همراه با پرواز سیمرغ امید؛/ 48
نوزایی در جشنواره زمینه‌ای برای ظهور سینمای "تابوشکن"
نوزایی و نو‌اندیشی در شانزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر موج‌نو را برای ظهور "سینمای تابوشکن" فراهم کرد.
به گزارش خبرنگار حوزه سینما باشگاه خبرنگاران، با وجود گذشت پانزده دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر و غلبه فیلم‌های جشنواره‌ای بر آثار حادثه‌ای موج نویی در فضای جشنواره حاکم شده بود و آثار درخشانی چون آژانس شیشه‌ای در شانزدهمین دوره جشنواره شانزدهم نوزایی در مضامین فیلمها به رخ مخاطبان کشیده می‌شد.
دوره شانزدهم جشنواره فیلم فجر با تغییر و تحولات بسیاری همراه بود و نحوه انجام و اداره جشنواره و همچنین مضمون فیلمها به سمتی کشیده می‌شد که تا پیش از آن کمتر دیده می‌شد بخش مسابقه بین‌المللی جشنواره اضافه شد و این فیستوال از رنگ و بوی بومی خود خارج شد.
دیگر آنکه پیش شرط نمایش اجباری فیلمها در جشنواره برای کسب اجازه برای اکران سال بعد بر چیده شد و صاحبان فیلمها برای نمایش آثارشان در جشنواره مختار شدند ضمن اینکه بخشی به عنوان فیلم برگزیده جشنواره از دیدگاه تماشاگران اضافه شده این در حالی بود که فیلمها نیز به سمت مضامین اجتماعی ملتهب و با عاشقانه گام برداشتند که از با کیفیت‌ترین آنها می‌توان به آژانس شیشه‌ای ابراهیم حاتمی کیا بانوی اردیبهشت رخشان بنی اعتماد و درخت گلابی داریوش مهرجویی اشاره کرد.
سیمرغ بلورین بهترین کارگردان نصیب "ابراهیم حاتمی کیا" شد و آژانس شیشه‌ای نیز سیمرغ بلورین بهترین فیلم را کسب کرد.
در بخش سینمای بین‌الملل سه فیلم درخت گلابی، تولد یک پروانه ، مجتبی راعی و بانوی اردیبهشت موفق به کسب جوایزی شدند اما سیمرغ بلورین بهترین فیلم خارجی به برادران بلژیکی برای فیلم قول داده شد.
شایان ذکر است: که در این دوره از جشنواره از یک عمر فعالیت هنری استاد عزت اله انتظامی تقدیر شد و در بخش بین‌الملل بزرگداشت‌هایی برای آنتونی کویین‌کریشف‌کیشلوفسکی، فرد زینهمان و‌اینو موریکونه ترتیب داده شد.
از مهمانان مهم این دوره جشنواره می‌توان به کریستف زانوسی از بنیانگذاران سینمای موج نو لهستان و شیام بنگال فیملساز متفاوت هنری اشاره کرد.
دوره هفدهم جشنواره فیلم فجر زمینه‌ای برای ظهور سینمای تابوشکن بود، این دوره از جشنواره سرشار از بزرگداشت بازیگرانی چون خسرو شکیبایی، هارون‌یشایایی ، مرتضی شایسته تامار‌سل کارند و روبر‌برسون برتران تار‌وینه بود.
در بخش سینمای ایران دو فیلم قرمز فریدون جیرانی و دو زن تهمینه میلانی آشکارا مشکلات اجتماعی و خانوادگی زنان را با کنار زدن تابو‌هایی که از ابتدا هم می‌توانند خط قرمز نباشند به تصویر کشیدند و استقبال از آنها چه در زمان جشنواره و چه در هنگام اکران از این اثر فیلم‌هایی به عنوان پرچمدار جریان دوم خرداد ساخت.
