به گزارش خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، یک روز سرد زمستانی، آسمان آبی اهواز و سایر شهرستان‌های مرزی خوزستان رنگ خاک گرفت، توفان گرد و غبار به استان هجوم آورد و کوچه و خیابان‌های شهر‌ها بتدریج در حال دفن شدن زیر خروار‌ها ریزگرد بودند، چشم‌ها بیش از چند متر جلوتر را نمی‌دید، هوا بوی خاک گرفته بود، لایه‌ای از ریزگرد‌ها در ریه‌های مردم نشسته بود و شهر در خوابی بی موقع فرو رفت.

اما ماجرا به خاکی شدن روز‌های خوزستان ختم نشد و باران هم که از روز‌های قبل قصد سفر به خوزستان کرده بود، زمان را مناسب دید و کوله بارش را باز کرد و هرچه در دامن داشت بر سر مردم ریخت، قصدش بخشیدن برکت و رحمت بر سر شهروندان بود، اما وجود ریزگرد‌ها همه نقشه‌های باران را نقش بر آب کرد و بجای هوای تمیز، تاریکی را بر اهواز حاکم کرد.

شب‌های اهواز که به شب‌های زنده معروف است، حالا بی فروغ شده بود ، اما مشکل فقط بی برقی و خاموشی و زندگی در تاریکی و زیر نور ماه نبود، قطع آب قوز بالای قوز شد و زندگی را به معنای واقعی بر اهوازنشینان مشکل کرد، موادغذایی و محصولاتی که باید در یخچال‌ها و فریزر‌ها نگهداری می‌شدند، یکی پس از دیگر فاسد می‌شدند و زندگی فلج شده بود.

در خیابان شهر تنها نوری که نظر‌ها را به خود جلب می‌کرد، چراغ خودرو‌ها و نور چشم‌های شهروندانی بود که برای گذراندن اوقات خود در سطح شهر تردد می‌کردند تا عبور از این شب‌های بحرانی برای آن‌ها آسان‌تر شود، سوز سرما هم چاشنی سردی زندگی‌ها شده بود، گویی نبض زندگی در شهر از تپش افتاده است.

متهم ردیف اول علت وقوع این روزگار تاریک، سخت و طاقت فرسا، همین ریزگرد‌هایی بودند که بر خلاف جثه کوچک و ذره بینی، با حرکتشان غوغایی در اهواز به پا کردند و نور را از زندگی اهالی صبور این کلانشهر ربودند که به گفته کارشناسان اداره برق، تشکیل لایه‌ای بر مقره‌های برق و ایجاد عایق و قطع اتصال در شبکه سراسری برق سبب این اتفاق شده بود.

پس از وقوع چنین اتفاقاتی، رهبر معظم انقلاب دستور رسیدگی ویژه به مشکلات شهروندان و رفع قطعی برق را داد، سپس خودرو‌های مقره شویی در اهواز به صف شدند تا غبار از چهره آن‌ها بشویند و نور و روشنایی به زندگی مردم بازگردند و حیات دوباره رنگ و روی خود را نشان دهد، با طلوع خورشید نیرو‌های عملیاتی خود را به با تجهیزات ویژه بر بلندای مقره‌ها می‌رساندند و گل و لای را می‌شستند تا نور حیات خاموش نشود.

اما این عملیات‌ها فقط مسکنی بودند برای جلوگیری از خاموشی‌های بدون برنامه ریزی و غافلگیرانه، منشا خاموشی‌ها کانون‌های گردوغباری است که در ۷ نقطه استان خوزستان فعالیت می‌کنند، البته سرچشمه برخی توفان‌های گردوغبار داخلی است، اما گاهی ریزگرد‌های عراقی و عربستانی هم هوس می‌کنند به شهر‌های استان سفر کرده و زندگی مردم را خاکی کنند.

تیم‌های کارشناسی دست به دست هم داده اند و چاره‌ای جز نهالکاری، مالچ پاشی، مرطوب سازی کانون‌های گرد و غبار و... پیدا نکردند، در این زمان بود که اداره منابع طبیعی استان خوزستان با همکاری محیط زیست و سپاه ولیعصر (عج) استان و حمایت‌های دولت پروژه نهالکاری با گونه‌های مقاوم و سازگار به آب و هوا و شاریط اقلیمی خوزستان آغاز کرد.

