رمضان، ماه بندگی در قاب آیین‌های کهن لرستان
لرستان دیار آئین‌ها و فرهنگ‌های کهن آمیخته با آداب و سنتی برخواسته از غنای فرهنگی مردمان این مرز و بوم است.
باشگاه خبرنگاران جوان_ هرساله همزمان با نوای دل انگیز ماه میهمانی خدا، بانگ اخلاص و بندگی در کوی و برزن طنین انداز شده و دل‌های مسلمانان و مومنان به سوی درگاه عبودیت پرواز می‌کند تا حضور در این ضیافت الهی و نشستن بر این خوان گسترده صیقل بخش روح و جان افراد باشد و مرغ دل بندگی تا هفت آسمان به پرواز درآید.
رمضان فرصتی برای تقرب به درگاه الهی و چنگ زدن به ریسمان نجات بخش اخلاص و بندگی است که پروردگار متعال هر ساله بندگان خود را به سوی این سفره پربرکت عفو بخشش فرا می‌خواند و هر دست نیازی را به سوی این درگاه پرفیض لبریز از لطف و کرم می‌کند.
امسال در آستانه سالی نو مسلمانان جهان حالی نو را نیز به برکت غرق شدن در دریای بیکران لطف الهی و ماه مبارک رمضان خواهند داشت و به معنای واقعی مقلب القلوب با قلب‌های صیقل یافته از برکات رمضان متحول از احوالات خوب پای سفره هفت سین نوروز می‌نشیند تا به استقبال سالی نو و سرشار از خوشی‌ها و برکات بروند.
سال جدید در حالی آغاز خواهد شد که مردم مسلمان ایران زمین پیش از آغاز سال نو و جشن عید باستانی، ضیافتی پربرکت را آغاز کرده و سالی عید در عید را به میمنت و مبارکی شروع خواهند کرد.
هرساله که عطر دل انگیز ماه رمضان فضای بندگی را در بر می‌گیرد، در لرستان، دیار آئین‌ها و سنت ها، نشستن بر سفره بندگی و تواضع خالصانه به درگاه الهی با رسوم خاصی برگزار می‌شود تا مردمان این دیار با رسوم دیرین خود، آغوش برادری و برابری را به روی هم بگشایند.
اکنون در آستانه بهار طبیعت عطر خوش بندگی و عبادت در فضا گسترده شده است در حالیکه مردم در تدارک برپایی جشن عید طبیعت هستند، سفره پربرکت رمضان گسترده شده و شور و اشتیاق مهمانی خدا و نشستن بر خوان الهی توفیقی دوچندان را نصیب روزگار خوش بهاری و مهمانان ماه خدا کرده است تا همگام با طراوت طبیعت، طراوتی معنوی نیز دل‌های غبار گرفته را جلا و روشنی بخشد.
لرستان، سرزمینی با تمدن چند هزار ساله و آیین‌های کهن است و مردم آن ماه ضیافت الهی را همچون دیگر ایام سال با آیین و سنن خاص این منطقه برگزار می‌کنند و تداخل بهار دل‌ها با بهار منحصر‌به‌فرد طبیعت بزم و شادی را در این استان مهد عبادت و آئین‌ها بیش از پیش کرده است.
رمضان در لرستان همواره با آیین و نماد‌های خاصی همراه بوده است و مردم این دیار سعی در بهره گیری هرچه بیشتر از سفره پروردگار در این ماه مبارک دارند که یکی‌از مهمترین آن 'صله ارحام' است، به‌طوری‌که سعی می‌کنند در این ماه بیش از همه ایام سال افراد فامیل و آشنایان را به هنگام افطار به منزل خود دعوت و به بهترین شکل از آنها پذیرایی کنند.
زنان لرستانی با پ‍خ‍ت‍ن انواع آش، ش‍ل‍ه‌زرد، ف‍رن‍‍ی و حلوا سعی می‌کنند نذر خود را ادا و با این عمل نه تنها سفره خود، بلکه سفره دوستان و همسایگان را هم بی‌نصیب نمی‌گذارند.
