به گزارش خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، در اواخر تابستان ۱۹۶۰ میلادی (۱۳۳۹ شمسی)، با کاهش ناگهانی بهای نفت خام در خاورمیانه، نمایندگان پنج کشور اصلی صادر‌کننده نفت یعنی ایران، عراق، عربستان سعودی، کویت و ونزوئلا، در بغداد گرد هم آمدند و پس از مذاکراتی طولانی، در روز پایانی این نشست، به طور رسمی تصمیم به تاسیس سازمان کشور‌های صادر‌کننده نفت (اوپک) گرفتند.

این پنج کشور در آن زمان، حدود ۹۰ درصد نفت مورد معامله در بازار بین‌المللی را تامین می‌کردند. سپس قطر (۱۹۶۱)، اندونزی (۱۹۶۲)، لیبی (۱۹۶۲)، امارات متحده عربی (۱۹۶۷)، الجزایر (۱۹۶۹)، نیجریه (۱۹۷۱)، اکوادور (۱۹۷۳)، گابن (۱۹۷۵)، آنگولا به این کشور‌ها پیوستند. (۲۰۰۷)، گینه استوایی (۲۰۱۷) و کنگو (۲۰۱۸) به اعضای اوپک اضافه شدند.

اکوادور عضویت خود را در دسامبر ۱۹۹۲ به حالت تعلیق درآورد، در اکتبر ۲۰۰۷ مجدداً به اوپک پیوست، اما تصمیم گرفت عضویت خود را در اوپک از تاریخ ۱ ژانویه ۲۰۲۰ لغو کند. اندونزی عضویت خود را در ژانویه ۲۰۰۹ به حالت تعلیق درآورد، مجدداً آن را در ژانویه ۲۰۱۶ فعال کرد، اما تصمیم گرفت که یک بار دیگر عضویت خود را در  صد و هفتاد و یکمین نشست کنفرانس اوپک در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۶ به حالت تعلیق درآورد. گابن عضویت خود را در ژانویه ۱۹۹۵ خاتمه داد، با این حال، در ژوئیه ۲۰۱۶ دوباره به عضویت این سازمان درآمد. قطر نیز عضویت خود را در ۱ ژانویه ۲۰۱۹ فسخ کرد.

در حال حاضر، این سازمان در مجموع ۱۳ کشور عضو دارد که شامل ایران، عراق، عربستان سعودی، کویت، ونزوئلا، لیبی، امارات متحده عربی، الجزایر، نیجریه، آنگولا، گینه استوایی، کنگو و گابن است.

اساسنامه اوپک بین اعضای موسس و اعضای دیگر که درخواست‌های عضویت آن‌ها توسط کنفرانس پذیرفته شده است، تفاوت قائل می‌شود. کشور‌های عضو اوپک همگی از کشور‌های در حال توسعه‌اند که صنعت نفت در اقتصاد آن‌ها نقش به سزایی داشته، نسبت به دیگر منابع طبیعی دارای نقش حیاتی بوده و درآمد‌های حاصل از بهره‌برداری نفت در تمامی این کشور‌های عضو اوپک، قسمت مهمی از درآمد‌های دولت را تشکیل می‌دهد.

 هدف سازمان اوپک ایجاد هماهنگی و متحد کردن سیاست‌های نفتی کشور‌های عضو است تا به این شکل قیمت‌های عادلانه و پایداری را برای تولیدکنندگان نفت ایجاد کند. از دیگر اهداف این سازمان، تامین نفت به صورت مداوم، اقتصادی و بهینه برای کشور‌های مصرف کننده نفت است. هدف سوم اوپک نیز فراهم آوردن زمینه بازگشت سرمایه عادلانه برای کسانی است که در صنعت نفت سرمایه گذاری می‌کنند.

وظیفه دبیرکل اوپک چیست؟

هم اکنون مقر دائمی دبیرخانه این سازمان در وین کشور اتریش است. دبیرخانه اوپک در واقع مسئول اجرایی کردن تصمیماتی است که اعضای آن اتخاذ می‌کنند. سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) در طول حیات ۶۱ ساله خود تاکنون ۲۳ دبیرکل و در یک برهه زمانی دو سرپرست نیز داشته است. دبیرکل اوپک از سوی وزیران نفت کشور‌های عضو این سازمان و با تصویب در نشست‌های وزارتی تعیین می‌شود، بالاترین مرجع اجرایی دبیرخانه اوپک باید فردی از کشور‌های عضو این سازمان باشد، دوره دبیرکلی سه ساله است و برای یک دوره سه‌ساله دیگر با تصویب وزیران نفت و انرژی نیز قابل تمدید خواهد بود.

