«صلح و آشتی» سنت مردم سیستان و بلوچستان در نوروز

به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی باشگاه خبرنگاران؛ ایران سرزمینی بزرگ و پهناور و دارای تمدنی سیار بالایی است. این سرزمین دارای ویژگی های خاص خود و  اقلیم های آب و هوایی مختلف و همچنین اقوام مختلفی است که هر کدام دارای آداب و رسوم و فرهنگ ویژه خود هستند.

همچنین به دلیل موقعیت خاص خود دارای جاذبه های تاریخی، فرهنگی، طبیعی بسیاری است.

در این میان استان سیستان و بلوچستان دومین استان کشور از نظر مساحت می باشد و به دلیل موقعیت سوق الجیشی و آب و هوائی ویژه خود با توجه به فرهنگ و تمدن دارای قدمت خود مورد بی توجهی قرار گرفته و به همین دلیل می خواهیم که در مورد تاریخچه و فرهنگ و آداب و رسوم اقوام این استان مقاله ای تهیه کنیم تا حدالامکان  تاریخ و فرهنگ اقوام این استان از انزوا خارج شود.

بلوچستان از۷ شهرستان، ۲۵ شهر، ۲۷ بخش و۷۷دهستان تشکیل شده است. شهرستانها عبارتند از: ایرانشهر – خاش – زاهدان – سراوان –سرباز- چابهار – نیکشهر.

در استان سیستان و بلوچستان برخی از اعیاد و جشن های ملی و مذهبی بسیار با شکوه و برخی دیگر به شکل معمولی برگزار می شود. از اعیاد ملی، عیدنوروز در منطقه رونق زیادی ندارد! ولی اعیاد مذهبی نظیر عیدفطر و قربان بسیار باشکوه و با مراسم خاصی برگزار می شود.

برگزاری عید نوروز در گذشته چندان مورد توجه مردم منطقه قرار نمی گرفت. در سالهای اخیر بر اثر تماس با مردم دیگر نقاط، عید نوروز بیشتر در نقاط شهری جشن گرفته می شود. مردم در ایام نوروز لباس نو می پوشند و به دیدار یکدیگر می روند. مردم بلوچستان روز عید به کوه تفتان می روند و در بزرگداشت جشن نوروز شادی می کنند.خصومت ها را در روزهای عید نادیده  می گیرند و صلح و آشتی می کنند.

یکی از اعیاد بزرگ استان عید فطر است. در این روز مردم لباس نو می پوشند و پس از ۳۰ روز روزه داربودن در محل هایی به نام "عیدگاه” جمع می شوند و نماز عیدفطر برپا می دارند و فطریه می دهند و پس از آن به خانه مراجعت می کنند و سپس به خانه خویشان و اقوام خود می روند و عید را تبریک می گویند. روز عیدسعیدفطر یکی از روزهای مهم در نواحی مختلف بلوچستان به شمار می رود.

یکی دیگر از اعیاد بزرگ مردم استان عید قربان است. در این عید مردم لباس نو می پوشند و در محل "عیدگاه” جمع می شوند. در این روز معمولاٌ چند خانوار با هم شتری را قربانی می کنند و گوشت آن را به فقرا و مستمندان احسان می کنند. پس از خاتمه مراسم قربانی دید و بازدید شروع می شود و به خانه دوستان و اقوام و آشنایان می روند و حلالیت می طلبند. مراسم دید و بازدید این عید تا سه روز ادامه می یابد.

بلوچ تعلق خاطر شدیدی به موسیقی دارد. با موسیقی متولد میشود و به هنگام مرگ نیز از آن جدایی ندارد. زیبا ترین احساس و عمیق ترین دردها و شورانگیزترین داستانهای عشقی و حماسی را، نیمی به زبان گفتاری و نیمی به زبان موسیقی بیان می کند. آنجا که احساس به ژرفای دریا و غمی به عظمت صحرا در قالب جسمش به حرکت می آید. آنجا که زبان گفتاری اش از بیان فرو می ماند، با زبان موسیقی به فغان میآید.