محمد رضا فروتن و هدیه تهرانی زوج فیلم قرمز سیمرغ‌ها را ربودند و از بازی نیکی کریمی در دو زن تقدیر شد.
در کنار این دو فیلم یاد شده، مصائب شیرین، علیرضا داود نژاد با مطرح ساختن قضیه ازدواج موقت و روابط میان نوجوانان و جوانان به این جریان رنگ و لعاب بیشتری بخشید فیلم شاعرانه رنگ خدا مجید مجیدی و فیلم هنری و نه چندان تماشاگر پسند روبان قرمز ابراهیم حاتمی کیا از دیگر آثار مطرح این دوره از جشنواره بودند که توانستند عمده جوایز بخش بین‌الملل جشنواره را به خود اختصاص دهند.
اما در بخش سینمای ایران این فیلم هیوا مرحوم رسول ملاقلی‌پور بود که توانست جوایز اصلی را درو کند و سیمرغ بلورین بهترین فیلم و کارگردانی را به نام خود برند از فیلم‌های خارجی مطرح در بخش مسابقه بین‌الملل می‌توان به نام من جو است کن لوچ و ژنرال جان بور‌من اشاره کرد.
دوره 18سایه سنگین سیاست و سیاست زدگی بر روی جشنواره حس می‌شد و اوج بحران‌های سیاسی و درگیری‌های‌جناحی بود که عواقب آن دامان جشنواره و فیلم‌هایش را نیز گرفت بیشتر فیلم‌هایا ین دوره یا به شکلی مستقیم به این مسائل واکنش نشان دادند مثل اعتراض مسعود کیمیایی و متولد ماه مهر احمد رضا درویش و یا در خلال داستان خود مرتب کنایه‌ها و شعار‌های سطحی سیاسی و اجتماعی را مطرح می‌کردند که از آن جمله می‌توان به بوی کاخور عطر یاس بهمن فرمان آرا بلوغ مسعود جعفری‌جوزانی و مرد بارانی ابوالحسن داوودی اشاره کرد که البته در این میان بوی کافور عطر یاس بازگشت شکوهمندی برای فرمان آرا پس از بیست سال دوری از وطن به حساب می‌آمد و توانست سیمرغ بلورین بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را از آن خود کند اما گل سر سبد جشنواره بی شک فیلم ترایک و تلخ عروس آتش خسرو‌سینایی بود که نگاهی جدی به مقوله تعصبات قومی و قبیله‌ای داشت و بازیگری بزرگ و آتیه‌دار به نام حمید فرخ نژاد را به سینمای ایران معرفی کرد.
در بخش مسابقه بین‌الملل نیز فیلم امپراتور آدم کش چن‌کایگر جایزه بهترین فیلم را تصاحب کرد.
در این دوره مرور آثار کنتانتین‌کوستاگا‌وراس فر‌فرانچسکو رزی دو فیلمساز سیاسی مطرح جهان نیز برگزار شد که خود رزی نی برای این منظور به ایران آمد.
دوره نونز‌دهم همراه با ادامه موج جسارت‌های به ظاهر تماشاگر پسند بود و در کنار بزرگداشت رابرت‌دنیرو کن لوچ و رو‌برتوروسلینی و داریوش ارجمند، حسن‌حسن دوست و رخشان بین اعتماد سینمای ایران در ادامه روند سیاست زدگی خود به عرصه آثاری همانند پارتی سامان مقدم، نیمه پنهان تهمینه میلانی دست زد که سیاست را در شکلی سطحی به داستان خود تزریق کرده بودند همچنین موج فیلم‌های جوان پسند نیز درصدی از فیلم‌های جشنواره را اشغال کرده بود که از جمله آنها می‌توان به دو فیلم ضعیف آبی حمید لبخند و دختری به نام تندر حمید رضا آشتیانی پور اشاره کرد.
موج عشق و عاشقی دامان مجید مجیدی را هم گرفت او در باران قصه‌ای عاشقانه را روایت کرد کمی‌مطول و خسته کننده به نظر می‌رسید.
