به گزارش خبرنگار حوزه کلینیک گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران، مجله علمی «نیچر» در گزارشی به بررسی تلاش دانشمندان ایرانی برای تولید واکسن‌های ایرانی برای مقابله با ویروس کرونا پرداخت.

در این گزارش که با عنوان «ایران امیدوار است تا کرونا را با واکسن‌های تولید داخل شکست دهد»، به مصاحبه با دکتر کیهان آزاد منش، رئیس بخش تحقیقات ویروس شناسی انستیتو پاستور ایران پرداخت.

در گزارش مجله علمی نیچر آمده است: ایران جزو نخستین کشور‌هایی بود که درگیر شیوع ویروس کرونا در اوایل سال ۲۰۲۰ شد. اکنون این کشور با موج پنجم کرونا مبارزه می‌کند که احتمالا ناشی از گونه دلتای کروناست.

در ادامه این گزارش ادعا شده است: آمار‌های رسمی نشان می‌دهد از زمان آغاز همه گیر کرونا، بیش از ۴/۳ میلیون نفر (در کشور ایران) به کرونا مبتلا شده اند که از این تعداد، ۹۷ هزار نفر جان خود را از دست داده اند؛ هر چند آمار واقعی احتمالا بسیار بیشتر از این عدد است.

نیچر در ادامه می‌نویسد: دانشمندان می‌گویند ایران یکی از معدود کشور‌هایی در خاورمیانه است که ظرفیت تولید واکسن را دارد و آن را به شکلی جدی دنبال کرده است. حدود ۱۰ واکسن در حال ساخت اند که یکی از آن‌ها در حال استفاده در روند واکسیناسیون است؛ اما شمار اندکی در خارج از ایران از این واکسن شناخت دارند.

مجله علمی نیچر سپس می‌نویسد که با دکتر «کیهان آزادمنش» پزشک و متخصص بیوتکنولوژی که ریاست بخش تحقیقات ویروس شناسی انستیتو پاستور تهران را داراست، در خصوص چشم انداز این واکسن ملی گفت‌وگو کرده است. به نوشته این نشریه، دکتر آزادمنش همچنین مشاور دولت بوده و خود نیز از طریق «شرکت هوم ایمن زیست فناور» که در حوزه بیوتکنولوژی فعالیت دارد، در حال تولید دو «واکسن ناقل ویروسی» است.

در ادامه این گزارش، مصاحبه دکتر «کیهان آزادمنش» رئیس بخش تحقیقات ویروس شناسی انستیتو پاستور ایران را با مجله علمی «نیچر» می‌خوانید:

همه گیری ویروس کرونا چه میزان بر ایران تأثیر گذاشته است؟

از ژانویه ۲۰۲۰، ۵ موج جداگانه داشتیم. در حال حاضر با حدود ۴۰ هزار مورد ابتلا در روز، در حال تجربه بالاترین رقم موارد جدید ابتلا هستیم که تا کنون گزارش شده است و بیشترین سویه‌ای که شناسایی شده، سویه دلتاست؛ اما بسیاری از موارد ابتلا احتمالا گزارش نمی‌شوند. شیوع این بیماری در حال وارد آوردن فشار بر بیمارستانهاست و اوضاع خوب به نظر نمی‌رسد.

چه واکسن کووید-۱۹‌ ای در ایران در دسترس است؟

تا کنون ۱۸ میلیون یا در همین حدود دوز تزریق شده است که از این میزان، حدود ۱۲ میلیون از آن «واکسن سینوفارم» چین، ۴ میلیون «واکسن آکسفورد-آسترازنکا» و یک میلیون واکسن «کوو ایران برکت» بوده که از سوی «گروه صنعتی شفا فارمد» در تهران ساخته شده است. مابقی این عدد نیز شامل دوز‌هایی از واکسن «اسپوتنیک وی» و «کوواکسین» هند بوده است. بیش از نیم میلیون دوز در روز تزریق می‌شود و حدود ۱۷ درصد از جمعیت ۸۵ میلیونی ایران، نخستین دوز از واکسن کووید-۱۹ را تزریق کرده اند.

