اگر چه کهن‌ترین فرش یافت شده قوم ترکمن مربوط به هزار و ۸۰۰ سال قبل است اما این اثر تاریخی نمی تواند ثابت کند که قبل از آن نیز فرش بافی وجود داشته یا خیر چرا که دلیل آن وجود طرح فرش‌هایی مانند هشت ضلعی‌های ترکمنی است که خود را در فرش‌های صدها سال پیش از میلاد نشان می‌دهند.

تاریخ این گونه به ما یادآوری می‌کند که ترکمن و فرش با هم پیوستگی دیرینه‌ای دارند چرا که فرش دستباف با سرانگشتان دختران و زنان ترکمن نام‌آور شد و با اتکا به فرهنگ صحرا و چادرنشینان هنرمند این قوم در سده ها و هزاره‌های قبل آوازه‌های فرامرزی و جهانی یافت.

«فاطمه دهقانی» اهل آق‌قلا یکی از بانوان فعال با سابقه بیش از نیم قرن در تولید فرش دستباف ترکمن است.

وی گفت: در میان تولید فرش‌های دستباف کشور، فرش ترکمن به علت ویژگی‌هایی خاص به ویژه استفاده ۱۰۰ درصدی از پشم، به کارگیری تعداد رنگ کم و شلوع نبودن طرح و آرامش بخش بودن، یکی از دست بافته‌های پیش‌رو اقوام است.

این پیشکسوت صنعت فرش دستباف در استان گلستان  گفت: به علت داشتن ویژگی‌های منحصر به فرد در تولید فرش دستباف ترکمن، هنر دست بافته های این قوم در بازارهای کشورهای اروپایی هم اثبات شده است.

دهقانی ادامه داد: هنرمندان قوم ترکمن در بافت فرش براساس طرح‌هایی با معرفی فرهنگ و شرایط اقلیمی و به طور عمده از پنج و هفت رنگ و در برخی موارد نیز از سه رنگ استفاده می‌کنند.

کارشناسان فرش دستباف گلستان معتقدند: در تولید فرش دستباف ترکمن بیش از ۸۱۱ طرح و نماد استفاده می شود و طرح‌هایی که بافندگان ترکمن‌ درر بافت فرش به کار می‌برند، بیشتر شکسته و هندسی و شبیه طرح‌های بخارایی بوده که به آن "آخال" می‌گویند و زمینه این نوع قالی‌ها مزین به کتیبه‌ها و یا قاب‌های لوزی شکل است که به کمک خطوط متقاطع به هم ارتباط یافته‌اند.

مهم‌ترین نقوش و گل‌هایی که در بافته‌های ترکمن مورد استفاده قرار می‌گیرد، عبارت از "ماری گل، ناب گل، قفسه گل، درناق گل، تکه گل، انسی، قزل ایاق، تونیک گل، قوش گل، آوغان گل، تاج خروز، پنجاراگل، آق نقش، گل پنجه، ارساری گل، دالی و بشیر" است.

فرش‌های ترکمن در اندازه‌های بین یک تا ۱۲ متر مربع و در رنگ‌های قرمز لاکی، آبی سرمه‌ای، سبز پررنگ، سفید و بژ بافته می‌شود و رنگ‌هایی که به فرش دستباف ترکمن اضافه شده شامل طوسی، دارچینی، عبایی، قهوه‌ای روشن، قهوه‌ای تیره، طلایی، نخودی و آبی آسمانی است.

فرش دستباف ترکمن سال ۱۳۹۰ به ثبت ملی رسید.

رییس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت گلستان گفت: ۳۸ هزار نفر به عنوان بافنده در استان فعالیت دارند که چهار هزار و ۶۰۰ نفر آنان زیرپوشش بیمه هستند.

سیده الهام حسینی افزود: از این جمعیت بافنده، ۳۵ کارگاه قالی بافی غیرمتمرکز با جذب هر کدام بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ بافنده و یک کارگاه قالی بافی متمرکز با حداقل ۲۰ بافنده، مشغول تولید فرش دستباف است.

رشد صادرات فرش دستباف از گلستان

وی در خصوص تولید فرش دستباف   یادآور شد: در نیمه نخست امسال ۱۸ هزار و ۹۴۷ متر مربع فرش دستباف از سوی بافندگان در استان تولید و به بازار عرصه شده که ۵۹۰ متر مربع آن به وزن ۲ تُن و از لحاظ متراژ با رشد ۱۶۷ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل صادر گردید.

حسینی یادآور شد: عمده تولیدات بافندگان فرش دستباف گلستان، در نیمه پایانی سال است.

به گفته رییس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت گلستان سال قبل ۵۲ هزار و ۷۷۲ متر مربع فرش دستباف از سوی بافندگان استان گلستان تولید شد.

وی برگزاری دوره‌های آموزشی برای فعالان این صنعت و برپایی المپیاد استانی فرش دستباف دانش آموزی و دانشجویی و نمایشگاه سالانه فرش دستباف، گسترش فرهنگ بیمه با همکاری صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر و پیگیری ارایه تسهیلات بانکی را از جمله برنامه‌های در دست اجرای این کل در رونق فرش دستباف استان اعلام کرد.

با این وجود، تولید فرش دستباف در استان گلستان که جمعیت آن را اقوام مختلف به ویژه قوم ترکمن تشکیل می‌دهد، فرصت مغتنمی برای رونق این صنعت در ایجاد فرصت شغلی جدید است که هماهنگی و حمایت بیش از گذشته دستگاه های مرتبط و حمایتی را در ارایه تسهیلات بانکی به فعالان آن، تامین سرمایه در گردش برای تهیه مواد اولیه و تولید محصولات و بازاریابی و صادرات مستقیم، دارد.

گلستان با افزون بر ۲۰ هزار کیلومتر مربع وسعت در شمال ایران و در همسایگی کشور ترکمنستان قرار دارد و از جمعیت یک میلیون و ۸۶۹ هزار نفری متشکل از اقوام و مذاهب مختلف، حدود نیمی را قوم ترکمن تشکیل می‌دهد.

منبع: ایرنا