به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران قم؛ قم از دیرباز میعادگاه عاشقان اهل بیت (ع) به خصوص کریمه اهل بیت فاطمه معصومه (س) بوده است و به تبع آن شمار زیادی از مسلمانان برای زیارت این بانوی عظیم الشان به قم سفر کرده و به رسم حسنه مسلمانان سوغاتهای بسیاری برای دوستان و نزدیکان خود برده اند.
به دلیل حضور گسترده گردشگران مذهبی استان قم، رشته انگشترسازی در قم گسترش پیدا کرده و روز به روز بر رونق آن افزوده میشود و جا دارد که با حمایت مسئولان امر زمینه تقویت هرچه بیشتر این رشته از لحاظ کمی و کیفی مورد توجه قرار گیرد و این رشته در لیست آثار صنایع دستی ثبت شود.
با وجود زائر پذیری و هنرمندان زیاد در این رشته و دارا بودن رتبه نخست قم در داشتن معادن عقیق در کشور، میتوانیم با کشورهای خارجی هم در این عرصه رقابت داشته باشیم.
اما واقعیت این است که سوغاتی بردن از شهرهای مقدس بیشتر از کربلا و مشهد الرضا (ع) عرف است و نکته جالب اینکه اغلب انگشترهای زینتی که خاص سوغات از شهرهای مقدس است و بر دستان بسیاری از مردمان خودنمایی می کند، در شهر مقدس قم ساخته شده اند.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم در این خصوص گفت: 80 درصد انگشترهایی که در خراسان و 90 درصد انگشترهایی که در کربلا به فروش میرسد کار دست انگشترسازان هنرمند قمی است.
*تولیدات استان ها:
استان قم پس از خراسان رضوی دارای بیشترین کارگاه تولیدی در این رشته است. در حال حاضر استانهای خراسان رضوی، قم، یزد، تهران، اصفهان و خوزستان دارای بیشترین کارگاههای فعال در رشته انگشترسازی هستند.
*قدمت:
بر اساس شواهد موجود و آثار به دست آمده از تپه صرم، تولید و استفاده از انگشتر بیش از 2 هزار سال پیش از میلاد مسیح در قم معمول بوده است.
آنچه در دسترس بوده، انگشترهایی با قدمت دوره صفوی و قاجار در موزههای عمومی و خصوصی است و در 20 سال اخیر تعداد کارگاههای تولیدی انگشتر در قم رو به افزایش بوده است.
مرتضی کیامهر یکی از انگشترسازها، دارای سابقه 10 ساله در این شغل است، درست زمانی که بیشتر از 10 تا 12 نفر سازنده انگشتر در قم وجود نداشت، کیامهر وارد این شغل شد، ولی در حال حاضر بالغ بر 100 سازنده انگشتر در قم فعالیت دارند.
کیامهر با تلاش و علاقه خودش وارد این شغل شده، زیرا در آن دوران کسی این شغل را به فرد دیگر یاد نمیداده است.
*مراحل ساخت:
ابتدا قره را ذوب کرده،پس از آن قالبی که هیچ طرح و سایزی ندارد در خاک روغن زده شده گذاشته میشود و پس از بیرون آوردن شکل اولیه قالب درمیآید و نقره در داخل این قالب ریخته میشود تا به شکل اولیه قالب درآید.
بخش بالایی این قالب محل نگین است و این امکان وجود دارد که در مرحله دیگر سایز آن کوچک یا بزرگ شود، به عنوان مثال بخشی از مفتولهای نقرهای اضافه میشود تا سایز انگشتر به اندازه دست فرد درآید.
در مرحله دیگر اشکالی از طرحهای اسلیمی بر روی بدنه انگشتر با ماژیک طراحی میشود و سپس با متههای 0.9 که ریز است، آنها را سوراخ میکنند و با ارههای مویی نازک و برنده طرح را مشبککاری میکنند و برخی اوقات روی رکاب نگینهای ریز کار میشود که با متههای مخصوص مکان این نگینها درست شده و سپس نگین در آنها تعبیه میشود.
باید در نظر داشت نحوه و قرار گرفتن نگینها روی پایه یا همان مخراج کاری، قسمتی از طراحی درست انگشتر است.