ممکن است به ما توضیحاتی در خصوص واکسن «کوو ایران برکت» بدهید؟

این یک واکسین غیر فعال شده (واکسن ساخته شده از ویروس کشته شده) است و هنوز در فاز سوم مرحله آزمایشی خود قرار دارد؛ اما در ماه ژوئن مجوز استفاده اضطراری را دریافت کرد. این واکسن بر اساس سطح آنتی بادی که ایجاد می‌کند – از جمله مواردی که سبب خنثی سازی SARS-CoV-۲ (عامل کووید- ۱۹) شده و یا از ورود ویروس به سلول جلوگیری می‌کند- مورد تأیید قرار گرفته است. در آزمایش‌های اولیه، پژوهشگران دریافتند بیش از ۹۳ درصد از افراد واکسینه شده، آنتی بادی خنثی کننده تولید می‌کنند.

نمی‌دانیم این محافظت چه مقدار طول خواهید کشید؛ اما من فرض را بر این می‌گذارم که این، شبیه «واکسن‌های غیر فعال شده» دیگر به مانند واکسن کرونا تولید شده از سوی شرکت سینوواک است که سطح آنتی بادی پس از ۶ ماه نخست، کاهش یافته و نشان می‌دهد احتمالا به دوز‌های تقویتی نیاز خواهد بود.

دکتر کیهان آزادمنش، رئیس بخش تحقیقات ویروس شناسی انستیتو پاستور تهران 

چه واکسن‌های دیگری در ایران در حال ساخت هستند؟

واکسن «پاستور کواک» یک واکسن پروتئینی نو ترکیب است که با همکاری «موسسه واکسن Finaly» کوبا در هاوانا و انستیتو پاستور ایران تولید شده است. این واکسن با نام «Soberana ۰۲» در کوبا شناخته می‌شود و توانسته در ماه ژوئن، مجوز استفاده اضطراری را - با وجود آنکه در فاز سوم آزمایشی به سر می‌برد- در ایران دریافت کند.

چندین واکسن نو ترکیب پروتئینی دیگر نیز در آزمایش‌های بالینی خود قرار دارند و حداقل یک واکسن از نوع mRNA، دو واکسن ناقل ویروسی آدنوویروس و یک واکسن ناقل ویروسی سرخک در مراحل اولیه خود قرار دارند. واکسن‌های تولید شده در خارج از ایران نیز در حال حاضر، در مراحل بالینی قرار دارند و به شکل داخلی تولید می‌شوند.

در خصوص واکسن‌های که در حال طراحی آن‌ها هستید، به ما بگویید؟

شرکت من یعنی «هوم ایمن زیست فناور» در حال کار روی دو واکسن است. یکی از آن‌ها از ویروس سرخک به عنوان پایه‌ای برای معرفی یک ژن بهره می‌برد که هم «پروتئین سنبله ویروس کرونا سندرم حاد تنفسی ۲» (که ویروس از آن برای ورود به سلول‌ها استفاده می‌کند) و هم پروتئین نوکلئوکپسیدی (که برای تکثیر بدان نیاز دارد) را کد گذاری می‌کند. این واکسن توسط شرکت «بیوسان فارمد» در تهران در حال تولید است.

واکسن دیگر که ممکن است امیدوارکننده‌تر باشد، از آدنوویروس ۵ برای ارائه بخشی از این دنباله به «پروتئین سنبله» استفاده می‌کند؛ چیزی که شبیه به آن چیزی است که در دوز دوم «اسپوتنیک وی» استفاده شده است.

امیدواریم آزمایش‌های بالینی را در اوایل سال آینده آغاز کنیم. بیشتر واکسن‌های کووید-۱۹ که تا کنون در ایران استفاده شده است، «واکسن‌های غیر فعال شده» بوده اند که این - به نظر من - بدان معناست که مردم در سال آینده نیاز به دوز‌های تقویتی خواهند داشت.

واکسن‌های ما می‌توانند به عنوان دوز تقویتی مورد استفاده قرار بگیرند. یک رویکرد ترکیبی حتی ممکن است محافظت بهتری بدهد. این فناوری همچنین می‌تواند به راحتی در برابر گونه‌های جدید ویروس بهبود یابد. در حال حاضر تولید یک نوع واکسن برای سویه دلتا را آغاز کرده ایم.

چرا دانشمندان در حال تولید این همه واکسن هستند؟

 سابقه‌ای طولانی در تولید واکسن در ایران داریم. انستیتو پاستور ایران در سال ۱۹۲۰ تأسیس شد و واکسن‌هایی ضد سل و هاری را تولید کرد؛ همچنین واکسن‌هایی در ایران علیه سرخک، اوریون و ویروس پاپیلوم انسانی ساخته شده است.