آنجا که از تشکر آمیخته با احترام و هیجان در برابر آفریدگاری که فرزند به وی عنایت کرده عاجز می شود به موسیقی روی می آورد. آنجا که غم از دست رفته ای بجانش چنگ می اندازد، سوزناکترین مرثیه را، نه با زبان شعر بلکه با بیان موسیقی می سراید. حاصل آنکه موسیقی می سراید. حاصل آنکه موسیقی مقام خاصی در زندگی بلوچ یافته و با زندگی وی پیوندی عمیق خورده است ولی آنچه امروز در این منطقه می شنویم با موسیقی اصیل بلوچ تفاوت دارد.

بازی های محلی بلوچستان عبارتند از:

پادشا وزیر،  چل بازی،چوب بازی، ستط، سرخ پری زردپری، شترسواری، غایم بازی، کَودی کَودی،لپگر، هرکشکا، اشکاتیلی، چوک چوک، لیلی گوگو، آنجلاسیکی، کلاه چل چل،قله پود، چل وشکه، کشتی کچ گردون. که به بعضی از آنه اشاره می کنیم:

دایره بزرگی از جمع بازیکنان تشکیل می شود، همراه با نوای ساز و دهل چوب بازی با حرکات آرام و منظمی آغاز می شود. به تدریج همراه با تندشدن آهنگ حرکات هم تندتر وتندتر می شود. در این حرکات بازیکنان چوب های خود را به هم می کوبند. کوچکترین غفلت باعث اصابت چوب به بدن بازیکنان می شود. هر بازیکن دو چوب در دست دارد و با آهنگ دو قدم به جلو برداشته، یک قدم به عقب برمی گردد و یکبار به دور خود می چرخد. وقتی بازیکن دو قدم جلوتر می رود باید چوب های خود را به صورت ضربدر در مقابل صورت خود نگه دارد، هر بازیکن وقتی برمی گردد با بازیکن پشت سری خود نیز به بازی می پردازد. این بازی برپایه مهارت و استقامت استوار است.

چل (به فتح چ و سکون ل) نام بازی است گروهی که بین دو تیم با نفرات مساوی هر گروه ۵ نفره انجام می شود، بازی مذکور از جمله بازی های مذکور از جمله بازی های این محلی است که در رودهای پرآب و در محل های عمیق و یا استخر و دریا می تواند برگزار شود. این بازی در روستاهای ایرانشهر متداول است. بازی توسط یک نفر داور، داوری و قضاوت می شود.

شترسواری از جمله ورزش های بومی با محلی بلوچستان است که به ویژه در شهرستان های خاش و ایرانشهر همچنان کم و بیش رایج است و به مناسبت هائی برگزار می‌شود.

باران در سرزمین هیرمند همیشه بخشش آسمان به زمینیان تشنه بوده، در این بارش‌ها بی‌بی‌ نوروز سیستان سرو تن می‌شوید و با رقص دانه‌های باران، گل خنده‌ را بر لب‌ها شکوفا می‌کند. 

از روزگار کودکی تا امروز بارش‌های پیش از نوروز، گل‌های خنده را بر لب‌ها شکوفا می‌ساخت و سپیدمویان و بزرگترها به جوان‌ترها، یادآور می‌شدند که در این بارش‌ها بی‌بی نوروز سر و تن می‌شوید و بر این باور کهن، آب این باران رحمت خیز برای شست‌وشوی سر دختران دم بخت جمع‌آوری می‌شد.

در این باور ریشه‌دار، بی‌بی نوروز که روان مادرانه و نگران سیستان است از خانه فرزندانش می‌گذرد تا از برکت سفره‌ها و نان نو و شادمانی مردم آگاهی یابد.

پاکیزکی دشت و دمن و تن و روان مردمانش را ببیند و پس از همسویی و همراهی مردمانش با نوروز شادی آور و هستی فزا، شادمانه تا سالی دیگر باز گردد.

مردم سیستان از شب چله در سنت گاهشمار خویش چشم به راه و روزشمار بودند، ۴۰ روز نخست یا (چله کَلو) تا دهم بهمن و سپس ۴۰ روز دوم (چله خرد) که تا ۲۰  اسفند به درازا می‌کشید و ۱۰ روز تا رسیدن بی‌بی نوروز زمان داشتند که در این ۱۰ روز پایانی همه چیز باید نو و تازه شود جز سنت‌ها که باید در جاری زمان و گذر بی‌بی نوروز می‌باید تکرار شوند.

انتهای پیام/