خلاصه مراحل:1.ذوب نقره 2.قالب گیری 3.سوهان کاری 4.طراحی 5.اره زنی 6.مخراج کاری 7.نصب نگین
انواع پایه های انگشتر:
پایههای انگشترها به شکلهای مختلفی مانند چنگهای، پایه چنگهای وی (V) شکل، دیوارهدار یاحفرهای، کانالی، سنگفرشی، مهرهای، خوشهای، تراز و بالرین است.
انگشترسازی شامل 10 تا 15 شغل است که یکی از آنها ریختهگری است که نقره در این بخش با هوا گاز حرارت داده میشود تا مایع شود و سپس قالبگیری میشود و همین طور طراحی و مشبککاری شغلی دیگر در حوزه صنایع دستی است.
*نگین انگشتر:
نگینهای انگشترها سنگهای قیمتی و نیمهقیمتی است که زمرد، الماس، فیروزه و... در حوزه سنگهای قیمتی و زبرجد، سفال، عقیق و... در حوزه سنگهای نیمه قیمتی هستند.
نگینهای ریز نیز وجود دارد که به آنها سنگهای مخراجی میگویند که با دستگاه تراش خورده و در بدنه رکاب به کار برده میشود.
*طراحی:
در قم هنرمندان سنگتراش، حکاک و جواهر ساز ماهری داریم که آیات و روایات را بر روش انگشترها حک میکنند. روی انگشترهای تولیدی نام هفت امام دارای حرز خاص، هفت حرز و هفت روز هفته با هم تلفیق و روی سنگ حک شد.
نصر گفت: این انگشترها از سنگهای زبرجد، یاقوت، حدید، عقیق، در یمانی و فیروزه نیشابور و حلقه آنها از نقره اصل تهیه میشود که از سنگهای معادن قم نیز برای ساخت آنها استفاده میشود.
کیامهر انگشترسازی را حاصل علاقه خود به این شغل میداند، به دلیل آنکه کسی حاضر نبوده است به او کار بیاموزد، با خدا عهد کرده که اگر این کار را یاد بگیرد، به 10 نفر اول به طور مجانی کار انگشترسازی را بیاموزد تا خمس و زکات کارش باشد.
وی در طول دوران فعالیتش 50 شاگرد تربیت کرده که هر یک از آنها اکنون شاگردانی دارند و برای خود استادکار شدهاند.
این استاد انگشترساز میگوید: اصول طراحی یکی از فعالیتهایی است که شاگردان میآموزند، بنابراین به تدریج وابستگی آنها به استادکار کم میشود و میتوانند به طور مستقل کار خود را ادامه دهند.
وی تصریح میکند: در بخش داخلی رکاب انگشترهای تولید مشهد، کدی زده میشود که عیار نقره را نشان میدهد، ولی در قم به دلیل آنکه عیار نقره آن 95 است کد زده نمیشود.
کیامهر با اشاره به مشکلات انگشترسازی میگوید: گرانی وسایل و ابزار دو مشکل عمده در حوزه انگشترسازی است، زیرا ابزار این رشته باید از خارج کشور وارد شود، به عنوان مثال متههای این کار آلمانی، سوئیسی یا کرهای است و هر بار با قیمت دلار افزایش و کاهش پیدا میکند.
به گفته وی سه عمده فروش نقره در ایران وجود دارد، به دلیل آنکه یکی از نقرهفروشان توقیف شده، دو فروشنده دیگر گرانتر نقره میفروشند، زیرا بازار نقره انحصاری است.
این انگشترساز قمی خاطرنشان میکند: اکثر مشتریان انگشتر برای قم نیستند و از شهرهای اهواز، اصفهان، زنجان، کرمانشاه، ایلام، ساوه، تهران، کرج، قزوین، نیشابور، مشهد و بیرجند خرید انگشتر دارند و حتی مشتریانی از آفریقای جنوبی، نجف، سوریه، عربستان، بحرین و کویت و امارات و اندونزی وجود دارند.
انگشتر به خصوص آنها که سنگهای قیمتی دارند بیشتر سوغات شهرهای مقدس مانند مشهد و کربلاست، اما مانند بسیاری از کالاهای دیگر که به نام یک شهر و به کام شهری دیگر است، 85 درصد انگشترهای فروشی در شهرهای مقدس در قم ساخته می شوند.
کیامهر میگوید: با وجود آنکه انگشترسازی دارای 10 شغل است ولی متاسفانه عنوان انگشترسازی در رشتههای صنایع دستی وجود ندارد.
