هر چند که بیش از ۸۵ درصد از ورودی‌های دانشگاه‌ها از طریق سوابق تحصیلی جذب دانشگاه‌ها می‌شوند و رقابت کنکور در اصل فقط برای ۱۵ درصد از صندلی‌هاست، اما هر نوع تغییر در این آزمون، تنش‌های زیادی ایجاد می‌کند چرا که این فرصت ۴ ساعته نفس بر پر هزینه و پراسترس دقیقا سنجاق می‌شود به آینده افرادی که خواستار تحصیل در دانشگاه‌های کشور هستند.

چند روز قبل، درست در بحبوحه‌ای که داوطلبان کنکور ۱۴۰۱ در التهاب روز‌های نزدیک به آزمون خود بودند، خبر از تصویب نهایی طرح اصلاح و تکمیل سیاست‌های سنجش و پذیرش دانش‌آموزان برای ورود به دانشگاه‌ها در شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید.

این خبر واکنش‌های زیادی را دربرداشت، عده‌ای آن را راه فراری از شرایط نابه سامان کنکور اعلام می‌کردند و عده‌ای هم درباره چگونگی اجرای آن حرف‌هایی داشتند، برخی مخاطبان نیز با این طرح مخالفت کرده و اعلام کردند که طرح تغییرات کنکور ۱۴۰۲ که در جلسه اخیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد بسیار پر ایراد بوده و به طیف وسیعی از دانش آموزان آسیب وارد خواهد کرد.

بررسی زوایای پنهان و پیدای این طرح که پس از سال‌ها بررسی و کار کارشناسی با حضور رئیس‌جمهور با بالاترین آراء به تصویب رسیده، ما را بر آن داشت تا با دست‌اندرکاران این طرح میزگردی برگزار و جزئیات آن را بررسی کنیم، لذا میزگرد «زوایای پیدا و پنهان طرح اصلاح و تکمیل سیاست‌های سنجش و پذیرش دانشگاه‌ها» با حضور رجبعلی برزویی معاون خط مشی گذاری ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، محسن زارعی رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی وزارت آموزش و پرورش و سید جلال موسوی مدیرکل دفتر تدوین و راهبری اسناد و سیاست‌های آموزشی و پژوهشی ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد.

در ابتدای این میزگرد برزویی درباره طرح اصلاح و تکمیل سیاست‌های سنجش و پذیرش دانش‌آموزان برای ورود به دانشگاه‌ها، گفت: مرحله اول این طرح در سال ۱۴۰۰ تصویب شده بود، اما به دلیل برخی تغییرات در فرایند تصویب، اجرای کامل آن نیاز به اصلاحاتی داشت. برای مصوبه جدید جلسات متعددی با وزرا و برخی نمایندگان مجلس و دست‌اندرکاران مباحث کنکور برگزار شد و تمام ابعاد موضوع مورد بررسی قرار گرفت.

آموزش و پرورش همیشه یک دغدغه بزرگ داشت و آن اینکه در ۳ سال آخر دبیرستان تقریبا دانش‌آموز در اختیار آن‌ها نیست و تمام ذهن و فکرش کنکور است و مدارس برای اینکه اعتباری داشته باشند، به ویژه مدارس غیردولتی غالبا مسیر را به سمت قبولی کنکور می‌برند و این به عنوان افتخار مدارس مطرح می‌شود غافل ازرویکرد‌های تربیتی، فرهنگی و دروسی که دانش‌آموزان باید بیاموزند.

وزارت آموزش و پرورش مقصر اصلی این اتفاق را هم وزارت علوم می‌دانست که با کنکور سبب می‌شد دانش‌آموزان از مباحث فرهنگی و تربیتی جا بمانند. از سوی دیگر این موضوع مطرح بود که آیا در کنکور فعلی عدالت آموزشی وجود دارد؟ در اینکه در شرایط فعلی کنکور تنها گزینه ورود داوطلبان به دانشگاه‌ها است، شکی نداریم، اما اینکه آیا عدالت آموزشی در آن رعایت می‌شود یا خیر، جای سوال داشت.

* ۸۴ درصد از قبولی‌های دانشگاه شریف از دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ هستند

طی تحقیقی که صورت پذیرفت، متوجه شدیم که از بین رتبه‌های کمتر از ۳ هزار گرو‌های آموزشی ۵ گانه کنکور سراسری سال ۱۳۹۹، بیش از ۷۹ درصد از سه دهک آخر هستند، در دانشگاهی مثل شریف از دهک اول فقط یک نفر قبولی داشت و از سه دهک اول زیر ۲ درصد قبولی، اما از دهک آخر بیش از۵۰ درصد در دانشگاه شریف هستند. ۸۴ درصد از قبولی‌های دانشگاه شریف از دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ هستند. این دهک‌ها میزان توان مالی دانشجو‌ها را نشان می‌دهند، دهک اول کمترین توان مالی و دهک دهم بیشترین توان مالی را دارد.

