سمیه خلیلی- در میان بحران‌های سیاسی و نظامی فراگیر در جهان، دانیل کووالیک، تحلیل‌گر سیاسی و استاد دانشگاه از نیویورک به بررسی دلایل ناکامی دیپلماسی در حل بحران‌های شدید از جمله جنگ‌ها و نسل‌کشی‌ها پرداخته است. او از نقش ایالات متحده در تضعیف تلاش‌های دیپلماتیک و موانع عمده‌ای که برای رسیدن به صلح وجود دارد، انتقاد می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که بدون تغییر اساسی در رویکرد کشور‌های بزرگ، دیپلماسی قادر به پایان دادن به جنگ‌ها و بحران‌ها نخواهد بود.

در زمانی که تنش‌های سیاسی جهانی رو به افزایش است، سوالاتی در مورد کارآمدی دیپلماسی در حل بحران‌های شدید سیاسی، از جمله جنگ‌ها، بیش از پیش مطرح شده است. «دانیل کووالیک»، تحلیل‌گر سیاسی و استاد دانشگاه از نیویورک اخیراً در مصاحبه‌ای اختصاصی با باشگاه خبرنگاران جوان به وضعیت کنونی دیپلماسی، به ویژه در مناطق درگیر جنگ مانند اوکراین و غزه پرداخته و دیدگاهی انتقادی نسبت به نقش قدرت‌های بزرگ همچون ایالات متحده ابراز کرده است.

دیپلماسی در دنیای امروز همچون هنری در حال مرگ!

کووالیک با بیان شک و تردید نسبت به پتانسیل دیپلماسی برای حل بحران‌های بزرگ جهانی، به نبود اراده سیاسی و تضعیف تلاش‌های دیپلماتیک توسط قدرت‌های کلیدی، به ویژه ایالات متحده، اشاره می‌کند. به گفته این کارشناس، غرب به ویژه آمریکا، عمدتاً از راه‌حل‌های دیپلماتیک دست کشیده و به جای آن، به اقدامات نظامی و مداخله‌گرانه روی آورده است.

یکی از مثال‌های برجسته‌ای که ذکر می‌شود، وضعیت اوکراین است، جایی که گفته می‌شود در ماه مارس ۲۰۲۲، پیش از شروع جنگ، توافق صلحی بین روسیه و اوکراین در حال شکل‌گیری بوده که با مداخله ایالات متحده و بریتانیا متوقف شد. این استاد دانشگاه نیویورک این را یک الگوی مکرر می‌داند. ایالات متحده در تاریخ بار‌ها مانع توافقات صلح شده است، همان‌طور که در جنگ‌های یوگسلاوی سابق در دهه ۱۹۹۰ نیز شاهد بودیم، به این منظور که جنگ ادامه یابد و راه‌حل‌های دیپلماتیک تضعیف شود.

اگر چه دانیل کووالیک می‌پذیرد که دیپلماسی به طور نظری همچنان ممکن است، اما او ابراز خوش‌بینی کمی درباره موفقیت آن در حل بحران‌های جهانی دارد، چرا که کشور‌های کلیدی تمایلی به مذاکره ندارند. به‌ویژه در مورد غزه، این تحلیل‌گر معتقد است که تنها راه‌حل ممکن شکست نظامی اسرائیل است تا خشونت‌ها متوقف شود و حقوق و کرامت فلسطینی‌ها به رسمیت شناخته شود.

حل جنگ‌های ویرانگر از طریق دیپلماسی یک موفقیت نادر است

این بحث همچنین به مواردی پرداخته که در آنها دیپلماسی موفق به حل درگیری‌ها شده است. فرآیند صلح ایرلند شمالی به عنوان یک نمونه نادر از موفقیت‌های دیپلماتیک ذکر می‌شود. توافق جمعه خوب در سال ۱۹۹۸ که به دهه‌ها جنگ و درگیری بین پروتستان‌های اتحادیه‌گرا و کاتولیک‌های ملی‌گرا پایان داد، به عنوان یکی از موفق‌ترین تلاش‌های دیپلماتیک در حل یک جنگ طولانی شناخته می‌شود. حضور شخصیت‌هایی مانند بیل کلینتون، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، به عنوان یکی از جنبه‌های مثبت این توافق مورد اشاره قرار می‌گیرد.

با این حال، دانیل کووالیک اذعان می‌کند که شناسایی سایر جنگ‌های بزرگ که از طریق دیپلماسی حل شده‌اند، بسیار دشوار است، چرا که موانع سیستماتیک زیادی برای حل این‌گونه بحران‌ها در دنیای معاصر وجود دارد.