اما سک کشی بهرام بیضایی پدر سرو صدا ترین فیلم جشنواره بود که ارجاعات آشکار استاد به مضامین سیاسی و اجتماعی در دل‌تریلری جذاب به شدت به‌مزاق تماشاگران خوش آمد و فیلم جایزه ویژه مخاطبان را از آن خود کرد.
ولی در میان منتقدان گروهی بودند که فیلم را در کارنامه بیضایی اثری متوسط و حتی ضعیف قلمداد کردند.
زیر نور ماه سید رضا میر کریمی از آن فیلم‌های بی تکلیفی بود که با محور قرار دادن داستان یک طلبه توانست نگا‌هها را به سوی خود جلب و جایزه ویژه هیات داوران را از آن خود کند.
باران جوایز بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را در بخش مسابقه سینمایی ایران به دست آورد و این در حالی بود که همایون‌اسعدیان نیز برای فیلم مهبور‌اما قابل قبول خود آخر بازی دیپلم افتخار بهترین کارگردانی را دریافت کرد.
بهرام بیضایی تنها در رشته فیلمنامه گوی رقابت را از مجیدی ربود با این حال مژده شمسایی در بخش مسابقه بین‌الملل توانست جایزه بهترین بازیگر را برای فیلم سگ کشی به ارمغان بیاورد.
در بخش مسابقه بین‌الملل مجیدی برای فیلم باران جایزه بهترین کارگردان را دریافت کرده اما سیمرغ بلورین بهترین فیلم نصیب اثر ارژنگ بیمو به سوی خانه شد.
نکته حاشیه‌ای و پر سر و صدای این دوره از جشنواره جلسه مطبوعاتی فیلم موج مرده ابراهیم حاتمی کیا بود که به دلیل اختلاف با تهیه کننده ، نگاتیو‌های بریده شده از فیملش را به نشانه اعتراض به سانسور فیلم از سوی تهیه کننده در مقابل دیدگان منتقدان و نویسندگان مطبوعات به معرض نمایش گذاشت و از برخی کج فهمی‌ها دیک ونگری‌ها گلایه کرد.
دوره بیستم جشنواره حال و هوای دیگری داشت و با گذشت دو دهه از زندگی حال دیگر سیمرغ ما جوانی برومند شده بود این دوره همزمان از زندگی حال دیگر سیمرغ ما جوانی برومند شده بود این دوره همزمان بود با ادامه روند آزادی‌های نسبی در سینما از بزرگان ناصر تقوایی پس از سال‌ها دوباره با فیلم متفاوت کاغذ بی خط پا به عرصه رقابت گذاشت که با وجود استقبال نه چندان گرم تماشاگران از سوی منتقدان و نویسندگان مطبوعات جزو فیلم‌های خوب جشنواره انتخاب شد ابراهیم حاتمی کیا هم با فیلم خوش ساخت ارتفاع پست از سوی تماشاگران به عنوان بهترین فیلم جشنواره انتخاب شد.
مرحوم رسول ملاقلی پور نیز با قارچ سمی فضای توام با عصبیت همیشگی خود را در قالبی داستانی اجتماعی از آدم‌های جنگ می‌سازد و یکی از متفاوت ترین فیلم‌های جشنواره را ارائه می‌کند.
داریوش مهرجویی نیز سبک مورد علاقه خود را به طور موقت کنار می‌گذارد و فیلم بمانی را با حال و هوای فیلم‌های جشنواره‌ای می‌سازد که پاسخ چندان خوبی از منتقدان و مردم نمی‌گیرد.
بهمن فرمان آرا هم با فضای گزنده اجتماعی و انتقادی فیلمش روی آب جنجال بسیاری را در جشنواره به پا کرد و موفق به دریافت سیمرغ بهترین فیلم از جشنواره فجر شد.
