ترافل؛ نوعی قارچ است که برخلاف بسیاری از قارچ‌های شناخته شده دنیا زیر زمین می‌روید و یکی از گران‌قیمت‌ترین قارچ‌های جهان است که به الماس سیاه آشپزخانه معروف است.
قارچ ترافل به صورت غده‌ای در فاصله ۳۰ سانتی‌متری زمین و در نزدیکی ریشه‌های درختان بلوط می‌روید. تحقیقات علمی حاکی از این است که ترافل سرشار از انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی و همچنین انواع گسترده‌ای از ترکیبات شیمیایی مفید و بی‌نظیر است که تاثیر به سزایی در سلامت جسمی و روحی انسان دارد.
نقاط جنگلی استان گلستان یکی از مکان‌های رویش قارچ ترافل است، اگرچه رویش این قارچ گران‌قیمت و باارزش در جنگل‌های هیرکانی نعمت است، اما قیمت هنگفت این نوع قارچ، سوداگران را بر آن داشت تا با برداشت غیرمجاز تیشه به ریشه جنگل‌های هیرکانی بزنند.
در گذشته نه تنها مردم عادی که حتی برخی کارشناسان منابع طبیعی نیز شناخت زیادی نسبت به ترافل نداشتند، اما طی سال‌های اخیر افزایش رغبت کشور‌های اروپایی به مصرف و خرید این قارچ و سود سرشار آن، پای خیلی از افراد را برای برداشت قارچ ترافل به جنگل‌های هیرکانی گلستان باز کرد.
در سال‌های ابتدایی، تعدادی از اهالی بومی شرق استان گلستان با فراگیری آموزش‌های لازم اقدام به برداشت قارچ ترافل از جنگل‌های هیرکانی می‌کردند، اما افزایش قیمت قارچ و رشد صعودی برداشت‌کنندگان، هجمه مافیای این بخش را به همراه داشت که با افزایش آسیب به جنگل هیرکانی، سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور صادرات قارچ ترافل را ممنوع کرد.
با وجود ممنوعیت صادرات قارچ ترافل، برداشت آن از جنگل‌ها کمتر نشده به همین علت خیلی کارشناسان ممنوعیت را راهکار حل این معضل نمی‌دانند و معتقدند باید با آموزش و فرهنگ‌سازی از برداشت غیرمجاز ترافل کاست و آسیب به جنگل‌های هیرکانی را کمتر کرد.
«مظاهر جعفرنیا»، یکی از پژوهشگران بخش کشاورزی گلستان و مدیرعامل شرکت پایدار سرزمین هیرکان است که از ۶ سال گذشته تاکنون در تولید کشت ترافل و نهال‌های بارور شده فعالیت می‌کند.
این پژوهشگر بخش کشاورزی گفت: قارچ ترافل سیاه یکی از گران‌ترین قارچ‌های دنیا است که بیشتر در جنگل‌های بلوط یافت می‌شود.
وی با اشاره به آسیب به جنگل‌های هیرکانی بر اثر برداشت بی‌رویه قارچ ترافل بیان کرد: هجوم مردم برای برداشت قارچ ترافل به جنگل‌های هیرکانی آسیب زیادی وارد کرده، دیگر زیر درخت‌ها هیچ نهالی نیست چراکه افراد با ابزار‌هایی همچون تیشه به ریشه و اندام‌های زایشی درخت آسیب می‌زنند.
ارتباط مستقیم ترافل و درختان جنگلی
پژوهشگر بخش کشاورزی در گلستان با بیان اینکه در صورت ادامه این روند، در سال‌های آینده جنگل‌های هیرکانی نابود می‌شوند، تصریح کرد: قارچ ترافل و درختان با یکدیگر ارتباط مستقیمی دارند و اگر هر یک نباشد آن دیگری نابود می‌شود.
جعفرنیا خاطرنشان کرد: برای جلوگیری از آسیب به جنگل‌های هیرکانی راهکاری را برای مدیریت این آسیب در نظر گرفته و تحقیقات خود را برای تولید نهال ترافل آغاز کردیم تا اینکه پس از انجام مطالعات زیاد در سال ۱۳۹۸ موفق به تولید ۲۰۰ اصله نهال تلفیق شده ترافل شدیم.
