با وجود آنکه خوداتکایی ۷۰ درصدی در تولید دانه های روغنی تا افق ۱۴۰۴ یکی از سیاست های وزارت جهاد کشاورزی است، اما متاسفانه آمارها نشان می دهد که تولید این محصول استراتژیک با تحقق این آرمان و شعار خودکفایی اختلاف معناداری دارد.

در همین رابطه آقای مجتبی خیام نکویی معاون وزیر جهاد کشاورزی می گوید: اکنون در تامین ۸۰ درصد محصولات کشاورزی و غذا خودکفا هستیم و برای ۲۰ درصد باقی مانده نیاز کشور، سالانه ۱۰ تا ۱۶ میلیارد دلار ارز از کشور خارج می شود.

خیام نکویی گفت: بنابر آمار ۲۰ درصد از کل واردات بخش کشاورزی مربوط به واردات روغن است چراکه ۹۳ درصد در تامین روغن ناشی از نبود الگوی مصرف مناسب وابسته به خارج هستیم که این امر نشان می دهد ۲ برابر کشورهای دیگر معادل ۲۳ کیلوگرم در سال مصرف می کنیم.

ناگفته نماند که با وجود پتانسیل بالا در بخش کشاورزی، با تمرکز لازم بر روی شرکت های دانش بنیان ظرف چندسال آینده در ۹۰ درصد محصولات اساسی و کاربردی امکان خودکفایی وجود دارد.

مصرف سالانه یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن روغن در داخل

آقای امیرهوشنگ بیرشک دبیر انجمن روغن نباتی گفت: سالانه یک میلیون تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن روغن خام و مقداری دانه روغنی وارد می شود که بنابر آمار در ۴ ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل ناشی از مشکلات تخصیص ارز، میزان واردات از سوی بخش خصوصی کاهش یافته است.

به گفته او، روند تخصیص ارز به روغن های خام که وارد کشور می شود، مسیر طولانی را باید طی کند که در نهایت زمان بر شدن این فرآیند در واردات بخش خصوصی اثر می گذارد.

بیرشک درباره آخرین وضعیت سرانه مصرف روغن گفت: گرچه برخی افراد اذعان می کنند که سرانه مصرف روغن در کشورما بالاست، اما بنده به استناد آمار و ارقام می‌گویم که چنین چیزی واقعیت ندارد. به عنوان مثال سرانه مصرف روغن کشور ما در مقایسه با کشورهای جنوب شرقی آسیا ناشی از فرهنگ مصرف آنها بیشتر است، اما در مقایسه با کشورهای اروپایی و آمریکایی نصف است. همچنین سرانه مصرف روغن کشور ما در مقایسه با کشورهای همسایه هم پایین تر است.

دبیر انجمن روغن نباتی با بیان اینکه میزان مصرف روغن خانوار و صنف و صنعت بعد از اصلاح نظام یارانه تغییر محسوسی نداشته است، گفت: بعد از اصلاح نظام یارانه و حذف ارز ترجیحی، میزان مصرف روغن هدفمند شد و به عبارتی ماهانه ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش یافت چراکه تا قبل از حذف ارز ترجیحی به سبب تفاوت نرخ با آن سوی مرزها، بخشی از روغن تولیدی قاچاق می شد و همچنین صادرات برخی صنایع از جمله کنسرو بالا بود که بعد از این جراحی اقتصادی، موضوع قاچاق کاهش یافت.

او ادامه داد: در شرایط کنونی چالش بزرگ‌ پیش روی صنعت، موضوع تخصیص ارز به بیش از ۲۰۰ هزار تن روغن خام است که این موضوع علاوه بر لطمه به اعتبار واردکننده داخل، فشار سنگینی به صنعت وارد می کند.

بیرشک با بیان اینکه سالانه یک میلیون و ۷۰۰ تا یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن روغن در داخل مورد نیاز است، گفت: بنابر برآوردهای صورت گرفته ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تن روغن تا پایان سال مورد نیاز است که امیدواریم با تامین ارز به موقع این میزان وارد شود تا آرامش در بازار کماکان پابرجا بماند.

