با وجودی که سلامت زنان در ایران بهبود‌های قابل توجهی را تجربه کرده است، به ویژه در مراقبت‌های مادران و دسترسی به خدمات بهداشتی اولیه. با این حال، چالش‌هایی همچنان در زمینه‌هایی مانند بیماری‌های غیرواگیر و به ویژه سرطان سینه وجود دارد. 

هر سال بیش از ۲.۳ میلیون مورد سرطان سینه در جهان ثبت می‌شود و این سرطان رایج‌ترین نوع سرطان در میان مردان و زنان است و تقریباً ۱۲ درصد از کل موارد سرطان در جهان را تشکیل می‌دهد و همچنین عامل اصلی مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در زنان است. در ۹۵ درصد کشورها، سرطان سینه اولین یا دومین علت مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در میان زنان است. شیوع و تعداد مرگ و میر ناشی از سرطان سینه در حال افزایش است.

پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۴۰، بیش از ۳ میلیون مورد سرطان سینه و ۱ میلیون مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری هر ساله در جهان رخ دهد. به همین دلیل، سرطان سینه باید برای وزارتخانه‌های بهداشت و حتی کل دولت‌ها در سراسر جهان یک اولویت باشد. در ۱۷۳ کشور از ۱۸۳ کشور جهان (۹۵درصد) سرطان سینه عامل اصلی یا دومین علت مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در زنان است که نشان می‌دهد هیچ وزارت بهداشتی نمی‌تواند در تلاش‌های خود برای مقابله با سرطان به‌عنوان یک مسئله مهم بهداشت عمومی، از آن چشم‌پوشی کند.

آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی ناشی از سرطان سینه همچنان تأثیرات خود را بر کشور‌های با درآمد کم و متوسط (LMICs) برای نسل‌های آینده خواهند داشت. در بسیاری از کشورها، تشخیص سرطان می‌تواند منجر به ادامه چرخه فقر حتی در نسل‌های آینده نسل شود. کشور‌های با درآمد کم و متوسط بالاترین نرخ مرگ‌ومیر قابل اجتناب ناشی از سرطان سینه را دارند، به طوریکه بیش از ۷۰ درصد مرگ‌ومیر‌ها در میان زنان زیر ۷۰ سال رخ می‌دهد. این کشور‌ها که اتفاقا کشور‌هایی با سیستم‌های بهداشتی ضعیف‌تری هستند، کمترین توانایی را برای مدیریت بار فزاینده این بیماری دارند، در نتیجه این موضوع فشار زیادی بر افراد، خانواده‌ها، جوامع، سیستم‌های بهداشتی و اقتصاد‌های خورد و کلان وارد می‌کند. نرخ بالای مرگ‌ومیر ناشی از سرطان سینه در کشور‌های با درآمد کم و متوسط، نتیجه تشخیص دیرهنگام و دسترسی محدود به درمان با کیفیت است، که در برخی از این کشورها، به دلیل کمبود آگاهی در مورد فواید تشخیص زودهنگام و درمان‌های مؤثر، پیچیده‌تر می‌شود.

نکته مهم این است که این مشکلات قابل اجتناب هستند و اکنون بشر، ابزار‌ها و دانش لازم برای پیشگیری از سرطان سینه و نجات جان انسان‌ها را دارد. کشور‌هایی که سیستم‌های بهداشتی قوی دارند، از سال ۱۹۹۰ مرگ‌ومیر ناشی از سرطان سینه را تا ۴۰ درصد کاهش داده‌اند. این نشان دهنده نیاز به سرمایه‌گذاری‌های راهبردی در سیستم‌های بهداشتی است که بر اصول تثبیت‌شده ارتقای سلامت برای تشخیص زودهنگام، تشخیص به موقع و دسترسی به مدیریت جامع به عنوان بخشی از پوشش همگانی سلامت، متکی باشد. نیاز آشکاری به تقویت سیستم‌های بهداشتی وجود دارد تا بتوانند به بار فزاینده سرطان سینه پاسخ دهند. این امر به ویژه با استفاده از خدمات تشخیص و درمان زودهنگام سرطان سینه که پایدار، مقرون به‌صرفه و عادلانه به ویژه در کشور‌های با درآمد کم و متوسط، امکان پذیر است. برای موفقیت و پایداری، این تلاش‌ها باید در نظام سلامت و با مشارکت مراکز بهداشتی اولیه، بیمارستان‌های سطح دوم و مراکز درمانی تخصصی ادغام شوند.

