حضور بی‌دغدغه کودکان و نوجوانان در فضای مجازی و جولان دادن در محیطی که خیلی وقت‌ها مناسب سن‌شان نیست، برخی از خانواده‌ها را گرفتار دردسر‌های بزرگی کرده است. شکاف بین نسل‌ها، انتشار اطلاعات خصوصی افراد بدون رعایت ارزش‌های اسلامی، در دسترس بودن محتوا‌های غیرارزشی و... ده‌ها مشکل دیگر ماحصل استفاده نامناسب از اینترنت است که دامن‌گیر تعدادی از خانواده شده است.

این که فضای ناسالم دنیای مجازی چه اثرات مخربی بر جامعه و سلامت خانواده می‌گذارد و برای سالم کردن آن باید چه کار کرد، موضوعی است که با عاطفه موسوی، مشاور وزیر ارتباطات در میان می‌گذاریم.

باتوجه به تحقیق و مطالعاتی که در حوزه خانواده انجام داده‌اید، فضای مجازی کشور را چه طور ارزیابی می‌کنید؟

قبل از این که بتوان در باب فضای مجازی کشور اظهارنظر کرد، نیاز است وضعیت استفاده از اینترنت در همه کشور‌ها بررسی شود. اینترنت در وهله اول به‌عنوان شبکه ارتباطی وارد بازار جهانی شده و برای مقاصد امروزی طراحی نشده بود. بستر آن به لحاظ فنی آن‌قدر قوی بود که توانست در مدت کمی همه جهان را در بر بگیرد، اما درباره عملکرد آن در ایران باید متذکر شوم ما در گذشته و در دنیای مدرنیته بازخورد‌هایی داشتیم و گاهی چشم‌بسته از الگو‌های غربی استفاده کرده‌ایم؛ قبل از آن که در فضای مجازی اقدامات حفاظتی‌ای برای کودکان درنظر گرفته شود؛ البته قرار بود تمهیداتی صورت بگیرد که شروع آن از سال ۱۳۹۶ کلید خورد، اما بنا به دلیلی تا سال ۱۴۰۰ به‌تصویب نرسید.

طولانی شدن مدت تصمیم‌گیری مشکلات زیادی را به‌وجود آورد؛ چراکه در این بازه زمانی اینترنت منتظر طرح و برنامه‌های ما نمی‌ماند؛ از این‌رو در همه ابعاد زندگی خانوادگی رسوخ کرد و همین عاملی شد که خانواده‌ها هنگام بهره‌برداری از فناوری‌های دیجیتال اطلاعات کافی نداشته باشند و با دست خالی مواجه شوند.

برای استفاده کودکان و نوجوانان از فضای مجازی سالم نیاز به تدابیر زیرساختی و الگوسازی است. چه اقداماتی در این زمینه انجام شده است؟

برای استفاده بچه‌ها از محتوای سالم و کاربردی دنیای مجازی، مرکز ملی فضای مجازی تقسیم کار خوبی بین دستگاه‌های ذیربط انجام داده است. طرح آن از سال ۱۴۰۰ به نهاد‌ها ابلاغ شده که در این میان سهم قابل‌توجهی به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات رسیده است. البته این سهم عمدتا متوجه زیرساخت‌های نرم‌افزاری و شبکه‌ای است؛ مثلا کد‌های یو اس اس‌دی که والدین می‌توانند با آن‌ها سیم کارت خود را به سیم کارت کودک تغییر دهند (*۴۵۶#) یا حمایت و توسعه نرم‌افزار‌های نظارت اولیا که امروز نرم‌افزار‌های خوبی در این باب داریم؛ این در حالی است که نرم‌افزار‌های مشابه خارجی قابل رقابت با این محصولات، عمدتا کشور ما را تحریم کرده‌اند. حتی درصورت نبود تحریم نیز خدمات رایگان ارائه نمی‌دهند. البته برنامه وزارت ارتباطات به این ابزار‌ها خلاصه نمی‌شود و سعی داریم تا حد ممکن زیست‌بوم خلاق دیجیتال کودک را در لایه زیرساختی پشتیبانی کنیم.

توقع خانواده‌ها این است که بتوانند از پدر و مادر تا فرزندان از فضای پاک و سالم استفاده کنند؛ فضایی که سوءرفتاری در آن دیده نشود؛ با توجه به اینکه بخشی از کنترل‌ها از سوی دولت صورت می‌گیرد و بخشی هم توسط خودمان انجام می‌شود، باز جای سؤال است چه کار باید کرد تا فضای مجازی ما محیطی امن برای ارتباط گرفتن و کسب اطلاعات باشد؟

حقیقت این است که مهم‌ترین نیاز رسیدن به محیط مطلوب در افق دولتی، هماهنگی میان دستگاه‌های ذیربط است که اساسا فرایند کندی دارد؛ به‌طور مثال بخش معرفی به خانواده‌ها که در حیطه کاری نهاد‌های فرهنگساز است یا نهاد‌هایی که وظیفه تشخیص محتوای مطلوب را برعهده داشته‌اند خیلی خوب عمل نکرده‌اند. البته بخش‌های خصوصی بیشتر به این موضوع اهمیت داده‌اند. اقدامات قابل‌توجهی هم صورت گرفته است؛ برای نمونه برخی از خدمات بانک‌ها که پرداخت کودک را با نظارت والدین امکان‌پذیر می‌سازد؛ مثل کیدزی بانک پاسارگاد یا سکو‌های vod که فیلیمو مدرسه یا آپارات کودک را درست کرده است؛ زیست‌بوم‌هایی هم داریم که محتوای کودکانه تولید می‌کنند؛ مثل درسا و شادبوم. باید متذکر شوم بخش‌های خصوصی برای عملکرد بهتر انتظار همراهی از نهادی دولتی را دارند تا خدمات مجازی توسط والدین و بچه‌ها قابل استفاده باشد.

منبع: همشهری آنلاین