جنگ روسیه و اوکراین و بحران غذا در دنیا، اهمیت خودکفایی و خوداتکایی محصولات اساسی را به خوبی نشان داد، از این رو با ورود دانش به بخش کشاورزی و حمایت همه جانبه از امر تولید می توان به این امر مهم دست یافت.

اجرای الگوی کشت راهی برای رسیدن به خودکفایی

آقای قاسم پیشه ور رئیس اتاق اصناف کشاورزی گفت: خودکفایی محصولات کشاورزی از جمله دانه های روغنی براساس الگوی کشت و توان منطقه باید صورت گیرد تا به منابع پایه فشار وارد نشود.

به گفته او، با توجه به افزایش هزینه های تولید، الگوی کشت باید به گونه ای تعریف شود که درآمد حاصل از فروش محصولات برای کشاورزان صرفه اقتصادی داشته باشد، درغیراین صورت آنها به سراغ کشت های دیگر می روند که منافعشان تامین شود.

پیشه ور ادامه داد: خودکفایی محصولات استراتژیک از جمله دانه های روغنی با حمایت همه جانبه از بخش تولید محقق می شود، از این رو مسئولان برای تحقق این امر مهم تسهیلات بدون بهره و ارائه خدمات کشاورزی از جمله سم، کود و بذر که در فرآیند تولید نقش دارد، باید در اختیار کشاورزان بگذارند در غیراین صورت، خودکفایی شعاری بیش نخواهد بود.

رئیس اتاق اصناف کشاورزی با اشاره به عوامل موثر دیگر در خودکفایی دانه های روغنی گفت: تعیین نرخ خرید تضمینی مناسب، پرداخت به موقع مطالبات و همچنین آموزش قبل، حین و پس از کشت از جمله اقدامات مهم دیگر است که دستیابی به خودکفایی را تسهیل می کند.

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که نبود الگوی مصرف مناسب از چالش های پیش رو در امنیت غذایی است چراکه برای تامین بیش از ۹۰ درصد روغن مورد نیاز به خارج وابسته هستیم که با این وجود ۲ برابر کشورهای دیگر در سال مصرف می کنیم.

تامین ۷۰ تا ۹۰ درصد روغن مورد نیاز از مبادی خارجی 

آقای عطااله هاشمی عضو شورای هماهنگی تشکل های بخش کشاورزی گفت: رسیدن به خودکفایی و خوداتکایی محصولات کشاورزی نیازمند تامین الزامات لازم و اصلاح الگوی کشت است.

او با بیان اینکه الگوی کشت سبد راهبردی رسیدن به خودکفایی است، افزود: برای اجرای سند الگوی کشت سالانه ۴۵ تا ۵۰ همت اعتبار نیاز است، درحالیکه بودجه کنونی برای تحقق این مصوبه بسیار ناچیز است.

هاشمی ادامه داد: اگر اصلاحات در برنامه پنج ساله هفتم صورت گیرد به طوریکه حمایت های ویژه ای از تولید صورت گیرد، خودکفایی و رفع وابستگی به خارج محقق می شود.

عضو شورای هماهنگی تشکل های بخش کشاورزی با بیان اینکه بخش کشاورزی فراقوه ای است، گفت: با توجه به آنکه بخش کشاورزی مستقیما با امنیت غذایی کشور سروکار دارد، از این رو همه دستگاه ها باید پای کار بیایند تا زیرساخت های لازم در بخش هوایی، زمینی و ریلی فراهم شود.

او گفت: علی رغم‌ آنکه در مقاطعی در بحث دانه های روغنی خودکفا بودیم، اما اکنون ۷۰ تا ۹۰ درصد در تامین روغن مورد نیاز کشور وابسته به خارج هستیم که در صورت حمایت های لازم، مجدد به این امر دست می یابیم.

 امروزه خرید غذا از بازارهای جهانی امری عادی نیست و به عبارت دیگر غذا به یک ابزار سیاسی و سلاح تبدیل شده است که بنابراین برای رسیدن به ضریب بالای امنیت غذایی و رفع وابستگی به خارج راهی جز ارتقای ضریب دانش به بخش کشاورزی و اعمال حمایت های لازم در راستای ترغیب کشاورزان به کشت محصولات استراتژیک و اساسی سفره خانوار وجود ندارد.