به منظور بررسی آخرین وضعیت پروژه نهالکاری در کانون‌های گرد و غبار در ۷ منطقه خوزستان راهی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان شدم و با کارشناسان مربوطه در این زمینه گفتگو کردم که در ادامه گزارش می‌خوانیم.

طرح نهالکاری در اسفندماه ۹۵ متولد شد

عبدالرضا دانایی معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان به خبرنگار ما گفت: اقدامات مقابله با گرد و غبار در سطح استان پس از پیک مشکلات در بهمن ماه سال ۱۳۹۵ و پس از وقوع توفان و گرد و خاک بی سابقه و بروز مشکلات پس از آن طی ۲ روز در مناطق شهری و روستایی در اسفندماه همان سال آغاز شد.

او وقوع گرد و غبار را یک پدیده طبیعی و پس از چندین سال خشکسالی متوالی که در مناطق بیابانی رخ می‌دهد، دانست و افزود: با دستور مقام معظم رهبری، رییس جمهور، هیات دولت، استانداری خوزستان و وزارت جهاد کشاورزی و البته در نوک پیکان نیز اداره کل منابع طبیعی استان با اتخاذ تصمیمات جدی، عملیات مقابله با گرد و غبار آغاز شد و با همکاری دستگاه‌های اجرایی شامل؛ منابع طبیعی، سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور و موسسه جهاد نصر در ۲ محور اقدامات اساسی کلید خورد.

دانایی با بیان اینکه عملیات بیولوژیک نهالکاری به عنوان یکی از راهکار‌های مقابله با پدیده گرد و غبار در سطح استان از اسفندماه سال ۹۵ آغاز شد، اظهار داشت: در کنار این موضوع، بحث تامین آب برای نهالکاری که بر عهده موسسه نهاد نصر گذاشته شده بود، مطرح شد که بر این اساس احداث کانالی با ظرفیت ۲۰ مترمکعب آب از محل رودخانه کارون نیز آغاز گردید که همزمان با عملیات نهالکاری، تامین آب موردنیاز آن‌ها نیز پیش بینی شده بود.

دستگاه‌های متولی همگام با اداره منابع طبیعی برای پایان دادن به روز‌های خاکی

این مقام مسئول تصریح کرد: اگر چه احداث کانال نیز مدتی به طول انجامید، اما با همکاری و تلاش موسسه جهاد نصر این امر نیز محقق و ۲ پروژه بزرگ همگام با یکدیگر و در موازات هم آغاز شد، ضمن اینکه از طریق وزارت جهاد کشاورزی، وظیفه بر سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور مبنی بر انجام مطالعات گرد و غبار استان در چندین مرحله و همپای با طرح نهالکاری محول شد.

البته هم اکنون در پنجمین سال اجرای پروژه مذکور در منطقه هستیم، ضمن اینکه در بدو امر ستادی به ریاست استاندار وقت خوزستان، به دبیری محیط زیست استان و متشکل از منابع طبیعی استان، دانشگاه شهید چمران اهواز، سازمان آب و برق، اداره زمین شناسی، هواشناسی، شهرداری و سایر دستگاه‌ها راه اندازی شد و تصمیمات و اقدامات اجرایی از این ستاد نشات گرفت.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان بیان داشت: سرانجام پس از ۵ سال اقدامات و مطالعات دقیق در ۷ کانون گرد و غبار به مساحت ۳۵۰ هزار هکتار، مشخص شد که از این میزان کانون حدود ۲۲۵ هکتار مراتعی هستند که بر اثر چرای مفرط و خشکسالی‌های متوالی تبدیل به مکان‌های بیابانی شده اند، ضمن اینکه ۲۵ هکتار دیگر نیز اراضی دیم رها شده بودند، همچنین هور منصوره و هور شریفیه نیز از جمله هور‌هایی بودند که از رودخانه شاخ کوپال در بخش غیزانیه اهواز پر شده که علاوه بر تامین آب موردنیاز اراضی کشاورزی، مرطوب سازی کانون‌های گردوغبار نیز اتفاق می‌افتاد.

