به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از قم، دی ماه از نیمه گذشته بود که کارمندان حروف چین رژیم پهلوی دست به کار شدند تا مقاله ای توهین آمیزی را در روزنامه اطلاعات به چاپ برسانند ،مقاله ای که تلاش می کرد موجی از تهمت و افترا را برای تضعیف جایگاه امام امت در جامعه منتشر نماید اما پایانی شد برای نظام دستاویز غربی ها.
محتوای مقاله چه بود؟
ظهیری، پژوهشگر تاریخ و عضو هیئت علمی دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: هفدهم دی ماه سال ۵۶ ، یک هفته پس از سفر کارتر به ایران و در سالروز كشف حجاب رضاخانی، مقاله توهین آمیزی تحت عنوان" ایران و استعمار سرخ و سیاه" به دستور محمدرضا شاه با امضای مستعار احمد رشیدی مطلق در صفحه هفتم روزنامه اطلاعات منتشرشد.
او افزود:این مقاله که در آن به ساحت امام خمینی(ره) ، مرجع بزرگ تقلید و برخی مقدسات اهانت شده بود، بی‌حجابی مورد ستایش قرار گرفته و حجاب كهنه‌پرستی و ارتجاع سیاه معرفی و قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲ توطئه ی استعمار سرخ و سیاه اعلام شده بود.
ظهیری عنوان کرد:در مقاله یاد شده به روحانیت، به ویژه امام خمینی که هم در تبعید بودند و هم کمتر از دو ماه از شهادت فرزند ارشدش حاج آقا مصطفی نمی گذشت، به گونه‌ای کینه‌توزانه و بیمارگونه حمله شده و روحانیت را استعمارگر و آنها را با کشور استعمارگر شوروی سابق یکی دانسته و آورده بود: «استعمار، سرخ و سیاهش، کهنه و نویش روح تجاوز و تسلط و چپاول دارد و با این که خصوصیت ذاتى آن ها همانند است.» همچنین با «بلواى شوم» دانستن قیام پانزده خرداد سال ۴۲، روحانیون انقلابی و مبارز را با اراذل و اوباش مقایسه کرده بود.
او ادامه داد:از رهبر نهضت، امام خمینی با عناوین «مردی ماجراجو ولی بی اعتقاد و وابسته و سرسپرده به مراکز استعماری و به خصوص جاه طلب» یاد شده وایشان را «مردی که سابقه‌اش مجهول بود و به قشری ترین و مرتجع ترین عوامل استعمار وابسته بود و چون در میان روحانیون عالی مقام کشور، با همه حمایت‌های خاص موقعیتی به دست نیاورده بود، در پی فرصت می‌گشت که به هر قیمتی هست خود را وارد ماجراهای سیاسی کند و اسم و شهرتی پیدا کند» نام می برد و در ادامه نیز تهمت های ناروا و ناجوانمردانه دیگری به حضرت امام نسبت می دهد.
واکنش طلاب و مردم قم به مقاله توهین آمیز
انتشار این مقاله اهانت آمیز موجی از خشم و نفرت را در قلوب مردم برانگیخت،قم نخستین فریادها را در واکنش به چاپ این مقاله که در آن به مرجع بزرگ تقلید اهانت شده بود در ایران آن روز بلند کرد.
روز هجدهم دی ماه، درس های حوزه علمیه قم تعطیل شد، طلاب حوزه علمیه قم در واکنش به مقاله توهین آمیز با رفتن به منازل مراجع، اعتراض خود را به رژیم شاه اعلام کردند.
نیروهای امنیتی در ابتدا با یورش به صف تظاهركنندگان،سعی در جلوگیری از رفتن نمودند، اما با مقاومت طلاب كه با سنگ و آجر و چوب، مقابله می‌كردند، مواجه شدند.
برنامه تظاهرات علیه رژیم و رفتن به منازل مراجع، تا ظهر روز هجدهم دی ادامه یافت.
خروش مردم قم
تظاهرات مردم قم در روز ۱۹ دی شکل گسترده تری به خود گرفت، در این روز حوزه علمیه تعطیل شد، بازاریان به جمعیت معترض پیوستند و به این ترتیب موجی از اقشار مختلف مردم،در مقابل مدرسه خان و میدان آستانه تجمع كردند.