دوره شانزدهم جشنواره فیلم فجر با تغییر و تحولات بسیاری همراه بود و نحوه انجام و اداره جشنواره و همچنین مضمون فیلمها به سمتی کشیده می‌شد که تا پیش از آن کمتر دیده می‌شد بخش مسابقه بین‌المللی جشنواره اضافه شد و این فیستوال از رنگ و بوی بومی خود خارج شد.
دیگر آنکه پیش شرط نمایش اجباری فیلمها در جشنواره برای کسب اجازه برای اکران سال بعد بر چیده شد و صاحبان فیلمها برای نمایش آثارشان در جشنواره مختار شدند ضمن اینکه بخشی به عنوان فیلم برگزیده جشنواره از دیدگاه تماشاگران اضافه شده این در حالی بود که فیلمها نیز به سمت مضامین اجتماعی ملتهب و با عاشقانه گام برداشتند که از با کیفیت‌ترین آنها می‌توان به آژانس شیشه‌ای ابراهیم حاتمی کیا بانوی اردیبهشت رخشان بنی اعتماد و درخت گلابی داریوش مهرجویی اشاره کرد.
سیمرغ بلورین بهترین کارگردان نصیب "ابراهیم حاتمی کیا" شد و آژانس شیشه‌ای نیز سیمرغ بلورین بهترین فیلم را کسب کرد.
در بخش سینمای بین‌الملل سه فیلم درخت گلابی، تولد یک پروانه ، مجتبی راعی و بانوی اردیبهشت موفق به کسب جوایزی شدند اما سیمرغ بلورین بهترین فیلم خارجی به برادران بلژیکی برای فیلم قول داده شد.
شایان ذکر است: که در این دوره از جشنواره از یک عمر فعالیت هنری استاد عزت اله انتظامی تقدیر شد و در بخش بین‌الملل بزرگداشت‌هایی برای آنتونی کویین‌کریشف‌کیشلوفسکی، فرد زینهمان و‌اینو موریکونه ترتیب داده شد.
از مهمانان مهم این دوره جشنواره می‌توان به کریستف زانوسی از بنیانگذاران سینمای موج نو لهستان و شیام بنگال فیملساز متفاوت هنری اشاره کرد.
دوره هفدهم جشنواره فیلم فجر زمینه‌ای برای ظهور سینمای تابوشکن بود، این دوره از جشنواره سرشار از بزرگداشت بازیگرانی چون خسرو شکیبایی، هارون‌یشایایی ، مرتضی شایسته تامار‌سل کارند و روبر‌برسون برتران تار‌وینه بود.
در بخش سینمای ایران دو فیلم قرمز فریدون جیرانی و دو زن تهمینه میلانی آشکارا مشکلات اجتماعی و خانوادگی زنان را با کنار زدن تابو‌هایی که از ابتدا هم می‌توانند خط قرمز نباشند به تصویر کشیدند و استقبال از آنها چه در زمان جشنواره و چه در هنگام اکران از این اثر فیلم‌هایی به عنوان پرچمدار جریان دوم خرداد ساخت.
محمد رضا فروتن و هدیه تهرانی زوج فیلم قرمز سیمرغ‌ها را ربودند و از بازی نیکی کریمی در دو زن تقدیر شد.
در کنار این دو فیلم یاد شده، مصائب شیرین، علیرضا داود نژاد با مطرح ساختن قضیه ازدواج موقت و روابط میان نوجوانان و جوانان به این جریان رنگ و لعاب بیشتری بخشید فیلم شاعرانه رنگ خدا مجید مجیدی و فیلم هنری و نه چندان تماشاگر پسند روبان قرمز ابراهیم حاتمی کیا از دیگر آثار مطرح این دوره از جشنواره بودند که توانستند عمده جوایز بخش بین‌الملل جشنواره را به خود اختصاص دهند.