تعیین ۱۵ پروژه برای مقابله با پدیده گرد و غبار

او ادامه داد: هور‌های خشک شده منصوره و شریفیه، از بین رفتن مراتع و پوشش گیاهی و رهاسازی اراضی کشاورزی دیم در واقع به ۷ کانون گرد و غبار به مساحت ۳۵۰ هزار هکتار تبدیل شدند، همین امر سبب شد مطالعات در سطح گسترده‌ای از سوی موسسه تحقیقات انجام شود و حدود ۱۵ پروژه تعیین کردند که مقرر شد پروژه‌های مذکور در مدت ۵ سال اجرایی شوند.

عبدالرضا دانایی در تشریح عملیات‌های در دست اقدام گفت: نهالکاری و بوته کاری در ۲۷ هزار هکتار از اراضی، مالچ پاشی در ۵ هزار هکتار از اراضی بیابانی و مستعد گرد و خاک، مدیریت چرا و قرق در بیش از ۲۰۰ هزار هکتار، مدیریت روان آب‌های ناشی از بارندگی با هدف ذخیره سازی و حفظ آب و ایجاد پوشش گیاهی و بازیافت پوشش کانون‌ها با بیش از ۱۵ هزار هکتار با هزینه کم و بازدهی و تاثیرگذاری بالا از جمله اقدامات انجام شده به شمار می‌روند.

او عملیات بیولوژیک نهالکاری و بوته کاری و مدیریت روان آب‌ها را از پروژه‌های اصلی عنوان و تصریح کرد: هر سال که عملیات نهالکاری انجام می‌شد، از کانال ایجاد شده با طول ۶۰ کیلومتر و با ظرفیت ۲۰ مترمکعب استفاده می‌شد، ولی در ادامه راه و براساس تصمیماتی که اتخاذ می‌شد و مسائل اجتماعی رخ داده در کانون شماره ۴ به وجود آمد، برخورد‌هایی با موانع و مشکلات تحت عنوان معارضین محلی که از ادامه پروژه ممانعت می‌کردند، صورت گرفت، چون باید عملیات‌های پیش بینی شده با سرعت در کانون‌ها اجرا می‌شد .

انجام عملیات مراقبت و نگهداری در عرصه‌های گرد و غبار

دانایی به جابجا کردن عرصه‌ها به دلیل وجود معارضین اشاره کرد و افزود: در حال حاضر عملیات مراقبت و نگهداری در کانون‌های گرد و غبار در حال انجام است و براساس تحقیقات به عمل آمده از سوی مرکز تحقیقات کشاورزی و آموزش منابع طبیعی و اداره حفاظت محیط زیست خوزستان، سطح قابل توجهی از کانون شماره ۴ که مرکز بحرانی کانون‌های هفتگانه به لحاظ نزدیکی به کلانشهر اهواز محسوب می‌شود، ریزگرد‌ها به میزان ۳۵ هزار هکتار تثبیت و کنترل و از حالت بحرانی خارج شده است.

او به اعلام اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان مبنی بر کاهش روزهای گردوغباری، میزان وقوع گرد و غبار و افزایش روزهایی با هوای سالم ناشی از کاشت نهال در کانون ها اشاره کرد و ادامه داد: این اتفاق افتخاری در پرونده کاری اداره منابع طبیعی محسوب می شود و ثمره آن به وضوح قابل مشاهده است.

تداوم اقدامات مقابله با گرد و غبار علیرغم کمبود اعتبارات

دانایی اظهار داشت: فعالیت‌های مختلف نظیر نهالکاری، مالچ پاشی و... در کانون‌ها علیرغم کاهش میزان اعتبارات به دلیل مشکلات درآمدی کشور و خوزستان همچنان ادامه دارد تا طرح مطالعاتی بطور کامل انجام شود، که براساس این طرح بیش از ۲۰۰ هزار هکتار عملیات بیولوژیک در ۷ کانون گردوغبار پیش بینی شده که تاکنون حدود ۲۷ هزار هکتار آن اجرایی شده، اما بخش قابل توجهی از آن باقی مانده است و نیاز به اعتبارات کافی، مدیریت نگهداری و مراقبت از عرصه‌های احیا شده دارد.

