حسابرسی سیستمی و هوشمند یکی از تحولاتی است که به ویژه در حوزه مالیات، به‌سرعت در حال گسترش است. این روش که جایگزین فرآیند‌های سنتی و دستی حسابرسی می‌شود، به‌وسیله سیستم‌های خودکار و سامانه‌های اطلاعاتی، امکان بررسی دقیق‌تر و سریع‌تر اظهارنامه‌های مالیاتی را فراهم می‌کند. در این رویکرد، اطلاعات فروش و سود مودیان به‌طور خودکار تطبیق داده می‌شود و فرآیند‌های حسابرسی به‌طور دیجیتال انجام می‌شود.

این تحول نه تنها باعث شفافیت مالیاتی می‌شود، بلکه با کاهش خطای انسانی و جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده و فساد، زمینه‌ساز تحقق عدالت مالیاتی نیز خواهد شد.

طبق آمارها، در حال حاضر بیش از ۹۵ درصد مودیان مالیاتی بر عملکرد، بدون نیاز به مراجعه حضوری، اظهارنامه‌های خود را ثبت کرده‌اند. این نشان‌دهنده تحول بزرگ در نحوه برخورد با مودیان و کاهش چشمگیر نیاز به حسابرسی دستی است. به‌ویژه در حسابرسی‌های مربوط به مودیان حقوقی، کاهش ۵۰ درصدی رسیدگی‌های دستی و در مودیان حقیقی کلان، کاهش ۶۷ درصدی این موارد، آمار چشمگیری است که اثربخشی این رویکرد را نشان می‌دهد.

مزایای استفاده از حسابرسی سیستمی و هوشمند شامل شفافیت بیشتر در فرآیند مالیات‌ستانی، کاهش فساد، جلوگیری از فرار مالیاتی و تسهیل فرآیند رسیدگی به اظهارنامه‌ها است. این روش نه تنها باعث بهبود دقت و سرعت در انجام حسابرسی‌ها می‌شود، بلکه موجب کاهش هزینه‌های اجرایی و خطا‌های انسانی نیز خواهد شد. به علاوه، این سیستم‌ها می‌توانند به‌عنوان ابزاری برای شناسایی و مقابله با موارد فرار مالیاتی و تخلفات استفاده شوند و بدین ترتیب به تحقق یک نظام مالیاتی عادلانه و کارآمد کمک کنند.

بهروز محبی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات، در گفت‌وگویی، به تشریح مزایای حرکت به سمت مالیات هوشمند و سیستمی پرداخت و تاکید کرد که یکی از مهم‌ترین تحولاتی که می‌توانیم در حوزه مالیات شاهد باشیم، تغییر از حسابرسی دستی و سنتی به حسابرسی سیستمی و هوشمند است.

 وی در ابتدا با اشاره به مشکلات و چالش‌هایی که سیستم‌های مالیاتی دستی در کشور به همراه دارند، گفت: در گذشته، سلیقه‌گرایی و خطا‌های انسانی در فرآیند حسابرسی و محاسبات مالی باعث افزایش جدی خطا‌ها و سوءاستفاده‌ها می‌شد. بسیاری از مشکلاتی که در حوزه مالیات با آن روبه‌رو بودیم، ناشی از وابستگی زیاد به ممیزان مالیاتی و مسائل مرتبط با سلیقه‌گرایی‌های فردی بود.

او بیان کرد:این نوع حسابرسی به‌عنوان یک اقدام ناعادلانه شناخته می‌شود، زیرا ممیز ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلف، مالیات را به شیوه‌ای غیرمنصفانه برای مودیان تعیین کند.

وی افزود: در این راستا، حرکت به سمت مالیات‌های هوشمند و سیستمی می‌تواند راه‌گشای این مشکلات باشد. این سیستم‌ها می‌توانند بدون خطای انسانی، داده‌ها را به‌طور دقیق بررسی کرده و مالیات را به‌صورت شفاف و عادلانه تعیین کنند.