وی با بیان اینکه قارچ ترافل هم‌زیست با بلوط، ولیک، انجیری و فندق است، تاکید کرد: امکان تولید ترافل بر روی درختان دیگر هم وجود دارد، اما بیشترین توجیه اقتصادی مربوط به درخت بلوط و فندق است.
تولیدکننده نهال ترافل با اشاره به اینکه ما با تولید این نهال‌ها به کمک طبیعت، اقتصاد و مردم آمدیم، تصریح کرد: تحقیق درخصوص قارچ ترافل از ۷۰ سال گذشته در دنیا آغاز شده، اما ما در سال ۱۳۹۷ برای اولین بار در ایران در این خصوص اقدام کردیم که طرح ما از بین ۳۳ طرح ارائه‌شده به وزارت جهاد کشاورزی جزو طرح‌های برتر قرار گرفت.
جعفرنیا ادامه داد: سال ۱۴۰۰ برای تکمیل دانش فنی به خارج از کشور رفتیم که در نهایت اقدامات انجام‌شده منجر به تولید نهال ترافل شد و با همکاری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری و پارک علم و فناوری گلستان هزار و ۵۰۰ اصله نهال در گالیکش کشت گردید.
پژوهشگر بخش کشاورزی در گلستان با بیان اینکه رسیدن هر اصله بلوط به ترافل به هفت سال زمان نیاز دارد، گفت: درخت فندق پس از چهار تا پنج سال قابلیت تولید ترافل دارد. هیچ جای دنیا برداشت ترافل ممنوع نیست بلکه مدیریت می‌شود.
مدیریت صحیح بهتر از ممنوعیت برداشت ترافل
وی با بیان اینکه مدیریت صحیح می‌تواند جای ممنوعیت برداشت ترافل را بگیرد، یادآور شد: پیشنهاد ما به اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان این است که ترافل کشف شده در اختیار ما قرار دهدتا بتوانیم از طریق آن نهال تولید کنیم، اما در مدیریت فعلی در حالی که نیاز ما ۱۰۰ الی ۱۵۰ کیلوگرم ترافل بود یک کیلوگرم هم در اختیار ما قرار نگرفت.
جعفرنیا خواستار حمایت منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان از طرح تولید نهال آغشته به ترافل شد و تاکید کرد: کشت ترافل بخش زیادی از دغدغه استان گلستان در حوزه اشتغال را کم می‌کند.
وی افزود: در حال حاضر حدود ۱۰ هزار نفر گلستانی حداقل یک بار برای برداشت قارچ ترافل اقدام کردند که با کشت قارچ ترافل بسیاری از این افراد ساماندهی می‌شوند و ضمن اشتغالزایی دیگر به جنگل‌های هیرکانی نیز آسیب وارد نمی‌شود.
به گفته وی؛ ۱۱۰ هزار هکتار اراضی شیبدار در گلستان وجود دارد که در صورت کشت آن به قارچ ترافل، درصد زیادی از مردم مشغول به کار می‌شوند.
تولیدکننده ترافل کاشت ترافل را یک نوع کشت پرسود و جایگزین پروژه‌های نفتی دانست و تصریح کرد: یک درخت بلوط ۴۰۰ تا ۶۰۰ سال عمر می‌کند که در صورت کشت ترافل، میزان برداشت و سود حاصل از آن قابل توجه خواهد بود.
جعفرنیا گفت: علاقه‌مندان می‌توانند با کاشت نهال‌های بارور شده بعد از چهار تا ۶ سال ترافل برداشت کنند.
قارچ ترافل انواع مختلفی دارد که ۲ نوع قهوه‌ای و سیاه در گلستان بیشتر از سایر گونه‌ها مشاهده می‌شود، قارچ ترافل قهوه‌ای فقط در مقطع کوتاهی در بهار جمع‌آوری می‌شود، اما برداشت ترافل سیاه که گستره رویشگاهی آن وسیع‌تر است از اسفندماه آغاز و تا تیر ماه ادامه دارد.
گلستان با مساحتی در حدود ۲ میلیون و ۱۹۲ هزار و ۱۳۰ هکتار از شمال با ترکمنستان، از شرق با خراسان شمالی، از غرب با مازندران و جنوب با سمنان همسایه است.
منبع: ایرنا