 نمی‌توانیم با وجود همه گیری، به کمک جامعه جهانی متکی باشیم. تحت تحریم‌های آمریکا قرار داریم. به نظر من، این‌ها غیرقابل توجیه هستند. آمریکا می‌گوید تحریم‌ها بر فعالیت‌های بشردوستانه تأثیری ندارد؛ اما زمانی که توانایی انتقال پول محدود شده است، خرید دارو دشوار است. 

فناوری تولید واکسن را داریم؛ پس چرا از آن بهره نبریم؟ برای اطمینان از ایمنی ایرانی ها، عقلانی است واکسن‌های گوناگون با تحقیقات و استراتژی‌های متفاوت ساخته شود؛ به مانند آنچه که چین انجام داده است.

چرا ایرانی‌ها تمایلی به اعلام کار‌های خود در سطح بین المللی ندارند؟

این مسأله نیز می‌تواند یکی دیگر از عوارض جانبی تحریم‌ها باشد. محققان در ایران ممکن است مایل نباشند تا توجه زیادی را به خود جلب کنند؛ تا آنکه پیش از نهایی شدن محصول، مشارکت‌های احتمالی در خطر نیافتد یا آنکه در معرض خطر از دست دادن مواد اولیه و فناوری‌هایی که برای واکسن‌ها مورد نیاز است، قرار نگیرند.

همچنین محققان در ایران بسیار درگیر بوده و در تلاشند تا با این همه گیری مبارزه کنند. آن‌ها ممکن است زمان برای انتشار نتایج شان در مجلات بین المللی نداشته باشند؛ اما برخی از آن‌ها اشتراک گذاری این نتایج را آغاز کرده اند. در ماه ژوئن، محققانی که در حال ساخت «کووایران برکت» هستند، یک «نسخه پیش از انتشار» نتایچ پیش بالینی خود را منتشر کردند و نتایج بالینی هم بزودی به اشتراک گذاشته خواهد شد؛ همچنین تصمیم داریم به زودی نتایج واکسن ناقل آدنوویروس خود را به اشتراک بگذاریم.

بزرگترین چالش در ساخت واکسن‌های کووید-۱۹ چه بوده است؟

تحریم‌ها مشکلات زیادی را درست کرده است؛ چرا که این مسأله کار خرید مواد و تجهیزات را برای ما سخت می‌کند. به طور مثال، رزین‌های کروماتوگرافی که برای تصفیه واکسن به آن‌ها نیاز داریم، بیشتر از سوی شرکت‌های چند ملیتی که صادرکننده عمده به آمربکا هستند، تولید می‌شوند؛ بنابراین آن‌ها ممکن است از فروش این محصولات به ما بترسند.

آمریکا می‌گوید ما می‌توانیم درخواست معافیت بدهیم؛ اما طبق تجربه ما، این کارعملی نیست؛ اما تا حدودی ما یک راهی را پیدا می‌کنیم.  روش‌های مان را بهبود می‌بخشیم و تأمین کننده‌های دیگری را پیدا می‌کنیم  یا به دنبال راه حل‌های داخلی می‌گردیم. به دنبال بهترین چیزی می‌رویم که می‌توانیم بدست بیاوریم؛ اما گاهی اوقات، کیفیت و کارایی تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

همچنین یکی دیگر از چالش‌ها، مقیاس (تولید) است. تا پیش از همه گیری، ایران در درجه نخست مجبور بود تا برای کودکان واکسن تولید کند و نیازمندی تولید برای هر واکسنی، سه میلیون دوز در سال بود؛ اما اکنون به ۱۷۰ میلیون دوز واکسن برای واکسیناسیون کامل کل جمعیت نیازمندیم.

آینده تولید واکسن در ایران چگونه است؟

هدف اولیه برای «کوو ایران برکت» تولید حداکثر ماهانه تا ۳۰ میلیون دوز تا ماه سپتامبر بود که برای واکسیناسیون جمعیت بزرگسال کافی می‌بود؛ اما آن‌ها نتوانستند به این امر برسند؛ بنابراین مجبور شده ایم میلیون‌ها دوز از واکسن‌های دیگر را وارد کنیم. همانطوری که بسیاری از مردم گفته اند، این، آخرین همه گیری کرونا نیست که ما با آن مواجهیم. انتظار دارم از ظرفیت تولید واکسن در سال‌های آتی برای تولید واکسن‌ها و دارو‌های جدید مقابله با ویروس کرونا و دیگر بیماری‌ها استفاده شود.

انتهای پیام/