برای ارائه راهنمایی‌های راهبردی و هماهنگی با هدف کاهش مرگ‌ومیر جهانی ناشی از سرطان سینه در کشور‌های با درآمد متوسط، سازمان جهانی بهداشت (WHO) در سال ۲۰۲۱ "ابتکار جهانی سرطان سینه" (GBCI) را بنا نهاد. هدف این ابتکار ارائه توصیه‌های مبتنی بر شواهد برای اجرای مداخلاتی است که بر بهبود تشخیص زودهنگام، تشخیص دقیق، درمان و خدمات حمایتی تمرکز دارند. برای بهبود سیستم‌های مراقبت بهداشتی موجود، ضروری است که ورودی‌ها، خروجی‌ها و نتایج برنامه‌ها را برای شناسایی نقاط ضعف احتمالی در ارائه مراقبت‌ها نظارت کرد. سه شاخص کلیدی عملکرد (KPIs) مبتنی بر شواهد برای شناسایی شکاف‌های موجود در سیستم پیشنهاد شده است:

۱. پیش گیری از راه آگاهی عمومی و تشخیص زودهنگام: تشخیص حداقل ۶۰ درصد از مبتلایان سرطان سینه در مرحله یک و دو بیماری

۲. تشخیص به موقع: انجام ارزیابی‌ها از جمله تصویربرداری و تشخیص قطعی با نمونه برداری در بازه زمانی کمتر از ۶۰ روز

۳. مدیریت جامع سرطان سینه : انجام درمان کامل و چند مدالیتی برای حداقل ۸۰ درصد مبتلایان به سرطان سینه 

این ابتکار عمل، هدف مشترک کاهش ۲.۵ درصدی سرطان سینه در سال را دنبال می‌کند و در صورت نیل به این هدف، در یک دوره ۲۰ ساله، از وقوع ۲.۵ میلیون مرگ ناشی از سرطان سینه جلوگیری خواهد شد.

سرطان سینه رایج‌ترین سرطان در میان زنان ایرانی است و اگرچه برنامه‌های غربالگری جسته و گریخته اجرا شده‌اند، آگاهی و تشخیص زودهنگام به ویژه در مناطق روستایی همچنان از چالش‌ها هستند. در دوره جدید وزارت بهداشت که از یک سو، تمرکز بر فعالیت‌های مبتنی بر شبکه بهداشتی درمانی و اجرای برنامه پزشک خانواده است و از سوی دیگر رویکرد کلی دولت، توجه ویژه به موضوعات زنان است، سرطان سینه باید به عنوان یکی از اولویت‌های زنان مورد توجه جدی قرار گیرد. فارغ از دستورالعمل (معاینه بالینی یا ماموگرافی)، هدف اصلی وزارت بهداشت، باید برگزاری یا مشارکت در پویش‌های اطلاع رسانی و آگاهی بخشی، توسعه دانش و مهارت ارائه دهندگان خدمات بهداشتی اولیه برای شناسایی موارد مشکوک، علامت دار و پرخطر، پایه گذاری شبکه‌ای از ارائه دهندگان خدمات در سطح دو، تقویت و تشویق بخش خصوصی برای مشارکت در این شبکه و ایجاد نظام ارجاع الکترونیک بین سطوح یک و دو است.

بی تردید حمایت سازمان‌های بیمه گر برای کاهش پرداختی بیمار نقش مهمی در این زمینه دارد و اجرای مصوبه شورای عالی بیمه و دولت که همچنان از مرداد سال ۱۴۰۰ بر زمین مانده است، همچنین جلب مشارکت سازمان‌های مردم نهاد و خیریه در امر تشخیص زودهنگام، می‌تواند نقش کلیدی در توسعه برنامه پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان سینه و بهبود شاخص‌های بقا و کیفیت زندگی داشته باشد.