باشگاه خبرنگاران جوان؛ زهره شعبانی _حجتالاسلام محمدباقر مشکاتی،کارشناس مذهبی ضمن عرض تسلیت شهادت امام موسی کاظم(ع)درباره ارزش فرزند آوری از دیدگاه این امام بزرگوار گفت:هفتمین امام شیعیان، در عصری پر آشوب و ظلم حکومت عباسیان، با چالشهای پیچیدهای روبهرو بودند. یکی از راهبردهای مهم ایشان برای حفظ و گسترش تشیع، تاکید بر ازدیاد جمعیت شیعی بود.
او افزود:یکی از مهمترین دلایل این راهبرد، مقابله با سیاست شیعهکشی بود که توسط حکومت عباسیان اعمال میشد. با افزایش جمعیت شیعیان، تأثیر کشتارها و فشارها بر این جمعیت کاهش مییافت.
کارشناس مذهبی گفت: افزایش جمعیت شیعی به معنای تقویت بنیانهای فرهنگی و اجتماعی این گروه بود. هر فرد جدید، حامل فرهنگ و معارف شیعی بود و به گسترش آن کمک میکرد. در شرایطی که حکومت عباسیان تلاش میکرد هویت شیعی را تضعیف کند، ازدیاد جمعیت به عنوان عاملی برای حفظ و تقویت این هویت عمل میکرد.
ابعاد مختلف این راهبرد چه بود؟
مشکاتی گفت:راهبرد ازیاد جمعیتی امام کاظم علیه السلام دارای ابعاد اجتماعی، سیاسی و دینی بود چراکه ازدیاد جمعیت، به معنای افزایش پیوندهای اجتماعی و تقویت شبکههای حمایتی در میان شیعیان بود. این امر، مقاومت آنها را در برابر فشارهای حکومت افزایش میداد. از سویی افزایش جمعیت شیعی، قدرت چانهزنی و نفوذ آنها را در جامعه افزایش میداد و به این ترتیب، حکومت عباسیان را در موقعیت دفاعی قرار میداد. همچنین ازدیاد جمعیت، به معنای گسترش معارف اسلامی و ترویج فرهنگ اهل بیت بود. این امر، به تقویت ایمان شیعیان و افزایش آگاهی دینی آنها کمک میکرد.
روشهای اجرایی این راهبرد در عصر امام کاظم علیه السلام چه بود؟
او گفت: امام کاظم (ع) بر اهمیت ازدواج و تشکیل خانواده تأکید فراوان داشتند و آن را یکی از مهمترین عوامل افزایش جمعیت میدانستند. حمایت از خانوادهها به گونهای که به خانوادههای جوان کمکهای مالی و معنوی میکردند تا بتوانند زندگی بهتری داشته باشند. امام کاظم (ع) بر فضیلت فرزندآوری و تربیت صالح تأکید میکردند و آن را عبادتی بزرگ میشمردند. در این رابطه الگوی عملی بودند و هستند.
او افزود:راهبرد ازدیاد جمعیت، یکی از مهمترین و مؤثرترین راهبردهای امام کاظم (ع) برای حفظ و گسترش تشیع بود. این راهبرد، نه تنها به مقابله با شیعهکشی کمک کرد، بلکه به تقویت بنیانهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه شیعی نیز انجامید.
آیا در دوره امام کاظم علیه السلام با اهتمام آن حضرت، جمعیت شیعه افزایش یافت؟
او گفت:پاسخ به این سوال به طور قطعی و با ارقام دقیق ممکن نیست، چرا که آمار دقیقی از جمعیت شیعه در آن دوره در دسترس نیست. با این حال، با توجه به روایات، سیره و شرایط تاریخی آن زمان، میتوان به این نتیجه رسید که احتمالاً جمعیت شیعه در دوران امام کاظم (ع) افزایش یافته است. دلایلی که این احتمال را تقویت میکنند: امام کاظم (ع) همواره بر اهمیت ازدواج و تشکیل خانواده و فرزندآوری تأکید میکردند. این امر به طور طبیعی به افزایش جمعیت شیعیان کمک میکرد.
او افزود: امام (ع) و یارانشان از شیعیان حمایت میکردند و شبکههای حمایتی قوی برای آنها ایجاد میکردند. این امر باعث میشد که شیعیان احساس امنیت بیشتری کنند و تمایل بیشتری به ماندن در دین خود داشته باشند.
کارشناس مذهبی گفت: امام کاظم (ع) و شاگردانشان به طور گستردهای به ترویج معارف اسلامی میپرداختند. این امر باعث جذب افراد جدید به مذهب شیعه میشد. امام (ع) با جدیت با انحرافات و فرقههای کاذب مبارزه میکردند و این امر باعث تقویت وحدت شیعیان و جلوگیری از گسست آنان میشد.