در رشته‌های پزشکی و دندان پزشکی ۸۶ درصد ورودی‌های دانشگاه‌ها از سه دهک آخر هستند، در مناطق محروم افرادی هستند که درس‌خوان و با استعدادند، اما شانس قبولی در دانشگاه را کمتر دارند، در چنین شرایطس باید چه کنیم که آن‌ها هم ازاین امکان بهره‌مند شوند.

* رابطه معکوس بین معدل دانش‌آموزان و درصد پذیرش آن‌ها در کنکور

اگر یک میلیون نفر در کنکور شرکت کنند و ظرفیت پذیرش رشته‌های پرمتقاضی در دانشگاه‌ها هم ۱۰۰ هزار نفر باشد، شانس قبولی یک دهم است، یعنی از هر۱۰ نفر یک نفر در رشته‌های پرمتقاضی قبول می‌شود. برسی‌ها نشان داده که در بعضی از استان‌ها شانس قبولی تا ۳ برابر میانگین است و در برخی استان‌های دیگر این شانس در حد بیست و پنج صدم میانگین است و جالب اینجاست که در استان‌هایی که شانس قبولی بیشتری دارند، داوطلبان کنکور معدل پایین تری دارند و بلعکس استان‌های محرومی هستند که نسبت معدل آن‌ها به تعداد پذیرش در دانشگاه بالاتر است.

این یعنی در استان‌های محروم داوطلبان معدل‌های بالایی دارند و خوب درس می‌خوانند، اما شانس قبولی پایین‌تری دارند، در حالی که معدل برای همه دانش‌آموزان یکی است، چون آزمون‌ها متمرکز برگزار می‌شود. دلیل این اتفاق شرایط منطقه و دهک و دسترسی‌ها به کلاس‌های کنکور است، این دانش‌آموزان به رغم اینکه خوب درس می‌خوانند و مفاهیم درسی را خوب آموخته‌اند، اما مهارت تست‌زنی بلد نیستند، کلاس تست نرفته و مهارت‌های تست‌زنی را ندارند.

بحث بعدی استرس حاکم بر کنکور است، کل سرنوشت دانش‌آموزان در ۴ ساعت رقم می‌خورد، اگر به هر دلیلی دانش‌آموز در زمان برگزاری کنکور دچار مشکل شود، حداقل یک سال جا می‌ماند. در حالی که اگر این ۴ ساعت بین ۳ سال و هر سال ۲ هفته تقسیم شود، قطعا استرس‌ها کم می‌شود، ضمن اینکه هر زمانی که دانش‌آموز بخواهد هم می‌تواند این نمره را ترمیم کند.

برای این مصوبه، کمیسیون علم و آموزش شورای عالی انقلاب فرهنگی حداقل ۱۸ جلسه برگزار کرد و هر هفته با کارشناسان متعدد جلسه داشته و ابعاد مختلف موضوع را بررسی کرده ایم. همچنین ۴ جلسه ستاد نقشه جامع علمی کشور به این موضوع اختصاص یافت و چند جلسه شورای عالی مختص این موضوع بود و در این مدت تقریبا از تمام کارشناسانی که فکر می‌کردیم، استفاده کردیم.

در سامانه شاد هم دو سوال به نظرسنجی گذاشته شد که آیا آزمون فعلی دارای استرس بالا است؟ و آیا در پذیرش‌های آینده، اگر ترکیبی از نمره کنکور و سوابق تحصیلی باشد، بهتر نیست؟ از بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر حدود ۶۰ درصد با این موضوع موافق بودند، حدود ۲۰ درصد مخالف و ۲۰ درصد هم ممتنع بودند. از ۲۶ هزار معلم هم این نظرسنجی انجام که با ۲ درصد اختلاف همین نتیجه حاصل شد.

مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی ۳ شاه بیت اصلی دارد، مهم‌ترین آن این است که بطور مرحله‌ای انتقال تاثیر مثبت معدل به سمت تاثیر قطعی معدل در پذیرش دانشگاه می‌رود، امسال ۴۰ درصد تاثیر مثبت سوابق تحصیلی است، یعنی امتحانات پایان ترم سراسری سال دوازدهم تاثیر مثبت در کنکور دارند، سال آینده یعنی سال ۱۴۰۲ این تاثیر ۴۰ درصدی از مثبت به قطعی تبدیل می‌شود و بعد این روند تا ۶۰ درصد پیش می‌رود.