تظاهرات طلاب و تعطیلی بازار، باعث شد حتی صاحبان مغازه‌های اطراف حرم حضرت معصومه که جز در ایام خاص عاشورا، ۲۱ رمضان و ۲۸ صفر تعطیل نمی‌کردند، مغازه‌های خود را بستند و به مردم ملحق شدند.
معترضان،در منازل بزرگان حوزه از جمله حضرات آیات یزدی،مكارم شیرازی و وحید خراسانی تجمع کردند، مراجع عظام ضمن محکوم نمودن اهانت به حضرت امام خمینی، مرجع عالی قدر شیعه ،مردم را به اتحاد در برابر دشمن دعوت می کردند.
حركت طلاب و تظاهركنندگان ادامه یافت تا اینكه هنگام ظهر جمعیت پراكنده شدند و برای ساعت سه بعدازظهر قرار گذاشتند كه به منزل آیت‌الله حسین نوری بروند.
هنگام غروب روز دوشنبه نوزدهم دی ماه، جمعیت تظاهركننده خشمگین، از خیابان صفائیه به طرف چهار راه بیمارستان حركت كردند.
ماموران رژیم پهلوی به طلاب و مردم حمله‌ور شد و چهار ده نفر در آن روز شهید و یا زخمی شدند.
واکنش امام خمینی(ره) به حادثه خونین ۱۹ دی
امام خمينی (ره)آن زمان در نجف اشرف در تبعید بودند و در اين ايام رژيم شاه كوشش های زيادی می كرد تا خطوط ارتباطی با مقر امام قطع شود تا ايشان از وضعيت ايران بی خبر بماند.
امام (ره) به محض دريافت گزارش كشتار نوزده دی مردم قم، در نطق كوبنده ای، ضمن تسليت به مردم، با اشاره به سفر كارتر به ايران، به تشريح جنايات سلطنت غيرقانونی پهلوی پرداختند و از مردم ايران خواستند از تفرقه بپرهيزند.
امام خمینی رژيم شاه و آمريكا را به شدت مورد حمله قرار داده و به ملت شريف ايران مژده سقوط رژيم را می دهند.
ايشان كلاس های درس خود را به مدت يك هفته تعطيل کردند، و مهم تر اين كه، فريضه مهم و اساسی نماز جماعت را تعطيل می كنند تا به رژيم بفهماند قضيه، مهم و اساسی است.
امام (ره) در سخنرانی به مناسبت اربعين شهدای قم ، دولت های آمريكا، انگليس و ديگر دولت هایی كه اعلاميه حقوق بشر را امضا نموده اند، ولی از شاه و جنايات او حمايت می كنند را محکوم کردند .
برای علت شکل گیری قیام تاریخی ۱۹ دی ۵۶ باید ابتدا به شرایط و فضای جامعه در آن سال ها پرداخت،
فضای بازسیاسی که منجر سقوط شاه شد
ظهیری، پژوهشگر تاریخ و عضو هیئت علمی دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان ازقم، گت:فضای باز سياسی اصطلاحی است كه به شرایط سياسی ايران از زمستان ۵۵ تا سقوط رژيم شاهنشاهی گفته می شود.
او افزود:اين دوره كه با پيروزی جيمی كارتر و شكست جمهوری خواهان در جريان انتخابات رياست جمهوری آغاز شد، در نهايت به روند سقوط محمدرضا پهلوی كمك فراوانی کرد.
کارشناس تاریخ ادامه داد: رژیم شاه، فضای باز سیاسی را در پیش گرفته بود، در این فضا شخصیت های مبارز و انقلابی داخل و خارج کشور نیز ضمن برقراری ارتباط با امام خمینی(ره) به دامنه تحرکاتشان علیه رژیم افزودند، ساواک و در راس آن سازمان سیا این رفت و آمدها و تحرکات امام و اطرافیان ایشان را زیر نظر داشت.
