معنای آماده‌سازی روحی و اجتماعی برای استقبال از قیام مهدوی است و عمل به این آموزه‌ها همواره ایجاد امید و آمادگی م یکند.

احسان و نیکوکاری یکی از اصول مهم اسلامی است که می‌تواند در زمینه‌سازی برای ظهور منجی موثر باشد. نهادینه‌سازی این ارزش در جامعه، روح همدلی و همکاری را تقویت کرده و زمینه را برای وحدت و همبستگی بیشتر فراهم می‌کند. هر چه جوامع اسلامی بیشتر به نیکوکاری و کمک به یکدیگر بپردازند، انتظار ظهور منجی موعود به عنوان یک واقعیت اجتماعی و فرهنگی قوی‌تر احساس می‌شود. در این زمینه، نیکوکاری وظیفه‌ای است که مسلمانان باید به عهده بگیرند تا در ایجاد جامعه‌ای شایسته برای حضور امام (عج) تلاش کنند.

 بخشش و صله رحم در فرهنگ اسلامی به عنوان یکی از واجبات اخلاقی تأکید شده و نهادینه‌سازی این اصول می‌تواند به تقویت روابط خانوادگی و اجتماعی منجر شود. خانواده‌ها و ارتباطات نزدیک‌تر اجتماعی به تقویت روح همکاری و همدلی در جامعه کمک می‌کند، و این در نهایت به تشکیل یک جامعه منتظر و آماده برای استقبال از مهدی موعود (عج) منجر می‌شود. ایجاد این انسجام در سطح خانواده‌ها به استقبال از تغییرات بزرگ و قیام جهانی منجی موعود کمک می‌کند.

 نهادینه‌سازی آموزه‌های اسلامی به ویژه عدالت و احسان، فرهنگ انتظار را تقویت می‌کند. این فرهنگ باید شامل آمادگی‌های روحی، اخلاقی و اجتماعی باشد. نهادینه‌سازی آموزه‌ها به معنای آموزش معارف دینی و اسلامی به نسل‌های آینده است. این آموزش می‌تواند شامل تبیین معانی واقعی انتظار و وظایف منتظران باشد. نسل‌هایی که با آموزه‌های دینی آشنا هستند، بیشتر به اصلاحات اجتماعی و فرهنگی متعهد خواهند بود. نهادینه‌سازی آموزه‌های اسلامی در جامعه، به ویژه آموخته‌های قرآنی و اخلاقی، می‌تواند به ایجاد فرهنگی قوی و موثر در انتظار ظهور منجی (عج) منجر شود. با پیاده‌سازی اصول عدالت، نیکوکاری، و بخشش و صله رحم، جامعه اسلامی قادر خواهد بود خود را برای قیام جهانی امام مهدی (عج) آماده کند. این انتظار، نه فقط یک حالت روحانی، بلکه یک حرکت عملی در راستای ایجاد تغییرات مثبت در ساختار اجتماعی و اخلاقی خواهد بود که بر آینده مسلمین اثرگذار است.

آموزه‌های سه‌گانه آیه ۹۰ سوره نحل شامل عدالت، احسان، انفاق به خویشاوندان، پایه‌های اساسی فرهنگ اسلامی هستند. این آموزه‌ها با تأکید بر عدالت اجتماعی و مقابله با ظلم، ترویج نیکوکاری و همیاری، و تقویت پیوند‌های اجتماعی، نقش کلیدی در احیای تمدن اسلامی، زمینه‌سازی ظهور منجی، همبستگی مسلمانان جهان، و حمایت از مقاومت اسلامی ایفا می‌کنند. نهادینه‌سازی این اصول، جامعه‌ای عادل، نیکوکار و متحد ایجاد می‌کند که در برابر استکبار جهانی و صهیونیسم مقاومت کرده و آماده ظهور منجی موعود (عج) می‌شود.

محمدباقر مشکاتی