اما در بخش سینمای ایران این فیلم هیوا مرحوم رسول ملاقلی‌پور بود که توانست جوایز اصلی را درو کند و سیمرغ بلورین بهترین فیلم و کارگردانی را به نام خود برند از فیلم‌های خارجی مطرح در بخش مسابقه بین‌الملل می‌توان به نام من جو است کن لوچ و ژنرال جان بور‌من اشاره کرد.
دوره 18سایه سنگین سیاست و سیاست زدگی بر روی جشنواره حس می‌شد و اوج بحران‌های سیاسی و درگیری‌های‌جناحی بود که عواقب آن دامان جشنواره و فیلم‌هایش را نیز گرفت بیشتر فیلم‌هایا ین دوره یا به شکلی مستقیم به این مسائل واکنش نشان دادند مثل اعتراض مسعود کیمیایی و متولد ماه مهر احمد رضا درویش و یا در خلال داستان خود مرتب کنایه‌ها و شعار‌های سطحی سیاسی و اجتماعی را مطرح می‌کردند که از آن جمله می‌توان به بوی کاخور عطر یاس بهمن فرمان آرا بلوغ مسعود جعفری‌جوزانی و مرد بارانی ابوالحسن داوودی اشاره کرد که البته در این میان بوی کافور عطر یاس بازگشت شکوهمندی برای فرمان آرا پس از بیست سال دوری از وطن به حساب می‌آمد و توانست سیمرغ بلورین بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را از آن خود کند اما گل سر سبد جشنواره بی شک فیلم ترایک و تلخ عروس آتش خسرو‌سینایی بود که نگاهی جدی به مقوله تعصبات قومی و قبیله‌ای داشت و بازیگری بزرگ و آتیه‌دار به نام حمید فرخ نژاد را به سینمای ایران معرفی کرد.
در بخش مسابقه بین‌الملل نیز فیلم امپراتور آدم کش چن‌کایگر جایزه بهترین فیلم را تصاحب کرد.
در این دوره مرور آثار کنتانتین‌کوستاگا‌وراس فر‌فرانچسکو رزی دو فیلمساز سیاسی مطرح جهان نیز برگزار شد که خود رزی نی برای این منظور به ایران آمد.
دوره نونز‌دهم همراه با ادامه موج جسارت‌های به ظاهر تماشاگر پسند بود و در کنار بزرگداشت رابرت‌دنیرو کن لوچ و رو‌برتوروسلینی و داریوش ارجمند، حسن‌حسن دوست و رخشان بین اعتماد سینمای ایران در ادامه روند سیاست زدگی خود به عرصه آثاری همانند پارتی سامان مقدم، نیمه پنهان تهمینه میلانی دست زد که سیاست را در شکلی سطحی به داستان خود تزریق کرده بودند همچنین موج فیلم‌های جوان پسند نیز درصدی از فیلم‌های جشنواره را اشغال کرده بود که از جمله آنها می‌توان به دو فیلم ضعیف آبی حمید لبخند و دختری به نام تندر حمید رضا آشتیانی پور اشاره کرد.
موج عشق و عاشقی دامان مجید مجیدی را هم گرفت او در باران قصه‌ای عاشقانه را روایت کرد کمی‌مطول و خسته کننده به نظر می‌رسید.
اما سک کشی بهرام بیضایی پدر سرو صدا ترین فیلم جشنواره بود که ارجاعات آشکار استاد به مضامین سیاسی و اجتماعی در دل‌تریلری جذاب به شدت به‌مزاق تماشاگران خوش آمد و فیلم جایزه ویژه مخاطبان را از آن خود کرد.
ولی در میان منتقدان گروهی بودند که فیلم را در کارنامه بیضایی اثری متوسط و حتی ضعیف قلمداد کردند.
زیر نور ماه سید رضا میر کریمی از آن فیلم‌های بی تکلیفی بود که با محور قرار دادن داستان یک طلبه توانست نگا‌هها را به سوی خود جلب و جایزه ویژه هیات داوران را از آن خود کند.