او گفت: ساواک با اطلاع از موقعیت حاج آقا مصطفی نزد امام، اهمیت وی برای تداوم راه امام و انقلاب را به روشنی می دانست، اگر ایشان را از میان بردارد، امید امام برای استمرار انقلاب با رحلت ایشان از بین می رفت.
برگزاری مجالس یادبود حاج آقا مصطفی خمینی در سراسر کشور
چهل سال می‌گذرد، از آن روزی که خادم خانه سراسیمه بیرون دوید و فریاد زد حال آقا خوب نیست، سیدمصطفی همان روز در اتاقش روی کتاب‌هایش جان به جان آفرین تسلیم کرد.
مرحوم سیداحمد خمینی معتقد بود که برادرش به مرگ غیرعادی از دنیا رفته او در این رابطه گفته است: همین قدر می‌توانم بگویم که چند ساعت قبل از شهادت، در مجلس فاتحه‌ای شرکت می‌کند که در آنجا بعضی از ایادی رژیم پهلوی دست‌اندرکار دادن چای و قهوه در مجلس بوده‌اند.
آیت‌الله سیدمصطفی خمینی در سحرگاه یکشنبه اول آبان ۱۳۵۶ برابر با نهم ذیقعده ۱۳۹۷ قمری در سن ۴۷ سالگی در منزل خود در نجف اشرف به صورت ناگهانی و مرموز رحلت کرد. با توجه به اینکه امام خمینی (ره) اجازه کالبدشکافی پیکر وی را ندادند، جریان درگذشت وی به صورت رازآلود باقی ماند.
برگزاری مجالس یادبود متعددی در سراسر کشور و برپایی تظاهرات گسترده ای علیه رژیم شاه در گوشه و کنارپس از پایان هر مجلس، بار دیگر امام خمینی را به عنوان رهبر حرکت اسلامی در جامعه مطرح گردانید. از این رو دستگاه حاکم و به ویژه شخص شاه بر آن شد تا با توهین به ساحت امام (ره)چهره ی ایشان را در انظار عمومی تخریب و با نوشتن مقاله ای صراحتا به شخص ایشان توهین کند.
پس از شهادت حاج آقا مصطفی خمینی که به همراه امام در نجف در تبعید بود، مجالس یادبود متعددی در شهرهای مختلف برگزار شد، از طرفی برپایی تظاهرات گسترده ای علیه رژیم شاه در گوشه و کنار پس از پایان هر مجلس، بار دیگر امام خمینی(ره) را به عنوان رهبر حرکت اسلامی در جامعه مطرح شد که شتاب خاصی به حرکت انقلاب اسلامی بخشید. از این رو دستگاه حاکم و به ویژه محمد رضا شاه بر آن شد تا با اهانت به ساحت امام (ره) چهره ی ایشان را در انظار عمومی تخریب و با نوشتن مقاله ای صراحتا به شخص ایشان توهین کند.
تلاش رژیم برای تضعیف جایگاه مرجعیت دینی
ظهیری، پژوهشگر تاریخ و عضو هیئت علمی دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوانازقم،اظهار کرد: انقلاب اسلامی بر پایه یک نظام گفتمانی و اسلام شیعی شکل گرفت که در این گفتمان رابطه بین عالمان دینی و مردم مبتنی بر تقلید و مقلد بود.
او ادامه داد: تجربه تاریخی نشان داده بود از نهضت تنباکو تا کنون بیشتر جنبش هایی که در ایران علیه رژیم های قاجاری و پهلوی اتفاق افتاد ،نقش علما بسیار برجسته بود.
ظهیری عنوان کرد: بعد از قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲، رژیم شاه برای خنثی نمودن حركت اسلامی مردم،امام را تبعید كرد و از سال ۵۶ به نوعی اعتراضات عمومی به رژیم شکل گرفته بود از این رو حمله به جایگاه روحانیت در دستور کار رژیم ستم شاهی قرار گرفت.
این پژوهشگر تاریخ و عضو هیئت علمی دانشگاه گفت: در طول تاریخ دشمنان اسلام همواره سعی در جدایی میان مردم و روحانیت داشتند، رژیم پهلوی هم برای جلوگیری از انقلاب مردمی دنبال راه حل بود به سراغ مرجعیت دینی رفت تا با اهانت به شخص امام جایگاه مرجعیت را تضعیف کند اما این عمل نتیجه عکس داد و مردم در حمایت از امام به پا خواستند.