 چرا هیچ کشوری نتوانسته پیشرفت نسل‌کشی در غزه را از طریق دیپلماسی متوقف کند؟

در ادامه، به نسل‌کشی جاری در غزه و بخش‌هایی از لبنان پرداخته می‌شود و کووالیک از ناتوانی جامعه جهانی در جلوگیری از تشدید خشونت‌ها انتقاد می‌کند. به گفته او، دیپلماسی به عمد تضعیف شده است، به‌ویژه توسط بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، که به گفته دانیل کووالیک، به طور فعال از توقف توافقات آتش‌بس جلوگیری کرده است. علاوه بر این، ایالات متحده به دلیل عدم استفاده از نفوذ خود برای فشار به اسرائیل جهت ایجاد صلح، انتقاد می‌شود و همچنان به ارسال تسلیحات به اسرائیل ادامه می‌دهد تا جنگ ادامه یابد.

دانیل کووالیک همچنین از عدم واکنش کشور‌های همسایه نظیر اردن، ایران و ترکیه به شدت انتقاد می‌کند. به گفته او، با وجود تأثیر این کشور‌ها و نزدیکی جغرافیایی به اسرائیل، آنها هیچ اقدامی جدی برای متوقف کردن خشونت‌ها انجام نداده‌اند. ادامه حمایت این کشور‌ها از اسرائیل، چه از طریق تأمین نفت و چه از طریق حمایت نظامی، باعث شده که هیچ راه‌حل دیپلماتیکی به نتیجه نرسد.

موانع موفقیت دیپلماسی

این استاد دانشگاه آمریکا چندین چالش کلیدی را که مانع موفقیت دیپلماسی در دنیای امروز می‌شود، شناسایی می‌کند. یکی از بزرگ‌ترین موانع، عدم تمایل کشور‌های کلیدی به مذاکره است. به‌ویژه ایالات متحده به طور فعال در تلاش است تا دیپلماسی را تضعیف کرده و از دستیابی به راه‌حل‌های صلح‌آمیز جلوگیری کند، همان‌طور که در نقش آن در جنگ‌های بالکان در دهه ۱۹۹۰ مشهود بود.

در چنین شرایطی، دانیل کووالیک معتقد است که دستیابی به یک پیشرفت دیپلماتیک زمانی که کشور‌های اصلی نه تنها تمایلی به مذاکره ندارند بلکه عمداً به ممانعت از توافقات صلح می‌پردازند، تقریباً غیرممکن می‌شود.

نقش دیپلماسی چندجانبه و سازمان‌های بین‌المللی همچون سازمان ملل

زمانی که از نقش دیپلماسی چندجانبه و سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل (UN) پرسیده می‌شود، این تحلیل‌گر سیاسی از این که این سازمان‌ها در حل بحران‌های جهانی مؤثر باشند، ابراز بدبینی می‌کند. ایالات متحده به‌طور سیستماتیک توانایی سازمان ملل در میانجیگری در بحران‌های جهانی را تضعیف کرده است. کووالیک معتقد است که ایالات متحده با اقدامات یک‌جانبه خود، همان‌طور که در حملات به صربستان در دهه ۱۹۹۰ مشاهده شد، سازمان ملل را کنار زده است.

به گفته او، در شرایط کنونی، سازمان‌هایی مانند سازمان ملل به شدت ناکارآمد شده‌اند و قادر به حل بحران‌ها نیستند، به‌ویژه زمانی که قدرت‌های بزرگ مانند ایالات متحده خارج از اجماع بین‌المللی عمل می‌کنند.

 آیا دیپلماسی همچنان موفق خواهد شد؟

با وجود این ارزیابی ناامیدکننده، دانیل کووالیک امید دارد که دیپلماسی هنوز هم می‌تواند در حل بحران‌ها نقشی ایفا کند، اگر جامعه بین‌المللی رویکرد خود را تغییر دهد. با این حال، برای اینکه دیپلماسی مؤثر باشد، کشور‌های کلیدی باید تمایل به مذاکره و دادن امتیاز داشته باشند، که با توجه به وضعیت کنونی ژئوپولیتیک، این امر به نظر بعید می‌آید.

در نهایت، ارزیابی این تحلیل‌گر و استاد دانشگاه نیویورک روشن است: بدون تغییرات اساسی در رویکرد دیپلماسی، جهان ممکن است همچنان شاهد جنگ‌های طولانی و رنج‌های انسانی باشد، جایی که راه‌حل‌های نظامی بر صحنه بین‌المللی غالب خواهند بود.