این راهبرد چه تأثیری بر تاریخ شیعه گذاشت؟
او گفت:راهبرد ازدیاد جمعیت که امام کاظم (ع) در دوران پرآشوب حکومت عباسیان اتخاذ کردند، تأثیرات شگرفی بر تاریخ شیعه گذاشته است. این راهبرد نه تنها به بقای مذهب شیعه کمک کرد، بلکه به گسترش و تقویت آن نیز انجامید.
مهمترین تأثیرات راهبرد ازدیاد جمعیت
او گفت: در شرایطی که حکومت عباسیان تلاش میکرد هویت شیعی را تضعیف کند، افزایش جمعیت شیعیان به عنوان عاملی برای حفظ و تقویت این هویت عمل کرد. با افزایش تعداد شیعیان، تأثیر فشارها و آزار و شکنجههای حکومت بر این گروه کاهش یافت.
این کارشناس مذهبی گفت:با افزایش جمعیت شیعیان، فرصتهای بیشتری برای ترویج معارف اسلامی و آموزش آموزههای دینی فراهم شد. این امر به تقویت ایمان شیعیان و افزایش آگاهی دینی آنها کمک کرد.
او افزود: افزایش جمعیت شیعی به معنای تقویت بنیانهای اجتماعی این گروه بود. شیعیان با ایجاد شبکههای حمایتی و ارتباطات قویتر، توانستند در برابر فشارهای حکومت مقاومت کنند و به همدیگر کمک کنند.
مشکاتی گفت: با افزایش جمعیت شیعیان، این گروه توانستند پایگاه اجتماعی قویتری ایجاد کنند. این پایگاه اجتماعی به عنوان پشتوانهای برای امامان و رهبران شیعه عمل میکرد و به آنها کمک میکرد تا به فعالیتهای خود ادامه دهند.
او افزود:افزایش جمعیت شیعیان به تدریج باعث افزایش نفوذ و قدرت سیاسی این گروه شد. شیعیان به عنوان یک نیروی اجتماعی قدرتمند، توانستند بر تحولات سیاسی منطقه تأثیر بگذارند.
بقاء و تداوم مذهب شیعه: مهمترین تأثیر این راهبرد، بقاء و تداوم مذهب شیعه در شرایط سخت و دشوار بود. اگر این راهبرد اتخاذ نمیشد، ممکن بود مذهب شیعه در همان اوایل دوران عباسیان منقرض شود.
آیا این راهبرد با الهام از امام کاظم علیه السلام در شرایط کنونی نیز در ایران اسلامی قابل اجرا است؟
او گفت: با توجه به برخی شباهتها و تفاوتهای شرایط کنونی ایران با دوران امام کاظم (ع)، میتوان از برخی اصول این راهبرد الهام گرفت و آن را با اصلاحات لازم در شرایط فعلی پیادهسازی کرد. هر دو دوره با چالشهای جمعیتی و تهدیدهای علیه هویت دینی مواجه بودهاند. در هر دو دوره، تقویت بنیان خانواده و افزایش جمعیت به عنوان راهکاری برای مقابله با این چالشها مطرح شده است.
او افزود:البته شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دو دوره کاملاً متفاوت است. در دوران امام کاظم (ع)، شیعیان تحت فشار شدید حکومت عباسی بودند و نیاز به حفظ جمعیت برای بقای خود داشتند. در ایران کنونی، گرچه چالشهای جمعیتی وجود دارد، اما شرایط سیاسی و اجتماعی متفاوت است و تهدیدات از نوع دیگری است.با توجه به موارد ذکر شده، میتوان گفت که الهام گرفتن از راهبرد امام کاظم (ع) در شرایط کنونی ایران امکانپذیر است، اما با این تفاوت که باید با توجه به شرایط خاص ایران و با اصلاحات لازم، این راهبرد را پیادهسازی کرد.
مشکاتی گفت:حمایت جامع از خانوادهها؛ از جمله ارائه تسهیلات مسکن، بهداشت، آموزش و اشتغال. ترویج فرهنگ فرزندآوری؛ از طریق رسانهها، آموزش و پرورش و تشکلهای مردمی. بهبود وضعیت معیشتی و ایجاد اشتغال پایدار و افزایش درآمد خانوادهها.اصلاح قوانین و مقررات مرتبط با خانواده و فرزندآوری. توجه به مسائل فرهنگی: تقویت ارزشهای خانواده و فرزندآوری در فرهنگ عمومی. در نهایت، باید توجه داشت که افزایش جمعیت تنها با یک راهبرد امکانپذیر نیست و نیازمند یک برنامه جامع و هماهنگ است که تمامی دستگاههای دولتی و نهادهای اجتماعی در آن مشارکت داشته باشند.