تامین آب، اصلی‌ترین نیاز برای پیشرفت نهالکاری در کانون‌ها

این مقام مسئول به موضوع آبرسانی به عرصه‌های بیابانی به عنوان اصلی‌ترین نیاز برای طرح مقابله با گرد و غبار اشاره و بیان کرد: تاکنون این طرح به ۲ روش اساسی انجام می‌شد که می‌توان به تامین آب برای نهالکاری و تامین آب و مرطوب سازی هور‌ها و آبگیر‌های بزرگ شامل؛ هور منصوریه و هور شریفیه اشاره کرد، ضمن اینکه اداره منابع طبیعی به احداث کانالی تحت عنوان کانال "منابع طبیعی" اقدام نمود.

عبدالرضا دانایی با بیان اینکه از طریق ۳ منبع موفق به تامین آب شدیم تا نهالکاری انجام و گونه‌های مختلف در مناطق مستقر شوند، افزود: با این طرح اکوسیستم مناطق هفتگانه دگرگون شدند و تاثیر خود را در کاهش گردوغبار و کنترل کانون‌ها نشان دهند.

لزوم مدیریت کانال‌های انتقال آب با تامین اعتبارات کافی و وافی

او با تاکید بر لزوم مدیریت کانال‌های انتقال آب گفت: از مجموع ۲۰ مترمکعب آب تاکنون فقط انتقال آب به میزان ۱۲ مترمکعب انجام می‌شود که از این میزان، ۲.۵ مترمکعب آن به اداره منابع طبیعی و آبیاری کانون‌های تحت نهالکاری و مراقبت از آن‌ها اختصاص یافته است که به نسبت مساحت موجود، سهم بسیاری پایین بوده و نیاز بیش از این است.

دانایی به اختصاص ۱۰ مترمکعب از سهمیه آب انتقالی از کانال‌های آب به نخیلات شادگان اشاره کرد و اظهار داشت: از ابتدا تصمیم بر چنین اقدامی نبود، اما به دلیل مشکلات به وجود آمده، تصمیم بر اختصاص آب برای این محصول اتخاذ شد و این عملیات ادامه دارد، البته براساس تقسیم کار، مدیریت کانال اصلی بر عهده سازمان آب و برق خوزستان و کانال‌های فرعی نیز بر عهده اداره کل منابع طبیعی است، اما برای مدیریت بهینه، حفاظت، نگهداری و مرمت این کانال‌ها به اعتبارات کافی و وافی نیاز داریم.

۱۲ شهرستان خوزستان در محاصره کانون‌های هفتگانه گرد و غبار

این مقام مسئول در تشریح شهرستان‌های درگیر با گرد و غبار گفت: شهرستان‌های هویزه و دشت آزادگان تحت تاثیر کانون شماره یک، شمال شهرستان خرمشهر متاثر از کانون شماره ۲، شهرستان‌های باوی و شرق و شمال اهواز تحت تاثیر کانون شماره ۳، جنوب و جنوب شرق اهواز و بخشی از شادگان، رامشیر و بندرماهشهر تحت تاثیر کانون شماره ۴ هستند، به عبارتی دیگر این کانون به تنهایی با فعال شدن برای ۵ منطقه استان خوزستان مشکلاتی را ایجاد می‌کند، ضمن اینکه کانون شماره ۵ بندر ماهشهر، امیدیه و بندر امام خمینی (ره) را تحت تاثیر قرار می‌دهند، همچنین شهرستان‌های ماهشهر و بخشی از امیدیه تحت تاثیر کانون شماره ۶ و شهرستان هندیجان تحت تاثیر کانون شماره ۷ قرار دارد.