دومین شاه بیت مرتبط با دروس عمومی است، دروس مهمی برای آموزش و پرورش است، اما دانش‌آموزان توجهی به آن‌ها ندارند و این مباحث را نمی‌خوانند، در سال آخر از آذرماه دانش‌آموزان دیگر کاری با کتاب‌های درسی ندارند و تمام دغدغه آن‌ها کنکور می‌شود و دیگر با منابع درسی کاری ندارند، دروس عمومی، چون جایگاه ویژه‌ای دارد در سوابق تحصیلی دانش‌آموزان قرار می‌گیرد. قبلا ۳ درس در نمره نهایی کنکور لحاظ می‌شد، اما براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی از این پس به مرور تمام دروس لحاظ می‌شود.

شاه بیت بعدی اینکه حداقل سالی ۲ بار آزمون سراسری برگزار می‌شود و هر آزمون هم ۲ سال معتبر خواهد بود، داوطلب به هر دلیلی اگر در یک آزمون دچار مشکل شد، می‌تواند در آزمون بعدی جبران کند.

این مصوبه سختی‌های خودش را دارد، اما با شفاف شدن این مصوبه مشکلات به حداقل می‌رسد، ضمن اینکه با مصوبه مدنظر مجلس هم تضاد ندارد و در تکمیل یکدیگر هستند.

به جز شورای عالی انقلاب فرهنگی، حرف‌های مسئولان وزارت آموزش و پرورش نیز در این زمینه اهمیت ویژه‌ای دارد چرا که قسمت اعظم اجرای مصوبات با این وزارتخانه است، زارعی درباره این مصوبه و امکانات وزارت آموزش و پرورش در چگونگی برگزاری آن صحبت کرد و گفت: دانش‌آموزان در شرایط فعلی به این نتیجه می‌رسند که هرچه مطالعه می‌کنند و می‌خوانند به درد آینده آن‌ها نمی‌خورد، آینده آن‌ها در یک مسابقه ۴ ساعته رقم می‌خورد و باید خودشان را برای آن مسابقه آماده کنند.

با این رویکرد خانواده و دانش‌آموزان کتاب‌ها و مفاهیم آموزشی را کنار می‌گذارند و به سوی تست‌زنی و شیوه‌های یادگیری آن می‌روند و این مباحث را به مدارس هم تحمیل می‌کنند و شرایط مدرسه را هم تغییر می‌دهند. در اینکه باید یک کار مبنایی انجام شود، تردیدی نیست.

شما تغییر رشته‌ها را در کارشناسی و کارشناسی ارشد بررسی کنید، دانش آموزان براساس جو حاکم بر جامعه یک سری رشته‌ها را انتخاب می‌کنند، اما در نهایت یا ادامه نمی‌دهند یا اینکه در مقطع بالاتر رشته دیگری را می‌خوانند.

* مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی تدبیری برای هدایت تحصیلی است

این مصوبه می‌تواند کمک کند که دانش‌آموزان هدایت تحصیلی مناسب و خوبی بر اساس علایق خود و شرایط جامعه داشته باشند و هزینه‌های جامعه را هدر ندهند.

تمام آزمون‌هایی که در کشور برگزار می‌شود با همکاری آموزش و پرورش است، حتی همین کنکور که برگزار می‌شود با همکاری آموزش و پرورش است، توان و امکانات و نیروی انسانی برگزاری این مصوبه برای آموزش و پرورش فراهم است، اما بحث استاندارد سازی آزمون و تسهیل روند این وزارتخانه نیاز به لوازمی دارد که باید برای آن تدبیری اندیشید.

* ۶۰ درصد کنکور در آموزش و پرورش و با کیفیت خیلی خوب برگزار می‌شود

تقریبا ۶۰ درصد کنکور در آموزش و پرورش و با کیفیت خیلی خوب برگزار می‌شود، در مسیر مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی اقداماتی انجام شده و بحث استانداردسازی آزمون‌ها و برقراری امنیت شروع شده است. در بحث آزمون‌ها ما ۳ مرحله طراحی، اجرا و تصحیح داریم، در مرحله طراحی، مهم‌ترین نکته امنیت سوالات است که برقرار شده و طراحان سوالات تا پایان آزمون در قرنطینه هستند، سوالات الکترونیکی و رمزگذاری شده به استان‌ها ارسال می‌شود و ارسال فیزیکی نداریم و رمز سوالات هم ۲ دقیقه به آزمون داده می‌شود.

