دره خرم‌آباد یکی از زیستگاه‌های کهن بشر است که محل سکونت انسان‌های «نئاندرتال» و هوشمند بوده است و اخیراً پرونده ثبت جهانی آن در یونسکو به جریان افتاده است؛ این شهر گذرگاهی تاریخی از دیرباز به عنوان یکی از تمدن‌های کهن بشری مطرح بوده و همین امر سبب شده تا نگاه باستان‌شناسان و فرهنگ‌پژوهان قرون و اعصار مختلف را به سمت خود معطوف کند، وجود ارتفاعات سخت‌گذر، طبیعت کم‌نظیر و از همه مهم‌تر آب به عنوان مایه حیات بشر در لرستان، این منطقه را به یکی از مناطق مورد توجه بشر پیش از تاریخ برای زندگی تبدیل کرده و سبب شکل‌گیری اولین سکونتگاه‌های بشر در این دیار شده است به طوری‌که "دره خرم‌آباد" با مرکزیت شهر باستانی "شاپورخواست" و وجود جاذبه‌های طبیعی و اماکن باستانی نظیر غار‌های هفتگانه یکی از شواهد متقن در این رهگذر به شمار می‌رود؛ اخیراً پرونده ثبت جهانی دره خرم‌آباد در یونسکو به جریان افتاده که در صورت تحقق نقش بسزایی در جذب گردشگر و رونق اقتصادی منطقه لرستان درپی خواهد داشت.
خرم‌آباد کهن شهری است که به تعبیری مینیاتوری از زندگی پیش از تاریخ بشر، از عصر حجر تا قجر محسوب می‌شود و دارای ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های کم‌نظیری است و در یک کلام می‌توان گفت کالایی لوکس و فرهنگی است که در هیچ جای دنیا با این ویژگی معماری، فرهنگی، مذهبی و تاریخی یک جا وجود ندارد.
در این خصوص عطا حسن‌پور، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان، با بیان اینکه اساسی‌ترین عنصر زیست برای سکونت بشر در هر منطقه‌ای را آب دانست و با بیان اینکه عنصر آب برای زیست جوامع پیش از تاریخ ضروری بوده است، بیان کرد: در غار‌هایی مثل غار قمری دو منبع مهم یکی چشمه‌های فصلی در پایین دست غار همچون "گرداب سنگی" که در دوره ساسانی روی آن بنایی ساخته شده، اما این گرداب از دورترین ازمنه تاریخ جوشان است و همچنین منابع تامین آب موجود در انتهای غارها از جمله تامین آب جوامع زیستی بوده است و در دوره پیش از تاریخ‌ترین غار زندگی شکارورزی داشتند.
وی گفت: این هفت مکان کاوش شده و ۱۷مکان موجود در دره خرم‌آباد نشان می‌دهد که بشر در دوران پیش از تاریخ به خصوص در دوران بعد از عصر یخبندان مولفه‌های خوبی برای زیست در این دره داشته است؛ آب فراوان به خاطر وجود سراب‌های فراوان، رودخانه جاری خرم‌آباد و غار‌های پیش از تاریخ، هوای مناسب، پروتئین‌های دامنه سفیدکوه (کل و بز) و سوخت فراوان (جنگل‌های بلوط) باعث شده، بشر پس از دوره شکارورزی زمانی که وارد انقلاب کشاورزی می‌شود؛ این دره محیط مناسبی برای توالی زیستش باشد.
حسن‌پور بیان کرد: شهر خرم‌آباد به لحاظ معماری و شهرسازی، با دو عنوان باغ‌شهر و آب‌شهر و داشتن یک دژ مستحکم و تاریخی به نام فلک‌الافلاک یا شاپور خواست، پکیجی فرهنگی، طبیعی وتاریخی است که به صورت یک محصول فرهنگی ویژه و خاص تقدیم یونسکو شده است و به زودی به «جهان شهر خرم‌آباد» تبدیل خواهد شد.
وی ادامه داد: با ساماندهی و آزادسازی اطراف این قلعه به شکل نگین و موقعیتی خاص و ویژه به جامعه جهانی تقدیم خواهد شد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان گفت: جهان شهر خرم‌آباد کالایی و لوکس و فرهنگی است که در هیچ جای دنیا با این ویژگی معماری، فرهنگی، مذهبی و تاریخی یک جا وجود ندارد و تمام اِلمان‌های تاریخی و طبیعی از باغ شهر، آب‌شهر و اَبرنشانه‌های شهری که در این قلعه جمع شده و پشتوانه تاریخی، فرهنگی و مذهبی عظیم دارد همه عناصر ثبت جهانی را در خودش جای داده است.
حسن‌پور با بیان اینکه شاخصه‌هایی که نیاز است توجه یونسکو را جلب کند در این قلعه به شکل یک بسته وجود دارد که به صورت زنجیره‌وار به هم وصل است، گفت: مجموعه غار‌های پیش از تاریخ دره خرم‌آباد به نوعی به این قلعه متصل می‌شود و رودخانه‌ای که از مرکز شهر جریان دارد و اطراف قلعه را در قسمت شرقی دور می‌زند و سه پل قدیمی نظیر پل گپ، شکسته، و پل حاجی روی رودخانه قرار گرفته و این قسمت با باغات گلستان، سروستان، ارم و باغ فیض که مجموعه چهار باغ تاریخی را تداعی می‌کند همه این مجموعه بی‌نظیر در دره تاریخی خرم‌آباد قرار گرفته است.