او تصریح کرد: بیشترین اقدامات در منطقه فوق بحرانی جنوب و جنوب شرق اهواز در حاشیه بزرگراه خلیج فارس و در اطراف روستا‌هایی موسوم به مدینات، حفیره و سید شرف مربوط به بخش غیزانیه و همچنین شهرستان کارون به شمار می‌روند که براساس نظرات کارشناسی از سوی اداره کل هواشناسی خوزستان در سال‌های ۹۶ و ۹۷ صورت گرفت و به طور کلی اداره‌های منابع طبیعی و دستگاه‌های زیربط حدود ۱۰ شهرستان ، اقدامات لازم در این زمینه را انجام دادند.

چه مشکلاتی سد راه نهالکاری شده اند؟

دانایی در تشریح مشکلات موجود بر سر راه عملیات نهالکاری بیان داشت: مشکل اصلی تامین یک هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان اعتبار براساس برآورد اولیه‌ای است که انجام شده، همچنین اعتباری برای نگهداری اقدامات انجام شده است که نیازمند ردیف اعتباری پایدار و ثابت بوده تا بتوانیم به صورت پیوسته کار را انجام دهیم، در واقع باید از تامین اعتبار بصورت سالیانه و مستمر اطمینان خاطر داشته باشیم.

لزوم استقرار ایستگاه‌های سنجش گرد و غبار در کانون‌ها

امیرحسین رجایی رییس اداره بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان در گفتگو با خبرنگار ما ضمن تشکر از همکاری‌های ارزشمند سازمان آب و برق استان در زمینه تامین آب از ابتدای عملیات ملی نهالکاری در عرصه‌های گرد و غبار گفت: آب مورد نیاز کانون‌های گرد و غبار از کانال کوت امیر با همکاری سازمان مذکور تامین شده است.

او افزود: موسسه جهاد نصر براساس طرح‌های اولیه ارائه شده از سوی مهندسان مشاور سازآب پردازان اقدام به احداث کانال شهید پورشریفی و کانال‌های فرعی کرد، اما این کانال‌ها تاکنون تکمیل نشده اند و نیازمند اعتبارات لازم در این زمینه هستند، این در حالی است که تامین آب از کانال مذکور باید انجام شود، چراکه کانال‌های فرعی مسیر این موسسه بطور کامل به بهره برداری نرسیده اند.

رجایی اظهار کرد: با توجه به ناتمام ماندن کانال‌های مذکور، لازم است که سازمان آب و برق خوزستان نسبت به تامین آب موردنیاز برای آبیاری نهال‌های کاشته شده در عرصه‌های بیابانی از کانال کوت امیر همکاری بیشتری داشته باشد، ضمن اینکه نیازمند همکاری در زمینه ایستگاه پمپاژ اصلی واقع در منطقه جنگیه است.

رییس اداره بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان راه اندازی ایستگاه‌های پایش و سنجش گرد و غبار در کانون‌های مذکور را از جمله نیاز‌های مهم عنوان کرد و ادامه داد: تعدادی ایستگاه از سوی اداره محیط زیست در سطح شهر مستقر شده است، اما باید این ایستگاه‌ها در کانون‌های فعال ماسه‌ای و عرصه‌های رسی که منشاء گرد و غبار هستند ایجاد شود، البته قبلا چنین درخواستی مطرح شده و امیدواریم چنین اتفاقی رخ دهد، چون می‌تواند مثمر ثمر باشد.

مردم استان خوزستان همچون سایر مناطق کشور می‌خواهند در هوای سالم و پاک و عاری از گرد و خاک نفس بکشند، این حق مسلم آن‌ها است، دستگاه‌های اجرایی دست به کار شده اند، نهال می‌کارند و قطره قطره آبیاری می‌کنند، حافظ درختان هستند با جان و دل حصاری از مسئولیت را گرداگرد کانون‌های گرد و غبار کشیده اند و حالا با تلاش شبانه روزی و با وجود مشکلات این مناطق را سبز کرده اند. اما تداوم این سرسبزی چشم انتظار تامین آب و اعتبار کافیست تا بیابان‌ها دوباره جان نگیرند و زحمات بر باد نرود.

گزارش از  ملیحه گریزی نسب

انتهای پیام/گ