محبی سپس به اهمیت تدوین دقیق قوانین و تفکیک حساب‌های شخصی و تجاری اشاره کرد و گفت: در این راستا، یکی از اقداماتی که باید انجام شود، نوشتن قوانین دقیق و مشخص برای تمایز میان حساب‌های شخصی و تجاری است. مردم باید به‌طور واضح از تفاوت این دو نوع حساب مطلع شوند و در حساب‌های تجاری خود، تنها به انجام فعالیت‌های اقتصادی و تجاری بپردازند.

محبی اظهار کرد: این تفکیک، علاوه بر اینکه به شفافیت مالی کمک می‌کند، به مودیان این امکان را می‌دهد که بدانند دقیقاً چه میزان مالیات باید پرداخت کنند و مالیات آنها بر اساس فروش و سود واقعی محاسبه می‌شود.

وی در ادامه تصریح کرد: چنین اقداماتی در نهایت منجر به کاهش زمان‌هایی می‌شود که مودیان باید برای مراجعه حضوری و اعتراض به ممیزان مالیاتی صرف کنند. با مالیات‌های هوشمند و سیستمی، این فرآیند به حداقل می‌رسد و افراد می‌توانند به‌راحتی و به‌طور آنلاین، مالیات خود را تسویه کنند. علاوه بر این، استفاده از این سیستم‌ها به کاهش خطا‌ها و افزایش دقت در حسابرسی کمک خواهد کرد و در نهایت منجر به ایجاد شفافیت بیشتر در نظام مالیاتی می‌شود.

نماینده مجلس با اشاره به تأثیرات گسترده این تحول در عرصه مالیات‌ستانی گفت: نظام مالیاتی باید به سمتی حرکت کند که تمامی فرآیند‌های آن به صورت سیستماتیک و بر پایه سامانه‌های الکترونیکی انجام شود. این امر نه تنها دقت را بالا می‌برد، بلکه باعث افزایش اعتماد عمومی به سیستم مالیاتی می‌شود. وقتی مردم مطمئن باشند که مالیات‌ آنها به‌صورت عادلانه و بر اساس داده‌های واقعی محاسبه می‌شود، این اعتماد باعث رشد و بهبود کل فرآیند مالیات‌ستانی می‌شود.

وی همچنین در پاسخ به پرسش ما درباره آمار‌های ارائه‌شده، اظهار داشت: طبق آمار‌هایی که منتشر شده، بیش از ۹۵ درصد مودیان مالیاتی بر عملکرد، بدون نیاز به مراجعه حضوری، اظهارنامه‌های خود را به صورت آنلاین ثبت کرده‌اند. این آمار، نشان‌دهنده موفقیت بالای این طرح در کشور است. همچنین، کاهش ۵۰ درصدی حسابرسی دستی برای مودیان حقوقی و کاهش ۶۷ درصدی این آمار در مودیان حقیقی کلان، نشانه‌های مثبتی از این تحول است. این تغییرات نشان‌دهنده آن است که سیستم سیستمی به‌طور واقعی توانسته است بسیاری از مشکلات و موانع را از سر راه بردارد.

محبی در ادامه به اهمیت حرکت به سمت دولت الکترونیک و سیستم‌های هوشمند اشاره کرد و گفت: با توجه به پیشرفت‌هایی که در زمینه فناوری و سامانه‌های اطلاعاتی داشته‌ایم، ما هم می‌توانیم مانند بسیاری از کشور‌های پیشرفته جهان، به سمت سیستم‌های هوشمند مالیاتی حرکت کنیم.

او تصریح کرد:دولت الکترونیک ایجاب می‌کند که تمامی امور کشور به‌صورت سیستمی و الکترونیکی انجام شود و این امر به نفع تمامی افراد است. این تحول نه تنها به بهبود وضعیت اقتصادی و مالیاتی کشور کمک می‌کند، بلکه موجب تسهیل فرآیندها، کاهش فساد و ایجاد شفافیت در سیستم مالی کشور خواهد شد.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه افزود: با حرکت به سمت افزایش حسابرسی سیستمی نه تنها شفافیت افزایش یافته است، بلکه فساد و خطا‌های انسانی نیز کاهش می‌یابد. امسال با افزایش چشم‌گیر حسابرسی سیستمی بیش از ۹۵ درصد مودیان مالیاتی امسال اظهارنامه‌های خود را بدون نیاز به مراجعه حضوری ثبت کرده‌اند.