«نقاب، رنگ آسمان» جدیدترین رمان باسم خندقجی نویسنده زندانی فلسطینی، یکی از ۶ نامزد نهایی جایزه بین‌المللی ادبیات داستانی عربی ۲۰۲۴ است.

«نقاب، رنگ آسمان» حول زندگی نور، باستان شناس ساکن در اردوگاه پناهندگان در رام‌الله می‌چرخد. به دنبال کشف یک کارت شناسایی آبی رنگ متعلق به یک شهروند اسرائیلی که درون جیب یک کت قدیمی جاسازی شده بود، نور که کنجکاو شده می‌خواهد این فرد را پیدا کند و صاحب کارت را برای دسترسی به مکان‌های حفاری در کرانه باختری و بینش ظالمش در نظر می‌گیرد.

پروفسور یاسر سلیمان، رئیس هیات داوران جایزه ۲ هفته پیش در مراسم معرفی نامزد‌های نهایی، گفت: این اولین بار در تاریخ جایزه است که رمانی (به معنای واقعی کلمه) از پشت دیوار‌های یک زندان در اسرائیل به دست خوانندگان آن طرف می‌رسد، اما توضیح بیشتری نداد.

خندقجی، متولد ۱۹۸۳ در نابلس، در سال ۲۰۰۴ در حالی که ۲۱ ساله بود، به اتهام تروریسم توسط رژیم صهیونیستی دستگیر و با ادعای مشارکت در برنامه‌ریزی یک بمب‌گذاری انتحاری که منجر به کشته‌شدن ۳ نفر در تل آویو شد، به ۳ بار حبس ابد محکوم شد.

این‌نویسنده تحصیلات خود را در زندان به پایان رساند و از آن زمان تاکنون حداقل ۶ کتاب شامل ۴ رمان و ۲ مجموعه شعر نوشته است.

برادر خندقجی به تازگی در مصاحبه‌ای با سازمان‌دهندگان رقابت داستان عربی گفته «یک نقاب، رنگ آسمان» بین ژوئن تا نوامبر ۲۰۲۱، در شرایطی سخت نوشته شده است. وی افزود: باسم در زندان‌های مختلف بود و به دلیل اقدامات خودسرانه اداره زندان از زندانی به زندان دیگر جا به جا می‌شد. گاهی اوقات او برخی از مطالبی را که گرد آورده بود از دست می‌داد، زیرا یک نگهبان زندان تصمیم گرفته بود آن‌ها را از بین ببرد.

برادر خندقجی درباره آداب نگارش این‌نویسنده چنین پاسخ داد: تشریفات نوشتن؟ هیچ‌تشریفاتی غیر از نوشتن از ساعت ۵ تا ۷ صبح! این چیزی است که باسم در یکی از ملاقات‌های ماهانه که فقط ۴۵ دقیقه طول می‌کشد به من گفت. او پیش از شمارش زندانیان توسط اداره زندان و قبل از اینکه نگهبان برنامه روزانه را شروع کند، می‌نویسد و در یافتن راه‌های جدید برای انجام این کار ماهر است. باسم در این دو ساعت تقریباً دو صفحه می‌نویسد و خیلی وقت‌ها کاغذهایش را نگهبان‌ها از او می‌گیرند و از بین می‌برند، البته منظورم این نیست که این فقط برای باسم اتفاق می‌افتد، برای همه زندانیانی که در بازداشت می‌نویسند چنین چیزی رخ می‌دهد.

حتی اگر خندقجی به عنوان برنده امسال این جایزه انتخاب شود، بعید است که جایزه ۵۰ هزار دلاری را دریافت کند. سرویس زندان اسرائیل به رسانه‌ها گفته اگر قرار باشد یک تروریست جایزه بگیرد، دریافت آن برایش غیرممکن خواهد بود. ممکن است این نویسنده حتی از نامزدی خود اطلاعی نداشته باشد، زیرا خانواده خندقجی در ژانویه گفتند که در ماه‌های اخیر نتوانسته‌اند با او تماس بگیرند.

«کتاب آسمان هفتم اورشلیم» نوشته اسامه العیسی یک نویسنده فلسطینی دیگر نیز به فهرست نهایی جایزه امسال راه یافت. داستان این رمان در اورشلیم در دهه ۱۹۷۰ می‌گذرد و از مصائب زمانی می‌گوید که ساکنان شهر با چالش‌های جنگ و قحطی مواجه بودند.

جایزه بین‌المللی ادبیات داستانی عربی که به عنوان «بوکر عربی» شناخته می‌شود، در سال ۲۰۰۷ به منظور قدردانی از ادبیات عربی معاصر و ترویج خوانندگان جهانی آثار ادبی عربی تأسیس شد و اکنون به‌عنوان معتبرترین جایزه ادبی در جهان عرب شناخته می‌شود.

هدی برکات (۲۰۱۹، برای «پست شبانه»)، احمد سعداوی (۲۰۱۴، برای «فرانکنشتاین در بغداد»)، و محمد آخاری (۲۰۱۱، برای «طاق و پروانه») از برندگان پیشین این‌جایزه هستند.

هر یک از ۶ نامزد نهایی ۱۰ هزار دلار دریافت خواهد کرد و به برنده جایزه که در نمایشگاه کتاب ابوظبی در اواخر آوریل معرفی می‌شود، ۵۰ هزار دلار دیگر به عنوان جایزه اهدا می‌شود. این جایزه همچنین هزینه ترجمه کتاب برنده به زبان انگلیسی را پوشش می‌دهد.

منبع: مهر