وی بیان کرد: این دره تاریخی و گذرگاه کهن مینیاتوری از زندگی پیش‌از تاریخ بشر از حجر تا قجر است و این ویژگی تاریخی که قلعه فلک‌الافلاک و محیط پیرامون و شهر خرم‌آباد دارد، همه این ویژگی‌ها ایجاب می‌کند که رفتاری که با شهر‌های تاریخی دنیا داریم با این شهر هم داشته باشیم.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان با بیان اینکه در راستای تکمیل پرونده ثبت جهانی دره خرم‌آباد، راه دسترسی غار قمری در این شهرستان در حال اجراست، افزود: در راستای ارسال پرونده ثبت جهانی این دره با محوریت غار‌های پیش از تاریخ قلعه فلک‌الافلاک و در راستای بازید میدانی ارزیاب یونسکو از غارها در حال انجام است.
حسن‌پور اضافه کرد: عملیات یاد شده با هدف آماده‌سازی مسیر بازدید گردشگران، و ایجاد راه دسترسی برای غار قمری در حال اجرا بوده و به زودی تکمیل خواهد شد؛ این اداره کل اقدام به پاکسازی مسیر دسترسی ایجاد زیرساخت، پله سنگی، ایجاد نشانک و نورپردازی مسیر نصب تابلو و ... کرده است.
وی با بیان اینکه غار‌های هفتگانه دره خرم آباد به عنوان بخشی از پرونده ثبت جهانی این دره، توسط اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان در دست مرمت، بهسازی و ایجاد راه دسترسی قرار گرفته است، اظهار کرد: غار‌های کلدر، قمری، گیلوران، یافته، کنجی و دو پناهگاه صخره‌ای گر ارجنه و پاسنگر در دره تاریخی خرم‌آباد قرار دارند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان با بیان اینکه مهمترین مساله، رونق اقتصاد گردشگری در استانی است که تاکنون ثبت جهانی نداشته است و از این قافله جا مانده است، گفت: اگر توریست خارجی به لرستان سفر نمی‌کند و دلیل آن نبود آثار ثبت جهانی است؛ با ثبت جهانی دره خرم‌آباد و قلعه‌فلک‌الافلاک به یکباره ۱۷ اثر در میراث جهانی ثبت خواهد شد.
حسن‌پور اضافه کرد: اولین قدم این است که قلعه‌فلک‌الافلاک با این معماری منحصر به فرد و با پیشینه‌ای که در گذرگاه تاریخ دارد به دنیا معرفی می‌شود و مُبلغ آن یونسکوست.
وی تصریح کرد: برای رفع موانع پیش‌روی این پرونده نه تنها نهاد‌های دولتی و ارگان‌های اداری بلکه آحاد جامعه به ویژه تشکل‌های مردم نهاد و مردم باید در این امر مشارکت جدی داشته باشند و این موضوع به یک مطالبه عمومی تبدیل شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان ادامه داد: ارزیابان یونسکو که به لرستان سفر خواهند کرد قطعا دیدار‌هایی با مردم و انجمن‌های مردم نهاد، دانشگاهیان و دانشجویان خواهند داشت که آیا تمایل دارند این اثر به ثبت جهانی برسد و چرا این قلعه با تمام پتانسیل‌های تاریخی، مذهبی، میهنی و فرهنگی تا الان ثبت نشده است؟
وی بیان کرد: رونق اقتصاد گردشگری و رشد این صنعت در لرستان به یک محرک جدی نیاز دارد و ثبت جهانی آثار فرهنگی، تاریخی و طبیعی بهترین محرک است.
ثبت جهانی رونق صنعت و آوردن فناوری در لرستان را به دنبال دارد
در این خصوص فرهاد طهماسبی، استاد جامعه‌شناسی فرهنگی اظهار کرد: ابنیه‌های تاریخی و اکتشافات باستان‌شناسی و تلاش‌هایی که میراث‌داران فرهنگی جهانی انجام دادند در شهر خرم‌آباد واقعیت‌ها را کشف کردند و به لحاظ تاریخی یکی از مهد‌های تمدنی ایرانی چه قبل از ورود آریایی‌ها سه دسته بودند (ماد، پارت و فارس) در لرستان این تمدن در کنار سایر شهرستان‌های استان نظیر کوهدشت، بروجرد و الشتر وجود داشته است.
وی اضافه کرد: این پیشینه تاریخی چنانچه مورد تائید و تصویب مجامع بین‌المللی و یونسکو قرار گیرد باعث می‌شود شهر خرم‌آباد در افکار و انظار عمومی به عنوان یک منطقه تمدنی بیش از پیش شناخته شود و و چنانچه سیاست‌ها کمک کنند؛ اثراتی که بر این منطقه می‌گذارد می‌تواند در راستای رونق صنعت و آوردن فناوری و پیشرفت گردشگری در لرستان و این شهرستان باشد.