امکان دسترسی به سوالات حتی برای عوامل اجرایی وجود ندارد، نه اینکه اعتماد نداشته باشیم، نه، فرایند را به گونه‌ای داریم تدارک می‌بینیم که کمترین مشکل وجود داشته باشد و خطای انسانی را به حداقل رسانده‌ایم.

بعد از اجرا بحث تصحیح را داریم که برای تصحیح سربرگ‌ها جدا می‌شود و افراد نمی‌دانند برگه آزمون چه کسی را تصحیح می‌کنند.

* پیگیر الکترونیکی کردن کل آزمون‌های وزارت آموزش و پرورش هستیم

در آینده پیگیر الکترونیکی کردن کل آزمون‌ها هم هستیم که هم در هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌شود و هم روند برگزاری آزمون‌ها تسریع می‌کند. بحث تصحیح الکترونیکی را امسال برای مدارس خارج از کشور آغاز کرده‌ایم و تا کنون هم تجربه خوبی در این زمینه داشته‌ایم.

در بحث استانداردسازی آزمون‌ها هم در تدبیر همطراز کردن آزمون‌ها هستیم، نکته مهم اینجاست که آزمون‌ها براساس هدف محتوای دروس است و ممکن است شکل سوالات فرق داشته باشد، اما یک محتوا را می‌سنجد و مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

سازوکار‌های مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی دیده شده و برای آموزش و پرورش هم این مصوبه یک فرصت است چرا که در راستای تکالیف ماست، اما باید به آموزش و پرورش در فراهم کردن بستر‌های لازم کمک بودجه‌ای شود.

موسوی هم در این نشست از پژوهش‌هایی گفت که درباره برگزاری کنکور و مباحث مرتبط با این مصوبه در داخل و خارج از کشور صورت پذیرفته است. موسوی گفت: ما نظام آموزشی ۱۳ کشور را بررسی کردیم، کشور‌هایی که موفق بودند و کشور‌هایی که شبیه ما بودند. رساله‌ها و مقالات هم بررسی شدند، با ذی ربطان این مبحث هم جلسات زیادی برگزار شده است.

* معدل دانش‌آموزان پایه دوازدهم کشور در آزمون‌های نهایی ۱۲ است

طبق بررسی‌هایی که صورت پذیرفت، مشخص شد که معدل دانش‌آموزان پایه دوازدهم کشور در آزمون‌های نهایی ۱۲ است. یعنی آموزش و پرورش اهمیتی ندارد و تدبیر اصلی برای قبولی در کنکور و یادگیری روش‌های تست‌زنی است.

* پذیرش داوطلبانی با معدل‌های زیر ۱۲ در بهترین رشته‌ها و دانشگاه‌های کشور

پژوهش‌ها نشان داد ما افرادی را داریم که با معدل زیر ۱۲ رتبه زیر ۳ هزار دارند و می‌توانند در هر رشته‌ای که دوست‌داشته باشند، درس بخوانند. یعنی این افراد کل کلاس‌های آموزش و پرورش را کنار گذاشته‌اند و فقط مهارت تست‌زنی را یاد گرفته‌اند، سوادی برای ورود به نظام آموزش عالی کشور ندارند و چند روز دیگر در دانشگاه هم دچار جالش می‌شوند.

زنگ خطر اینجاست که دانش‌آموزان مقطع دبیرستان آموزش و پرورش را رها کرده‌اند و فقط به شیوه‌های تست‌زنی روی آوردند. معدل ۱۲ آزمون نهایی سال دوازدهم برای ۳ سال است، یعنی معدل دانش‌آموز‌ها در سال‌های ۹۷، ۹۸ و ۹۹ حدود ۱۲ است و این نمره شفاف نشان می‌دهد که آزمون‌های آموزش و پرورش و مطالعه دروس برای دانش‌آموزان اهمیتی ندارد و اولویت اصلی آن‌ها یادگیری روش‌های تست‌زنی برای شرکت در کنکور است.

جالب است بدانید که در سال ۹۸ ـ ۹۹ حدود ۲۵۰ نفر هستند که معدل زیر ۱۲ دارند، اما رتبه زیر ۳ هزار را در کنکور کسب کرده‌اند و در رشته مورد علاقه شان پذیرش شدند، این آمار بیانگر شرایط فعلی کنکور است که باید تدبیر ویژه‌ای برای آن در نظر بگیریم.

منبع: فارس