قیمت دلار از چه زمانی برای ایرانی‌ها مهم شد؟
روزگاری بود که ایرانی‌ها اسم دلار هم به گوششان نخورده بود و پول خارجی همان پول بریتانیا یعنی لیره استرلینگ بود و پول نفت را هم ایران به لیره می‌گرفت. اما از دهه ۲۰ شمسی، بودجه ایران نفتی شد و قیمت دلار برای ایرانی‌ها مهم شد.
در دوره مظفری و تا پایان دوره قاجار و حتی در دوره پهلوی اول پول خارجی در ایران همچنان پول بریتانیا بود و اصلا دلار آمریکا کجا بود و چی بود و این‌طوری بود: «به موجب قرارداد دارسی در عهد مظفری امتیاز انحصاری اکتشاف، استخراج و تصفیه نفت در جنوب و مرکز ایران در ازای پرداخت ۲۰ هزار لیره استرلینگ به صورت نقد و ۲۰ هزار لیره استرلینگ از سهام شرکت بهره‌برداری و نیز ۱۶ درصد از منافع خالص سالیانه تمامی شرکت‌هایی که بر اساس این امتیاز تأسیس می‌شدند، به مدت ۶۰ سال واگذار شد...
این قرارداد تا پایان دوره قاجار برقرار بود و در دوره پهلوی اول به موجب قراردادی جدید، انگلیسی‌ها برای هر تن نفت ۴ شیلینگ (معادل یک‌پنجم پوند) به ایران پرداخت می‌کردند و مبلغی هم از منافع خالص صاحبان سهام به ایران می‌دادند...
در بودجه‌بندی ایران که از سال ۱۲۸۹ و بنا بر قوانین مشروطه آغاز شد خبری از درآمد نفتی نبود و درآمد نفت تا این زمان در بودجه منظور نمی‌شد و صرف کار‌های عمرانی، خرید اسلحه و تقویت قوای دفاعی کشور می‌شد... به این ترتیب در بودجه اصل جامعیت و وحدت هم رعایت نمی‌شد و برخی درآمد‌ها در حساب‌های مخصوص خزانه متمرکز متمرکز نمی‌شد».
تا پیش از جنگ جهانی دوم، دلار در ایران پول خارجی ناشناسی بود
در دوره پهلوی دوم و از سال ۱۳۲۰ شرایط تغییر کرد و از سال ۱۳۲۷ بودجه نفتی شد و قیمت نفت برای ایرانی‌ها مهم شد و این‌طوری شد: «ماده واحده‌ای به مجلس شورای ملی تقدیم و مقرر شد که وزارت دارایی پرداخت‌های شرکت نفت را در بودجه منظور نماید. این کار گامی بزرگ در تحقق اصل جامعیت بودجه بود... از سال ۱۳۲۷ نیز تصویب شد که عایدات به دست آمده از فروش نفت در حساب جداگانه‌ای نگهداری و طبق مقررات تعیین‌شده برای سال‌های مختلف به کار‌های تولیدی اختصاص داده شود... در واقع از سال ۱۳۲۷ با رشد درآمد‌های نفتی اندیشه استفاده از درآمد‌های نفتی برای اداره امور کشور شکل گرفت و طی دو برنامه عمرانی هفت ساله که از سال ۱۳۲۷ آغاز شد درآمد‌های نفتی صرف سرمایه‌گذاری در امور زیربنایی و تولیدی شد.
اما به‌تدریج سهم برنامه‌های توسعه‌ای از درآمد نفت کم شد و بخشی از آن وارد بودجه جاری دولت شد و بودجه ایران نفتی شد چرا که به‌دلیل اجرای طرح‌های عمرانی، تأسیساتی مانند بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها به وجود می‌آمد که نیاز به بودجه جاری داشت».
این‌طوری بود که قیمت دلار برای ایرانی‌ها مهم شد و البته کار به همین‌جا ختم نشد و بعد‌ها در سال ۱۳۳۲ کودتای ۲۸ مرداد رخ داد و در نتیجه آن در سال ۱۳۳۳ قرارداد کنسرسیوم نفتی در ایران منعقد شد و همزمان با افزایش سلطه سیاسی و نظامی آمریکا به‌ویژه بر اروپا، قیمت نفت دلاری شد و، چون بودجه ایران وابسته به نفت شده بود قیمت نفت و قیمت دلار در زندگی مردم مهم‌تر هم شد.
از سال ۱۳۲۷ که بودجه ایران نفتی شد قیمت دلار هم در ایران مهم شد
منبع: فارس
