باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی‌تبار-  در روزهای گذشته یادداشتی ( memorandum ) از سوی ترامپ در مورد ایران صادر شد که توجهات رسانه ای را به خود معطوف کرده است. در این گزارش نگارنده به شرح این یادداشت می‌پردازد. 

یادداشت چه فرقی با فرمان اجرایی دارد؟ 

یادداشت ریاست‌جمهوری و فرمان اجرایی هر دو ابزارهایی هستند که رئیس‌جمهور آمریکا برای هدایت اقدامات دولت فدرال به کار می‌برد، اما تفاوت‌های مهمی دارند. فرمان اجرایی یک دستور رسمی و الزام‌آور است که رئیس‌جمهور به نهادهای اجرایی دولت فدرال صادر می‌کند، دارای قدرت قانونی است و باید در ثبت ملی منتشر شود. این نوع دستور معمولاً به‌طور مستقیم بر اجرای قوانین موجود یا سیاست‌های دولت فدرال تأثیر می‌گذارد و می‌تواند به چالش قضایی کشیده شود. در مقابل، یادداشت ریاست‌جمهوری کمتر رسمی است و از طرفی انعطاف‌پذیرتر است، نیازی به انتشار در ثبت ملی ندارد مگر اینکه رئیس‌جمهور مشخص کند، و بیشتر برای ارائه راهنمایی به نهادهای اجرایی بدون الزام رسمی مانند فرمان اجرایی استفاده می‌شود. در واقع فرمان اجرایی الزام‌آورتر و رسمی‌تر است و حتماً منتشر می‌شود. همچنین، فرمان اجرایی معمولاً برای سیاست‌گذاری‌های کلان و تغییرات مهم به کار می‌رود، اما یادداشت‌ها بیشتر برای هدایت داخلی نهادهای اجرایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

این یادداشت شامل چه مواردی است؟ 

ای یادداشت ابتدا ایران را به عنوان یک حکومت مخالف آمریکا معرفی کرده که از شبکه تروریستی در جهان شامل القاعده و طالبان حمایت می کند. این یادداشت همچنین بار دیگر تاکید کرده که سپاه یک سازمان تروریستی است و مدعی شده ایران به واسطه سپاه حملات سایبری علیه امریکا ترتیب میدهد. این یادداشت ایران را مسیول عملیات طوفان الاقصی معرفی نموده که نباید به هیچوجه سلاح هسته ای داشته باشد. در بخشی از این یادداشت آمده است: «رژیم رادیکالی مانند ایران هرگز نباید اجازه داشته باشد که به سلاح‌های هسته‌ای دست یابد یا آنها را توسعه دهد، یا ایالات متحده یا متحدانش را از طریق تهدید به دستیابی، توسعه یا استفاده از سلاح‌های هسته‌ای تحت فشار قرار دهد. ایران امروز در نقض تعهدات خود در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای قرار دارد و سایت‌ها و مواد هسته‌ای اعلام‌نشده را پنهان کرده است. رفتار ایران تهدیدی برای منافع ملی ایالات متحده است. بنابراین در منافع ملی است که حداکثر فشار را بر رژیم ایران وارد کنیم تا تهدید هسته‌ای آن را پایان دهیم، برنامه موشکی بالستیک آن را محدود کنیم و حمایت آن از گروه‌های تروریستی را متوقف سازیم.»

یادداشت ترامپ چه مواردی را الزامی کرده؟

در بخش اول الزامات این یادداشت آمده است: «سیاست ایالات متحده این است که ایران از دستیابی به سلاح هسته‌ای و موشک‌های بالستیک بین‌قاره‌ای محروم شود؛ شبکه و کمپین ایران در راستای تهاجم منطقه‌ای خنثی شود؛ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و جانشینان آن مختل، کاهش یا از دسترسی به منابعی که فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده آنها را پشتیبانی می‌کند، محروم شوند؛ و توسعه موشک‌ها و دیگر قابلیت‌های تسلیحات نامتقارن و متعارف ایران مقابله شود.»

ترامپ در ادامه توصیه هایی به وزارت خانه های مختلف کرده تا آن ها را نسبت به فشار بر ایران ساماندهی کند. از جمله اهداف او صفر نمودن صادرات نفت ایران به خصوص به چین و توقف پروژه های توسعه ای ایران به خصوص در بندر چابهار است. 

یادداشت ترامپ را چگونه می توان تحلیل کرد؟

نکته اول اینکه بر خلاف تصور عمومی و بر خلاف گفتار خود ترامپ او صرفا به دنبال محدودیت ساخت تسلیحات اتمی توسط ایران نیست و در واقع به دنبال اجرای یک محدودیت جامع و همه جانبه علیه ایران است. چنانچه در یادداشت او نیز امده او ایران را کشوری حامی تروریسم میداند و به دنبال توقف فعالیت های منطقه ای و بلکه جهانی ایران است. همچنین به زعم وی فعالیت های موشکی ایران تهدیدی برای امریکا است و نباید توسعه یابد. او ایران را شایسته انتقادات حقوق بشری هم دانسته و به طور کل یک انتقاد عمومی نسبت به همه فعالیت های ایران ارایه داده است.

نکته دوم اینکه او فشار حداکثری علیه ایران را احیا کرده و به شیوه ای فراتر از قبل دنبال می کند. برای مثال او پروژه بندر چابهار را که پیشتر جز معافیت های تحریمی آمریکا محسوب میشد تحریمی فرض کرده و به دنبال اعمال محدودیت بر آن است.
نکته سوم اینکه چنانچه گفته شد او از یادداشت و نه فرمان اجرایی استفاده کرده که نشان میدهد او نیم نگاهی به توافق با ایران دارد. او پیش از اینکه فرمان اجرایی صادر کند تحریم هایی که ممکن است به شدت دنبال شود را نمایش داده تا تکنیک قدیمی امریکایی چماق و هویج را به کار برد. در صورتی که ایران تن به توافق ندهد با شروع جدی تر فشار حداکثری مواجه خواهد شد. 
نکته چهارم اینکه بر خلاف تصور  عمومی توافقی مشابه برجام با ترامپ انهم صرفا در مورد پرونده اتمی غیر ممکن به نظر میرسد. به این دلیل که ترامپ مجموعه ای از خواسته ها در قبال ایران دارد که انتظار دارد براورده شود. در نتیجه تنها توافق اتمی نمیتواند او را به لغو تحریم ها مجاب نماید.

نتیجه گیری 

یادداشت ترامپ ایران را به عنوان کشوری حامی تروریسم و تهدیدی برای امنیت آمریکا معرفی کرده و بر لزوم جلوگیری از دست‌یابی ایران به سلاح هسته‌ای و موشک‌های بالستیک تأکید دارد. او به فشار حداکثری علیه ایران از جمله صفر کردن صادرات نفت ایران و توقف پروژه‌هایی مثل بندر چابهار اشاره می‌کند. تحلیل یادداشت نشان می‌دهد که ترامپ نه تنها به دنبال محدودیت هسته‌ای برای ایران است، بلکه فشار همه‌جانبه‌ای علیه ایران در زمینه‌های موشکی، منطقه‌ای و حقوق بشر وارد می‌کند. او از تکنیک "چماق و هویج" استفاده کرده و پیش از اقدامات اجرایی شدید، خواسته‌های خود را مطرح کرده است. همچنین، توافق مشابه برجام با ترامپ در مورد پرونده هسته‌ای بعید به نظر می‌رسد، زیرا او به دنبال یک توافق جامع است که تمام فعالیت‌های ایران را تحت فشار قرار دهد.