مهدی نصر اصفهانی، معاون صنایع دستی ادارهکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم تصریح میکند: تشکیل پرونده ثبت برای رشتههای در معرض خطر در اولویت قرار گرفته بنابراین به رشته انگشترسازی با توجه به رونق فراوان این رشته در مراحل دیگر پرداخته میشود.
نصر اصفهانی معتقد است در بخش بینالمللی انگشترسازی قم زیاد فعال نیست و محدوده آن کشورهای همسایه مانند عراق، عمارات، کویت، قطر و... است و بازار سایر کشورها مانند کشورهای اروپایی اغلب تحت تاثیر جواهرسازی ایتالیا و سبکهای ویژه آن است.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم افزود:به این منظور برای نخستین بار مرکز آموزش صنایع دستی و هنرهای سنتی در استان قم افتتاح شد.
به دلیل وجود شاهراه ارتباطی اکثر نقاط کشور از استان قم و همچنین فضای مذهبی استان، وجود مرکزیت حوزه علمیه، بارگاه مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) و حضور گسترده گردشگران مذهبی در این استان، رشته انگشترسازی در قم گسترش پیدا کرده و روز به روز بر رونق آن افزوده میشود و جا دارد که با حمایت و هدایت مسئولان امر زمینه تقویت هرچه بیشتر این رشته از لحاظ کمی و کیفی مورد توجه مسئولان امر قرار گیرد.
نصر با اشاره به این که در حال حاضر بیش از 400 کارگاه سنگتراشی و انگشتر سازی در استان ثبت شده گفت: در جهت متمرکز کردن آنها کارگاه تولیدی شایستگان دو سال پیش دایر شد و تا انگشترهای خاص قم ساخته شود.
گسترش، آموزش و حمایت از این صنعت به این اداره کل محول شد تا تولیدات خوب و با کیفیت به بازار عرضه شود.
*صادرات:
نصر در خصوص صادرات این محصول گفت: به دلیل این که انگشتر و سنگ آن، حجم زیادی را اشغال نمیکند و محصول چمدانی حساب میشود، آمار دقیقی از صادرات آن نیست.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم در مورد پذیرش سفارش از کشورهای دیگر برای ساخت انگشتر گفت: این انگشترها مشتریهای خاص خود را دارند که بیشتر از کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله عمان، اردن و امارات سفارش ساخت گرفته میشود.
*بن خرید انگشتر برای نخستین بار در کشور در قم تهیه شد
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم در بخش دیگری از سخنان خود گفت: بن خرید انگشتر برای نخستین بار در کشور در قم به ابتکار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم تهیه شد.
مهدی نصر افزود: با این بن میتوان از فروشگاههایی که از سوی سازمان معرفی میشوند انگشتر مورد نظر خود را خریداری کرد.
وی گفت: افراد با داشتن این کارت هدیه میتوانند برای خرید یک انگشتر تا سقف دو میلیون ریال، از 20 درصد و بالاتر از این مقدار از پانصد هزار ریال تخفیف (25 درصد) بهرمند شوند و طی شش قسط ما بقی آن را پرداخت کنند.
وی اظهار داشت: این بن به عنوان بسته حمایتی برای توده مردم که از نظر اقتصادی شاید نتوانند انگشترهای مرغوب تهیه کنند در نظر گرفته شده است.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم گفت: اضافه بر موارد ذکر شده این اقدام در جهت حمایت از صنایع دستی و برای ارج گذاری به ساحت هنر و هنرمند و در راستای حمایت از تولید کننده و مصرف کننده است.
وی در پاسخ به این سئوال که شاید این فروشگاهها انگشتر 50 هزار تومانی را 80 هزار تومان بگویند و با ارائه بن همان 50 هزار تومان کالا را عرضه کنند گفت: قیمتها کارشناسی دقیق است و در هر جای ایران که قیمت انگشتر را بیشتر محک زدند، پس گرفته میشود.
وی ادامه داد: ابراهیم شمشادی رتبه یک کشوری در قیمت گذاری عتیقه، جواهر، زیور آلات سنتی و انگشتر را دارد و معتمد و کارشناس خبره است که در زمینه قیمت گذاری تخصصی کار میکند و از اداره جهاد دانشگاهی مجوز دارد که برای انگشترها شناسنامه صادر کند.
انتهای پیام/ش