به گزارش حوزه محیط زیست گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، امروز، روزجهانی حفاظت از لایه ازون نامگذاری شده است.

لایه ای که بیش از 2 دهه است که مردم با نام آن به واسطه اهمیتش آشنا شده اند. درست از زمانی که خبر رسید این لایه محافظ زمین سوراخ شده و کره زمین و زمینیان در خطر آسیب قرار دارند.

از آن روز مردم و نهادهای مختلف به فکر حمایت از این لایه افتادند و دست به اقداماتی زدند تا مانع بزرگتر شدن این لایه شوند.

به همین دلیل روزی را به نام حفاظت از لایه ازون نامگذاری کردند، نامگذاری که زمانش به سال 1994 باز میگردد.

در آن سال کشورهای عضو مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصمیم گرفتند تا روزی را برای حفاظت از لایه ازون نامگذاری کنند و از آن به بعد نیز همه کشورها متعهد شدند که به تدریج برای تولید ابزار و وسایل خود از موادی استفاده کنند که به لایه ازون آسیبی نمی‌رساند.

معمولا برای روزهای بین المللی شعاری هم در نظر می‌گیرند. شعار امسال روز حفاظت از لایه ازون «مراقبت از زندگی در مقابل پرتوهای زیان بار خورشید» است. هدف از انتخاب این شعار این است که مردم مراقب سلامتی خود باشند و نسبت به مسایلی که به تخریب لایه ازون مربوط می‌شوند و اثرات مخربی را بر انسان و موجودات زنده می‌گذارند، آگاه شوند.

ازون چیست؟

ازون با علامت اختصاری O3، ماده‌ای شیمیایی است که از یک مولکول اکسیژن و یک اتم اکسیژن ناپایدار و واکنش پذیر تشکیل شده است. در لایه ازون پیوند بسیار ضعیفی بین مولکول اکسیژن و اتم اکسیژن وجود دارد و تقریبا با کوچکترین انرژی به حالت اولیه باز می‌گردد.

ازون ماده‌ای به صورت گاز است و به طور طبیعی در لایه‌های بالایی جو زمین و در لایه استراتوسفر قرار دارد و به شکل پرتوهای فوق ماورای بنفش دارای طول موج کوتاه و  انرژی زیادی هستند که برای تمام موجودات کره زمین خطرناک هستند و یکی از اثرات مضر آن‌ها بر انسان سرطان پوست است.

لایه ازون چیست؟

لایه ازون به عنوان محافظ زمین شناخته می شود و از ورود پرتوها به سطح زمین جلوگیری می‌کند. مولکول‌های ازون هرچند که برای ما انسان ها مفید هستند، اما وجود آن ها در لایه تروپوسفر بسیار خطرناک است. نیتروژن‌های پراکسید خارج شده از اگزوز موتورهای دیزلی بر اثر تابش نور خورشید به مولکول‌های اکسیژن واکنش نشان می‌دهند و در نتیجه با این کنش‌ها مولکول ازون تشکیل می شود. حال در مولکول ازون اتم‌های اکسیژن فعالی وجود دارد که تنفس آن‌ها موجب اختلال در دستگاه تنفسی می‌شود.

برای اولین بار  در سال 1970 در قطب جنوب محققان دریافتند که لایه ازون در حال تخریب است و در سال 1974 اعلام شد که برخی از مواد شیمیایی ساخت دست بشر با نام کلرفلوئوروکربن ها (CFC‌ها) به لایه ازون صدمه وارد می‌کنند.

گاز‌های CFC برای صنایع یخچال سازی،کولرها و مواد پلاستیکی مورد استفاده قرار می‌گیرند و این گازها حاوی اتم‌های کلر ناپایدار و واکنش پذیر هستند که به لایه های بالا می روند و بر اثر برخورد این لایه ها با نور خورشید گازهای کلر آزاد می‌شود که سریعا لایه ازون را از بین می برد.