برپایی محافل انس با ق‍رآن‌ک‍ری‍م، تلاوت و تفسیر کلام وحی، رسیدگی به محرومان و نیازمندان ج‍‍ام‍‍ع‍ه، زی‍‍ارت‌ام‍‍اک‍ن متبرکه، حضور در مراسم مذهبی، برگزاری آیین احیا در شب‌های قدر، اج‍رای سنت پ‍س‍ن‍دی‍ده صله ارحام و ن‍م‍‍از عید فطر از مهمترین آداب و رسوم معنوی مردم لرستان در ماه ض‍ی‍‍اف‍ت‌الله است.
کاسم سا
یکی از سنت‌های زیبای مردم این دیار که در ایام ماه مبارک رمضان بسیار پررنگ‌تر می‌شود، فرستادن بخشی از غذای افطار و سحر به منزل همسایه‌ها است که قوم لر به آن «کاسم‌سا» می‌گویند، این رسم هنوز هم در این استان برگزار و بسیاری از زنان اقوام و فامیل سعی می‌کنند در زمان افطاری مقداری از غذای تهیه شده برای خانواده را نیز راهی سفره همسایه کنند.
مردم لرستان گویی با این سنت دیرینه خود، رسالت و هدف نهایی از ماه مهمانی خدا و نشستن کنار سفره خالق هستی بخش را یادآوری می‌کنند، بنابراین با این سنت زیبا، دستگیری از نیازمندان و مستمندانی را که شاید نان شب دغدغه همیشگی شان است، به خوبی انجام می‌دهند.
علاوه بر به جا آوردن سنت «کاسم سا»، در پایان ماه مبارک رمضان نیز دستگیری از نیازمندان با جمع کردن زکات فطریه اهل خانه و بخشیدن آن به نیازمندانی از خویشان و همسایگان، به جا آورده می‌شود.
پژوهشگر و باستان شناس لرستانی در خصوص سنت‌های مردم لرستان به ایرنا گفت: «کاسم سا» سنتی رایج در استان به شمار می‌رود و اصل و ریشه آن به ماه مبارک رمضان می‌رسد که در ایام قدیم مردم این دیار قسمتی از داشته‌های سفره افطار و سحری خود را به همسایگان می‌دادند.
عطا حسن پور افزود: زیبایی این سنت باعث شد با استقبال مردم در طول دوران مختلف به تدریج در ایام غیر ماه رمضان نیز مورد توجه قرار گیرد، اما همچنان در ماه رمضان بیشتر از هر زمان دیگری بجا آورده می‌شود، هر چند در مقایسه با گذشته کم رنگ‌تر شده، اما در محله‌های قدیمی شهر خرم آباد همانند گذشته انجام و یادآور فرهنگ این دیار از گذشته تاکنون است.
حلوای شب قدر
وی یادآور شد: یکی دیگر از آداب و رسوم لرستان در ماه مبارک رمضان مربوط به شب‌های قدر، ضربت خوردن و شهادت حضرت علی (ع) است که مردم در شب ۲۱ ماه رمضان حلوای نذری پخته و بخشی از آن را بر سر سفره سحر می‌گذارند، بخشی را به همسایگان داده و بخشی هم به عنوان شیرینی روز عید فطر نگه داشته می‌شود.
این پژوهشگر تاکید کرد: آنها معتقدند این حلوا مقدس و خوش‌یمن است و به‌همین دلیل اولین صبحانه ماه شوال را در روز عید فطر، با این حلوا کامل می‌کنند.
حسن پور اظهار داشت: برگزاری جشن نیمه ماه مبارک مصادف با ولادت امام حسن مجتبی (ع)، نذری دادن، برپایی محافل انس با قرآن کریم، تلاوت و تفسیر کلام وحی، رسیدگی به محرومان و نیازمندان، زیارت اماکن متبرکه، حضور در مراسم مذهبی و برگزاری آیین احیا در لیالی قدر از دیگر آداب معنوی مردم این دیار همچون دیگر نقاط ایران در ماه مبارک رمضان است.