باران جوایز بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را در بخش مسابقه سینمایی ایران به دست آورد و این در حالی بود که همایون‌اسعدیان نیز برای فیلم مهبور‌اما قابل قبول خود آخر بازی دیپلم افتخار بهترین کارگردانی را دریافت کرد.
بهرام بیضایی تنها در رشته فیلمنامه گوی رقابت را از مجیدی ربود با این حال مژده شمسایی در بخش مسابقه بین‌الملل توانست جایزه بهترین بازیگر را برای فیلم سگ کشی به ارمغان بیاورد.
در بخش مسابقه بین‌الملل مجیدی برای فیلم باران جایزه بهترین کارگردان را دریافت کرده اما سیمرغ بلورین بهترین فیلم نصیب اثر ارژنگ بیمو به سوی خانه شد.
نکته حاشیه‌ای و پر سر و صدای این دوره از جشنواره جلسه مطبوعاتی فیلم موج مرده ابراهیم حاتمی کیا بود که به دلیل اختلاف با تهیه کننده ، نگاتیو‌های بریده شده از فیملش را به نشانه اعتراض به سانسور فیلم از سوی تهیه کننده در مقابل دیدگان منتقدان و نویسندگان مطبوعات به معرض نمایش گذاشت و از برخی کج فهمی‌ها دیک ونگری‌ها گلایه کرد.
دوره بیستم جشنواره حال و هوای دیگری داشت و با گذشت دو دهه از زندگی حال دیگر سیمرغ ما جوانی برومند شده بود این دوره همزمان از زندگی حال دیگر سیمرغ ما جوانی برومند شده بود این دوره همزمان بود با ادامه روند آزادی‌های نسبی در سینما از بزرگان ناصر تقوایی پس از سال‌ها دوباره با فیلم متفاوت کاغذ بی خط پا به عرصه رقابت گذاشت که با وجود استقبال نه چندان گرم تماشاگران از سوی منتقدان و نویسندگان مطبوعات جزو فیلم‌های خوب جشنواره انتخاب شد ابراهیم حاتمی کیا هم با فیلم خوش ساخت ارتفاع پست از سوی تماشاگران به عنوان بهترین فیلم جشنواره انتخاب شد.
مرحوم رسول ملاقلی پور نیز با قارچ سمی فضای توام با عصبیت همیشگی خود را در قالبی داستانی اجتماعی از آدم‌های جنگ می‌سازد و یکی از متفاوت ترین فیلم‌های جشنواره را ارائه می‌کند.
داریوش مهرجویی نیز سبک مورد علاقه خود را به طور موقت کنار می‌گذارد و فیلم بمانی را با حال و هوای فیلم‌های جشنواره‌ای می‌سازد که پاسخ چندان خوبی از منتقدان و مردم نمی‌گیرد.
بهمن فرمان آرا هم با فضای گزنده اجتماعی و انتقادی فیلمش روی آب جنجال بسیاری را در جشنواره به پا کرد و موفق به دریافت سیمرغ بهترین فیلم از جشنواره فجر شد.
اما "رسول صدر عاملی" با فیلم "من ترانه پانزده سال دارم" یکی از پدیده‌های جشنواره محسوب می‌شد که توانست یک بازیگر پر انرژی و آینده داری چون ترانه علی‌دوستی را به سینمای ایران معرفی کند.
در بخش بین‌الملل سیمرغ بلورین بهترین فیلم به "در ستایش عشق" جدیدترین فیلم یکی از بزرگترین کارگردانان تاریخ سینما و از بانیان نهضت موج نو سینمای فرانسه "ژان‌لوک گدار" اعطا شد.
سیمرغ بلورین بهترین کارگردان به "تاشاکی کینانو" کارگردان مشهور ژاپنی برای "فیلم‌بردار" اهدا شد.
"جک نیلکسن" نیز سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد را برای فیلم "قول شون‌پن" از آن خود کرد.
انتهای پیام/ص