لایه ازون به عنوان سپر محافظ گیاهان، حیوانات و انسان‌ها در برابر تابش پرتو ماورای بنفش خورشید عمل می‌کند. اگر این تشعشعات توسط ازون جذب نشود و یا از حفره‌های ایجاد شده عبور کند، باعث آفتاب سوختگی، سرطان پوست و آب مروارید می‌شود و همچنین می‌تواند با تضعیف سیستم ایمنی بدن انسان، مقاومت آن را در برابر بیماری‌ها کاهش دهد و موجب تغییر در DNA انسان شود که در نهایت باعث بروز سرطان پوست در فرد می‌شود. پرتو ماورای بنفش نیز می‌تواند باعث کندی رشد گیاهان و صدمه به ساختار ژنتیکی موجودات زنده شود.

در سال 2000 میلادی کشورهای توسعه یافته متعهد شدند تا تولید مواد مخرب لایه ازون از جمله CFC‌ها، هالون‌ها و تتراکلریدکربن را متوقف و کشورهای در حال توسعه را از نظر مالی و تکنیکی حمایت کنند. کشورهای در حال توسعه نیز با 10 سال تاخیر یعنی در سال 2010 میلادی موفق شدند که به مصرف مواد مذکور خاتمه دهند.

آخرین وضعیت حفره لایه ازون

مریم حسنی کارشناس حفاظت از لایه ازون در ارتباط با کاهش زمان مصرف CFCها در صنایع برودتی گفت: زمان مصرف CFCها تا اول ژانویه 2010 بود , بعد از آن در کشورهای توسعه یافته مانند ایران واردات و مصرف آن ها ممنوع شد.

کشور ایران در سال 1369 به کنوانسیون وین و پروتکل مونترال مرکزی ملحق شد. دفتر حفاظت از لایه ازون در سال 1373 با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست برای اجرای برنامه‌های عمرانی سازمان ملل متحد تشکیل و کارخود را آغاز کرد.

اگر کشورهای عضو این پروتکل مونترال به تعهدات خود عمل کنند و مصرف مواد مخرب لایه ازون را طبق برنامه زمان بندی شده حذف کند، چرخه طبیعی تشکیل ازون به حالت طبیعی خود باز می‌گردد و سوراخ های لایه ازون ترمیم می شود، البته در شرایط مساعد تقریبا 50سال طول می‌کشد تا این حفره‌ها ترمیم شوند.

کارشناس محیط زیست و حفاظت از لایه ازون با بیان اینکه سعی می‌کنیم تا اواسط قرن 21 لایه ازون را ترمیم کنیم، تصریح کرد: طبق بررسی‌هایی که دانشمندان انجام داده‌اند در فاصله سال‌های 2000 تا 2015، 4 میلیون کیلومتر مربع مساحت حفره ازون کاهش یافته که این نشان دهنده بهبود ضخامت لایه ازون است.

در ایران از جمله کارخانه‌های مصرف کننده عمده گازهای مخرب لایه ازون، صنایع برودتی و سرد کننده و سازندگان یخچال ها و فریزهای خانگی، صنعتی و تجاری، صنایع ابر و اسفنج سازی، بخش دفع آفات کشاورزی و سیستم‌های تهویه مطبوع،کپسول‌های اطفای حریق، حلال اسپری‌های پاک کننده قطعات الکترونیکی و ساخت کولر اتومبیل‌ها هستند.

نقش ایران در سوراخ شدن لایه ازون

محمد درویش کارشناس محیط زیست در ارتباط با تلاش ایران برای کاهش اثراث مخرب لایه ازون و ترمیم آن گفت: کشورهای جهان از جمله ایران تلاش کردند تا با کاهش کاربرد گازهای کلروفلوئوروکربن نسبت به ترمیم حفره ایجاد شده در لایه ازون اقداماتی انجام دهند که به موازات آن تلاش شد تا در محصولات جدید، مواد تخریب کننده لایه ازون کمتر استفاده شود و در این راستا حدود 97 درصد از میزان استفاده از مواد تخریب کننده لایه ازون در سراسر جهان کاهش یافت.

اجرای دقیق ضوابط پروتکل مونترال از مجموع 234 کشور موجود در جهان  197 کشور را برای نجات زمین گرد هم آورد تا سیاست های تجاری خود که به نفع پایدار زیستن در زمین و ترمیم لایه ازون است را به اشتراک بگذارند. حال این مسئله می تواند بر دیگر بحران های محیط زیستی از جمله تغییر اقلیم، گرمایش جهانی، کمبود آب شیرین و تشدید بیابان زایی غلبه کند.

انتهای پیام/