نتایج درخشان قیام تاریخ ساز ۱۹ دی ماه
حاتمی راد، تحلیلگر مسائل سیاسی و عضو هیئت علمی دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان ازقم، همواره یکی از مهم ترین دغدغه‌های هر حکومتی، مخالفان و دشمنان آن بوده است، اما نوع برخورد و مقابله با آنان در هر حکومت و نظامی متفاوت است، می‌توان گفت استفاده از سیاست تهمت و افترا نسبت به مخالفان فکری و سیاسی و توسل به دروغ و دشنام و ناسزا برای بیرون راندن حریف و رقیب از صحنه جزو ذات حکومت‌های استبدادی و مطلقه و احزاب و گروه های مطلق نگر و معتقد به تک صدایی می باشد.
او با بیان این که قیام نوزده دی ماه ریشه در قیام پانزدهم خرداد دارد، افزود:بعد از قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲، رژیم شاه برای خنثی نمودن حرکت اسلامی مردم، امام را تبعید کرد و سعی فراوان داشت تا فرد یا تشکیلاتی را جایگزین خلاء وجودی امام بکند؛ تا به این وسیله بتواند از یکسو با ظاهر اسلامی و عوام‌پسند، نظر توده‌ها را از امام منحرف سازد و از سوی دیگر این فرد یا تشکیلات خطر چندانی برای حکومت ایجاد نکند.
این تحلیگر مسائل سیاسی تصریح کرد:شخص شاه و رژیم وی، همواره سعی کردند تا یاد و خاطره امام را از اذهان ملت محو کنند و در این راستا با پخش اعلامیه و شبنامه، به امام توهین می‌کردند.
حاتمی راد در ادامه با توجه به این که دشمنان اسلام در طول اسلام همواره سعی در جدایی میان مردم و روحانیت داشتند، عنوان کرد:در این مقاله موهن سعی شده بود، به طور زیرکانه‌ای روحانیت به دو دسته تقسیم شود تا میان این قشر اختلاف بیندازند.
این تحلیلگر سیاسی گفت:حماسه نوزده دی بیش از هر چیز پوشالی بودن شعار حقوق بشر کارتر و فضای باز سیاسی شاه را به مردم ایران نشان داد.
او ادامه داد:این قیام نشان داد، شاه از حرکت سیاسی به رهبری روحانیت و در راس آنها امام خمینی (ره) تهدید بزرگی علیه حاکمیت خود می‌داند.
حاتمی راد گفت:پس از این قیام شعار مرگ بر شاه، شعار اصلی مردم شد و به روند پیروزی انقلاب اسلامی سرعت بخشید.
او بیان کرد:حماسه نوزدهم دی ماه، نقطه عطفی در تاریخ مبارزات انقلاب اسلامی شد، چرا که با برگزاری مراسم چهلم شهدای این قیام خونین در نقاط مختلف ایران، دامنه انقلاب فراگیر و در ۲۲ بهمن سال ۵۷ به رهبری امام خمینی (ره) منجر به سرنگونی رژیم دو هزار و پانصد ساله شاهنشاهی شد.
قیام ۱۹ دی مردم قم هم چون خورشیدی در سرمای زمستان ۵۶، گرمایی دوباره به نهضت انقلاب اسلامی ایران بخشید،روزی که پایه‌های استبداد و استعمار با بصیرت مردم انقلابی و همیشه در صحنه قم و با برگزاری مراسم های اربعین شهدای این حماسه در دیگر شهر ها در هم شکسته و آغازی برای درهم پیچیدن طومار ۲ هزار و ۵۰۰ ساله نظام شاهنشاهی شد.
اکنون که چهل و سه سال از این قیام تاریخ ساز می گذرد شاهد بصیرت مردمی هستیم که پشتیبانی از انقلابشان را بارها به اثبات رسانده اند و این خود رمز ماندگاری انقلاب اسلامی است.
گزارش از زهره شعبانی
