باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی‌تبار- از دیدگاه رئالیسم تهاجمی، که به‌ویژه بر رقابت قدرت‌ها و حفظ منافع ملی تأکید دارد، جنگ اوکراین را می‌توان به‌عنوان تلاشی برای تثبیت هژمونی روسیه در نظم جهانی نوین و مقابله با تهدیدات امنیتی و اقتصادی غرب تحلیل کرد. در این راستا، حتی با وجود هزینه‌های سنگین و تلفات انسانی، روسیه به اهداف راهبردی‌ای دست یافته که می‌تواند به‌طور بلندمدت در جهت منافع ژئوپولیتیکی‌اش قرار گیرد. در این گزارش، به مهم‌ترین دستاوردهای روسیه در جنگ اوکراین از منظر رئالیسم تهاجمی پرداخته خواهد شد.

ظهور به‌عنوان یک قدرت جهانی رقیب برای ایالات متحده و غرب

یکی از بارزترین دستاوردهای روسیه در جنگ اوکراین، احیای موقعیت این کشور به‌عنوان یک رقیب جدی برای ایالات متحده در عرصه جهانی است. روسیه، با حمله به اوکراین، به‌نوعی خط قرمزی را در مقابل غرب قرار داد و نشان داد که حاضر به پذیرش نظم جهانی تک‌قطبی تحت رهبری آمریکا نیست. این اقدام باعث شده تا روسیه بتواند خود را به‌عنوان یک قطب قدرت جهانی جدید به جهان معرفی کند. مسکو توانسته در سال‌های اخیر، از انسجام میان غرب بکاهد و برخی کشورها را به سمت خود جلب کند.

در این راستا، روابط روسیه با چین و ایران تقویت شده است. چین به‌عنوان رقیب اصلی آمریکا در سطح جهانی، به‌طور غیرمستقیم از سیاست‌های روسیه در اوکراین حمایت کرده است و این اتحاد نه‌تنها تهدیدی برای منافع آمریکا و متحدانش در منطقه است، بلکه به‌طور خاص هژمونی آمریکا در شرق آسیا را نیز به چالش کشیده است. در واقع، روسیه از این طریق توانسته خود را به‌عنوان نیرویی که در برابر سیاست‌های جهانی غرب ایستاده، به نمایش بگذارد.

تقویت هژمونی در شرق اروپا و آسیا

در حالی که غرب به‌شدت به وضعیت اوکراین و تهدیدات روسیه در این کشور توجه دارد، روسیه در حال گسترش نفوذ خود در مناطق دیگری از شرق اروپا و آسیای مرکزی است. استفاده از جنگ به‌عنوان ابزاری برای تقویت هژمونی در این مناطق، شامل نفوذ بیشتر در جمهوری‌های شوروی سابق، به ویژه در کشورهای آسیای مرکزی، بوده است. در کنار آن، روسیه توانسته است با چین در زمینه‌های اقتصادی و نظامی هماهنگی بیشتری ایجاد کند که نشان‌دهنده تغییراتی در معادلات جهانی است. در این راستا، روسیه با تقویت حضور نظامی و اقتصادی خود در این مناطق، موقعیت خود را به‌عنوان یک قدرت جهانی تقویت کرده است.

تسلط بر منابع انرژی و تقویت روابط با کشورهای غیرغربی

یکی دیگر از دستاوردهای روسیه در جنگ اوکراین، تحکیم کنترل بر منابع انرژی و بهره‌برداری از آن‌ها به‌عنوان ابزاری برای فشار به غرب است. مسکو از این حربه به‌طور مستقیم در مقابله با تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی استفاده کرده است. به‌ویژه با قطع یا محدود کردن تأمین انرژی برای کشورهای اروپایی، روسیه توانسته است در برابر تحریم‌های اقتصادی غرب، از یک موضع قدرت بهره‌برداری کند.

علاوه بر این، روسیه روابط خود را با کشورهای غیرغربی و به‌ویژه در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین تقویت کرده است. کشورهای مانند هند، چین و برخی کشورهای عربی، به‌ویژه در زمینه‌های اقتصادی و نظامی، همکاری‌های خود را با روسیه افزایش داده‌اند. این رویکرد به روسیه اجازه داده تا در برابر انزوای سیاسی خود از سوی غرب، یک اتحاد استراتژیک جدید با کشورهای غیرغربی شکل دهد.

گسترش استفاده از ابزارهای غیرمتعارف و سایبری

یکی از جنبه‌های مهم دیگری که روسیه در جنگ اوکراین به آن دست یافته، استفاده بیشتر از ابزارهای غیرمتعارف است. این شامل جنگ سایبری، عملیات اطلاعاتی و تأثیرگذاری بر افکار عمومی کشورهای غربی است. روسیه به‌ویژه در دنیای دیجیتال، به قدرتی بزرگ تبدیل شده که می‌تواند در سطوح جهانی اقداماتی تأثیرگذار انجام دهد. این امر، به‌ویژه در شرایطی که جنگ‌ها به‌طور فزاینده‌ای به فضای دیجیتال منتقل می‌شوند، برای روسیه مزیت‌های مهمی در حوزه امنیت و قدرت نرم فراهم کرده است.

بازتعریف قدرت نظامی و ارتقای ظرفیت‌های نظامی

در عرصه نظامی، روسیه موفق شده است به‌طور مؤثر قدرت نظامی خود را در سطح جهانی به نمایش بگذارد. ارتش روسیه توانسته است تجربیات زیادی از جنگ در مناطق مختلف به‌دست آورد و اکنون یکی از مهم‌ترین بازیگران در سطح جهانی به‌شمار می‌رود. این توانایی‌های نظامی، به‌ویژه در زمینه‌های هسته‌ای و پیشرفته، به روسیه این امکان را داده که تهدیدات نظامی را به‌طور مؤثر پاسخ دهد و همچنین به‌عنوان یک قدرت نظامی جهانی در معادلات جهانی نقش ایفا کند.

نتیجه‌گیری

در نهایت، اگرچه جنگ اوکراین برای روسیه هزینه‌های سنگینی در برداشته است، اما از دیدگاه رئالیسم تهاجمی، این جنگ به‌عنوان یک وسیله برای تقویت موقعیت ژئوپولیتیکی روسیه و احیای قدرت جهانی آن عمل کرده است. روسیه توانسته است از این جنگ بهره‌های استراتژیک زیادی در زمینه‌های نظامی، اقتصادی و دیپلماتیک کسب کند و خود را به‌عنوان یک رقیب جدی برای ایالات متحده در عرصه جهانی معرفی کند. در آینده، این دستاوردها می‌توانند باعث بازتعریف نظم جهانی و ایجاد تعادل جدیدی در روابط بین‌الملل شوند.