افطار با صدای توپ
وی اضافه کرد: از دیگر سنت‌های مردم لرستان که در گذشته‌های دور انجام شده و امروز تنها در خاطرات گذشتگان باقی مانده شلیک توپ در محله پاسنگر شهرستان خرم آباد بوده است.
پژوهشگر و باستان شناس لرستانی افزود: در این سنت، تمام ایام ماه رمضان زمان اذان صبح را با شلیک توپ به مردم اعلام می‌کردند و اکنون تنها چیزی که از این سنت باقی مانده اصطلاح توپ پاسنگر است که در خاطرات ثبت شده است.
سحری خوانی
حسن پور اضافه کرد: از جمله آیینی که امروزه می‌توان گفت در شهر به فراموشی سپرده شده آیین "سحری‌خوانی" است که در زمان نبود ساعت و رادیو، سرنانوازان و دهل‌نوازان در محله‌ها آهنگی به‌نام سحری می‌نواختند.
وی ادامه داد: سحر در خرم‌آباد آداب مختص خود را داشت، کهنسالان می‌گویند در گذشته به امید بانگ خروس نمی‌ماندیم، در زمان نبود ساعت و رادیو، عده‌ای به نام «جارچی»، سرنانوازان و دهل‌نوازان در محله‌ها با آواز «مسلمو هیز کو که وقت خوا، که وقت شیرین شپوهه» مردم را برای خوردن سحری بیدار و بعضی از خطیبان ساکن محله نیز برای سحرخوانی به پشت‌بام می‌رفتند و پس از حمد و ثنای الهی به دعاگویی و مناجات‌خوانی می‌پرداختند.
این پژوهشگر ادمه داد: افرادی نیز به‌وسیله کوبه در خانه، بانگ بر پشت‌بام و مشت‌زنی بر دیوار، خود را موظف می‌دیدند بستگان، همسایگان و سایر اهل کوی و برزن را بیدار کنند تا روزه‌داران فرصت کافی برای سحری‌خوردن داشته باشند.
به گفته حسن پور برخی نیز بر پشت بام خانه‌ها و مساجد رفته و اذان می‌خواندند که بعد از آنکه مسجد‌ها بلندگودار و اذان از بلندگو‌های مسجد و رادیو پخش می‌شد، باز هم عده‌ای گویی نذر داشتند و همچنان بر پشت‌بام اذان می‌خواندند.
کلوخ اندازان
این باستان شناس و پژوهشگر میراث فرهنگی یادآور شد: یکی دیگر از سنت‌های فراموش شده این استان سنت «کلوخ اندازان» مربوط به شهرستان بروجرد است که رسم بر این بوده مردم از یک روز قبل از شروع ماه رمضان این مراسم را که همراه با خوردن انواع خوراکی، آجیل و غذا‌های متنوع بوده است، به جا آورده و خود را برای آغاز ماه رمضان آماده می‌کردند.
حسن پور افزود: این سنت با اینکه مدت‌ها است اجرا نمی‌شود، اما هنوز هم در اذهان و خاطرات باقی مانده است.
وی گفت: خانه‌تکانی و مهیا کردن فضای خانه یکی دیگر از آداب و رسوم رایج ماه رمضان در استان لرستان است که بانوان این دیار، از چند روز قبل از شروع ماه مبارک رمضان انجام می‌دهند تا خانه‌تکانی دل‌ها و پاکی قلب‌ها را همراه با پاکیزگی خانه‌ها یکی کنند.
حیدری‌خوانی
به گفته حسن پور از دیگر آیین مردم این سرزمین می‌توان به «حیدری‌خوانی» اشاره کرد، آیینی که در گذر زمان کم‌رنگ شده است، به دلیل اینکه در گذشته افراد باسواد کمی وجود داشت، قرآن نیز در تمام خانه‌ها موجود نبود، بنابراین در ماه مبارک رمضان مردم به خانه فرد باسوادی که قرآن داشت، می‌رفتند و او برای آنها قرآن تلاوت می‌کرد.