طهماسبی ادامه داد: با ثبت جهانی دره کهن خرم‌آباد می‌توان از این عقب‌ماندگی مزمن تاریخی که متاسفانه بعد از صفویه خرم‌آباد و لرستان به آن دچار شدند و هنوز هم در همان عقب‌نگه‌داشته‌شدگی قرار داریم به تدریج بیرون می‌آییم و به تبع آن مسائل و مشکلات دیگر برطرف می‌شود.
این استاد جامعه‌شناسی فرهنگی گفت: ضرورت دارد افکار عمومی، نخبگان و کسانی که تریبونی دارند این مساله را بیشتر مطرح و حمایت و پشتیبانی کنند تا به آن نقطه‌ای که شایسته دره خرم‌آباد که شامل قلعه، غارها، دریاچه‌ها و چشمه‌سارهاست و هنوز به درستی معرفی نشده و ناشناخته مانده قرار بگیریم.
وی ادامه داد: پل گپ (صفوی) همزمان با پل «الله‌وردی‌خان» در اصفهان ایجاد شده، اما پل گپ ناشناخته مانده و دهنه‌های آن زیر مغازه‌های اطراف مدفون شده است و چنانچه قلعه و دره خرم‌آباد ثبت جهانی شوند قطعا این پل نیز ثبت خواهد شد.
طهماسبی اظهار کرد: چندین سال است که حریم قلعه فلک‌الافلاک قرار است رهاسازی شود و در اختیار میراث فرهنگی قرار گیرد، اما هنوز موفق نشدند و متاسفانه اعتباراتی که تخصیص داده شده قطره چکانی است و نتوانسته خواست کسانی که در حریم قلعه هتسند را برآورده کنند تا به انجام برسد.
این استاد جامعه‌شناسی فرهنگی تصریح کرد: استاندارلرستان و مدیرکل میراث فرهنگی استان تلاش زیادی کردند و رایزنی‌ها انجام شده تا این موضوع حل شود؛ موانع حقوقی و قانونی برطرف شود مستعد ثبت جهانی هستیم و امیدواریم این اتفاق بیفتد.
خصلت ویژه مردم خرم‌آباد مهمان‌نوازی است
در این خصوص مسعود سعادت‌مهر، دکتری اقتصاد دانشگاه پیام نور لرستان، گفت: ابنیه‌های تاریخی و جاذبه‌های گردشگری بخشی از اقتصاد است که سبب ورود گردشگران خارجی و داخلی به استان خواهد شد.
وی ادامه داد: با ورود گردشگران به استان و بازدید آنها درآمد‌هایی برای استان ایجاد خواهد شد.
سعادت‌مهر بیان کرد: البته برای این گردشگران زیرساخت‌های لازم نظیر هتل، راه‌ها، پرواز‌های داخلی به چند کلان‌شهر نیاز است تا این موضوع سبب تقویت رونق اقتصادی و افزایش درآمد خانواده‌ها شود.
این دکترای اقتصاد دانشگاه پیام نور لرستان اضافه کرد: ثبت جهانی دره کهن خرم‌آباد شرط لازم است، اما کافی نیست و ضرورت دارد فضا و زمینه به گونه‌ای فراهم شود که بتوان از این اتفاق استفاده کرد.
وی گفت: باید در حوزه تبلیغات نیز از ظرفیت روزنامه‌ها و رسانه‌ها استفاده کرد تا بتوان در حوزه فرهنگی مهمان‌نوازی و پتانسیل و قابلیت‌ها استان را معرفی کرد.
سعادت‌مهر اظهار کرد: عمده درآمد کشور عربستان از گردشگران مذهبی است و می‌توان از صنعت گردشگری در کشور و به تبع آن در لرستان و شهر خرم‌آباد بهره برد.
عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور لرستان با بیان اینکه یکی ازخصلت‌های ذاتی مردم لرستان مهمان‌نوازی است و در راستای جذب گردشگر ضرورت دارد آموزش‌های لازم و به‌روز برای ارتقای مهارت‌های شغلی نیرو‌های خدماتی هتل‌ها و سایر افراد در بخش‌های رفاهی و گردشگری ارائه شود، تاکید کرد: جاذبه‌های گردشگری از طریق جذب گردشگران سبب ورود پول و سرمایه به استان و افزایش درآمد و حتی اشتغال می‌شود.
به گزارش ایسنا، ثبت جهانی شدن یک اثر تاریخی علاوه بر افزایش احساسات ملی‌گرایانه و هویتی، ریشه دار بودن یک ملت را اثبات می‌کند؛ ثبت جهانی دره کهن خرم‌آباد یک کار فرهنگی جهانی است و دغدغه و مطالبه جدی شهروندان لرستانی برای برون رفت از وضعیت موجود است؛ همه آحاد جامعه و دستگاه‌های حاکمیتی وظیفه دارند نسبت به این امر همکاری داشته تا موانع پیشرو برداشته و خرم‌آباد به جهان‌شهر تبدیل شود.
منبع:ایسنا
