در میز اقتصاد امروز موضوع اختلاف دلار در بازار غیررسمی و مرکز مبادله و دو محور عرضه و تقاضا مورد بررسی قرار گرفت و آقای شاکری کارشناس ارزی، آقای دارابی کارشناس اقتصادی، آقای لامعی مدیر پایش بازار ارز بانک مرکزی به سوالاتی پاسخ دادند.

سوال: چند درصد از ارز کل ارز‌هایی که باید برگرد، برگردانده شده است؟

لامعی: بر اساس قوانین بالا دستی، قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، کلیه صادرکنندگان موظف هستند ارز را به چرخه اقتصادی برگردانند. بر اساس آن هیئت وزیران مصوبه‌ای را دارد که روش‌های برگشت ارز حاصل از صادرات را مشخص کرده است. در این چهارچوب که از سال ۹۷ در کشور برقرار است در سامانه‌هایی مشخص شده که وضعیت صادرکننده چگونه است و میزان صادرات آن چقدر است و چگونه ارز را به چرخه اقتصادی بازگردانده است. صادر کننده‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند و در حوزه صادرکنندگان بزرگ بر اساس آمار در بازگرداندن ارز حاصل از صادرات عملکرد مناسبی داشته اند. درصد هم بستگی به نوع شرکت و حجم صادرات دارد که از ۱۰۰ درصد تا ۸۰ درصد ایفای تعهد داشته ایم.

سوال: پس عمده صادرکنندگان بزرگ ما ارز حاصل از صادرات را بر می گردانند؟

لامعی: بله بر اساس آماری که داریم به طور میانگین ۸۵ درصد صادرکنندگان به شیوه‌هایی که مشخص شده ارز حاصل از صادرات را بازگردانده اند. در دو سال اخیر برگشت ارز بسیار مطلوب بوده است.

سوال: عملکرد صادرکنندگان کوچک چگونه است؟

لامعی: بزرگترین مسئله ما مربوط به صادرکنندگان خرد است که تمایلی به برگشت ارز ندارند و دلایل متفاوتی هم مطرح می‌کنند. میانگین میزان بازگشت ارز در این شرکت‌ها هم به حدود ۵۰ درصد می‌رسد.

سوال: آمار دسته بندی شرکت‌ها به چه شکل است؟

لامعی: شرکت‌های عمده شامل شرکت‌های پتروشیمی و ... می‌شوند که یا دولتی و یا شبه دولتی هستند. این شرکت‌ها عملکرد خوبی دارند، اما با توجه به شرایطی که در ان قرار داریم و باید منایع ارزی کشور را تقویت کنیم، نیاز است که همت بیشتری داشته بشیم.

سوال: سازوکار بازگشت ارز مطلوب است؟

شاکری: در دهه گذشته ممکرا با شوک‌های ارزی مواجه بودیم. گاهی منابع ارزی کم بوده و برای مثال در سال ۹۹ به دلیل کرونا صادرات کاهش پیدا کرده بود. اما در سالی مثل ۱۴۰۱ که به طور نسبی تراز پرداخت وضعیت خیلی بهتری داشت، باز هم با این موضوع مواجه هستیم که ارز در بازار آزاد با فاصله زیاید افزایش پیدا می‌کند. از سال ۹۷ به جز دو مورد همه شوک‌های ارزی ما ناشی از جابجایی تقاضای واردات رسمی به بازار آزاد است. یعنی تقاضای رسمی در نیما به هر دلیلی ارز به دست تقاضاکننده نمی‌رسد یا زمان می‌برد که این اتفاق رخ دهد. به همین دلیل با توجه به اینکه تقاضا‌های تجاری زمان بندی دارند و باید ایفای تعهد شود، از بازار آزاد خرید دلار را انجام می‌دهد. گاهی خودمان تقاضا را تحریک می‌کنیم و اعلام می‌کنیم نرخ ارز را روی ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان تثبیت می‌کنیم که فردای آن تعداد رکورد‌های نیما سه برابر شد. اصلا مقام رسمی حاکمیت نمیداند ارزی که در سامانه نیما معامله شده چقدر بوده و چه کیفیتی و قیمتی دارد.

سوال: در خصوص پیمان سپاری چه اتفاقی باید انجام شود؟

دارابی: در بازگشت ارز اینکه در چه زمانبندی بازگردد نیز مهم است. در واقع زمانی که ارز نیاز داریم و تقاضا در اوج است باز گردد. بازگشت ارز صادرکنندگان بزرگ به این معنا که وارد چرخه اقتصادی شود نیست، زیرا در مناسب مناسب بازگردانده نمی‌شود و به این دلیل است که بانک مرکزی اشراف کاملی را بر جریان ارزی ندارد. در بخش صادرکنندگان خرد نیز مهمترین مسئله آن‌ها نرخ ارز است.

سوال: برخی از اظهارنظر‌ها در خصوص پیمان سپاری ۱۰۰ درصدی مطرح است؛ این کار امکان پذیر است؟

دارابی: این کار شدنی است، اما امکان تثبیت نرخ وجود ندارد. راه حل است که بازار رسمی متشکل و تحت اشراف بانک مرکزی داشته باشیم و نرخ در بازار رسمی خودمان شکل بگیرد. تا زمانی که در بازار رسمی اجازه شکل گیری یک بازار مشتکل تحت اشراف بانک مرکزی را ندهیم مشکلاتی خواهیم داشت.

سوال: گفته می‌شود نرخ ۲۸۵۰۰ ارز برای ثبیت قیمت کالا‌های اساسی ایجاد شد، این اتفاق افتاده است؟

شاکری: برنامه تثبیت ارزی حداکثر یک برنامه دو تا سه ساله است و بعد از آن با این مواجه می‌شوید که دیگر اثرگذار نیست.