همچنین مردم لرستان بعد از تلاوت قرآن کتاب "حمله حیدری" نیز می‌خواندند، هر چند در همه شب‌های سال حیدری‌خوانی را داشته‌اند، اما در ماه رمضان به خصوص در شب‌های قدر به شیوه‌ای خاص‌تر این کار را انجام می‌دادند.
سغدو
حسن پور همچنین اظهار داشت: یکی از غذا‌های سنتی این استان که معمولا در ماه رمضان سر سفره افطار به چشم می‌خورد «چزنک رغو» است که یک نوع فطیر نازک و روغنی است.
وی همچنین از «سغدو» به عنوان یکی دیگر از غذا‌های سنتی این استان یاد کرد، برنج مخصوصی که با آلو مخلوط و در درون شکمبه گوسفند طبخ می‌شود، همچنین آبگوشت، شومی کوو (شامی کوکو)، نان برساق و سمنو هم دیگر اجزای سفره سحر و افطار لر‌ها هستند که به این سفره‌های محلی رونق می‌دهند.
روزه‌داری یکی از روش‌های مؤثر برای بهبود سلامت بدن است
عضو هیات علمی و متخصص بهداشت موادغذایی دانشگاه علوم پزشکی لرستان گفت: روزه‌داری یکی از روش‌های مؤثر برای بهبود سلامت بدن است که تأثیرات مثبت زیادی بر روی سیستم‌های مختلف بدن دارد و یکی از مزایای اصلی روزه‌داری، بهبود متابولیسم و کنترل وزن است که با کاهش مصرف کالری در طول روزه‌داری، بدن شروع به سوزاندن چربی‌های ذخیره‌شده می‌کند و این امر می‌تواند به کاهش وزن و بهبود ترکیب بدن منجر شود.
الهه عسکری افزود: علاوه بر این، روزه‌داری به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند، به طوریکه در طول دوره‌های روزه‌داری، بدن قادر است تا سلول‌های آسیب‌دیده را بازسازی کرده و فرایند‌های التهابی را کاهش دهد.
وی اظهار داشت: این موضوع می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی عروقی کمک کند.
عضو هیات علمی و متخصص بهداشت موادغذایی دانشگاه علوم پزشکی لرستان ادامه داد: همچنین روزه‌داری می‌تواند به بهبود سلامت مغز کمک کرده، چراکه مطالعات نشان داده‌اند که روزه‌داری ممکن است باعث افزایش تولید عوامل نوروتروفیک مغزی شود که باعث تقویت حافظه و یادگیری است.
عسکری تاکید کرد: توجه به اصول تغذیه‌ای صحیح در این ماه بسیار حائز اهمیت است و افراد باید در وعده‌های افطار و سحر از غذا‌های سالم و متنوع استفاده کنند تا انرژی لازم برای روزه‌داری تأمین شود.
وی افزود: زولبیا و بامیه از شیرینی‌های پرطرفدار به‌ویژه در ماه مبارک رمضان هستند، اما در فرآیند سرخ کردن این شیرینی‌ها، به‌ویژه زمانی که روغن در دمای بالا و چندین بار حرارت می‌بیند، ترکیبات سرطان‌زایی مانند آکریلامید و هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای تولید می‌شوند.
عضو هیات علمی و متخصص بهداشت موادغذایی دانشگاه علوم پزشکی لرستان با بیان اینکه آکریلامید، یک ماده سرطان‌زاست که هنگام حرارت دادن غذا‌های نشاسته‌ای در دمای بالا تولید می‌شود افزود: هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای در اثر سرخ کردن مواد غذایی در دمای بالا تشکیل می‌شوند و می‌توانند سرطان‌زا باشند.
عسگری اظهار داشت: بسیاری از مراکز غیرمعتبر از روغن‌های هیدروژنه و چند بار مصرف استفاده می‌کنند که حاوی چربی‌های ترانس هستند.
وی با اشاره به اینکه چربی‌های ترانس موجود در روغن‌های هیدروژنه می‌توانند خطر ابتلا به بیماری‌های جدی را در پی داشته باشند افزود: هر چه زولبیا و بامیه برشته‌تر باشند ترکیبات مضر بیشتری دارند.
منبع: ایرنا