بیشتر بخوانید

• جهان به زودی با کمبود نفت مواجه خواهد شد؟

فواد روحانی از ایران در سال ۱۹۶۱میلادی، یک سال پس از تأسیس اوپک در سال۱۹۶۰ میلادی، به‌عنوان نخستین دبیرکل اوپک انتخاب شد و محمد سانوسی بارکیندو از ژوئن ۲۰۱۶ تاکنون به‌عنوان بیست‌وسومین دبیرکل اوپک نیز عهده‌دار این سمت است. بارکیندو اهل نیجریه است. در جدول زیر، فهرست تمامی دبیرکل ها و سرپرست‌های اوپک از بدو تاسیس تا کنون، قابل مشاهده است.

اعضای این سازمان به طور معمول در هر سال دو نشست (ماه می، ماه دسامبر) برگزار می‌کنند و می‌توانند درخواست نشست فوق العاده نیز داشته باشند.

اوپک در سال ۲۰۰۵ برای نخستین مرتبه اقدام به معرفی شاخص قیمت نفت خود کرد که به نام سبد نفتی اوپک شناخته می‌شود، یعنی سبد اوپک میانگین وزنی قیمت نفت از اعضای مختلف اوپک در سراسر جهان است.

قیمت سبد نفتی اوپک طی سال‌های گذشته با دلیل شرایط سیاسی و اقتصادی حاکم بر جهان، با افت شدیدی مواجه شده اما طی ماه‌های اخیر شاهد افزایش اندکی بوده است.

نمودار سالیانه تغییرات قیمت سبدنفتی اوپک از سال ۲۰۱۲ تا سال ۲۰۲۱

نمودار ماهیانه تغییرات قیمت سبدنفتی اوپک در سال ۲۰۲۱

اوپک در تازه‌ترین گزارش ماهانه خود (ژوئن) تقاضای جهانی نفت برای سال ۲۰۲۱ را ۹۶ میلیون و ۵۸۰ هزار بشکه در روز اعلام کرد که ۱۲۰ هزار بشکه بیشتر از ماه آوریل و ۵ میلیون و ۹۵۰ هزار بشکه معادل ۵.۹۵ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۰ است. قیمت سبد نفتی اوپک در ۶ ماه گذشته و در فاصله دو نشست این سازمان ۲۶ دلار و ۹۱ سنت افزایش یافته است. قیمت سبد نفتی اوپک در ۳۰ نوامبر ۲۰۲۰، ۴۶ دلار و ۴۳ سنت بود که این رقم اکنون به ۷۳ دلار و ۳۴ سنت رسیده است.

اوپک پلاس چیست؟

به مرور زمان با افزوده شدن بر تعداد کشورهای صادرکننده نفت که خارج از اوپک قرار داشتند، قدرتشان در حال زیاد شدن بود که به همین دلیل، اوپک مجبور شد برای حفظ بهای نفت خام با این کشور‌ها که در صدر آن‌ها روسیه قرار گرفته، کنار آید. کشور‌های غیر اوپک که نفت خام صادر می‌کنند،  شامل آذربایجان، بحرین، برونئی، قزاقستان، مالزی، مکزیک، عمان، روسیه، سودان جنوبی و سودان هستند. 

اوپک پلاس با هدف همراهی دیگر تولیدکنندگان نفت با اوپک، در تنظیم بازار و کنترل قیمت‌ها شکل گرفته است. با این وجود، دولت‌های عضو اوپک که سران برخی از آن‌ها وابستگی‌های خارجی دارند، با سایر اعضای این سازمان هماهنگی کامل ندارند.

گفتنی است،  یکصدوهشتادویکمین نشست سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) روز پنجشنبه، دهم تیرماه برگزار شد و بیژن زنگنه وزیر نفت؛ پس از پایان این نشست در جمع خبرنگاران گفت: اوپک سالانه دو نشست برگزار می‌کند؛ یکی در ژوئن و دیگری در دسامبر. این نشست، نشست عادی اوپک بود که به بررسی مباحث اداری گذشت، گزارش‌های فنی و اقتصادی که از بازار تهیه شده، در نشست اوپک پلاس که در ساعات آینده برگزار می‌شود، مطرح و درباره آن تصمیم‌گیری می‌شود، فکر می‌کنم همان به سمت تمدید برویم.

اما هجدهمین نشست اوپک پلاس که وزیر نفت به آن اشاره کرد، به‌ دلیل بی‌نتیجه ماندن مذاکرات در نشست کمیته وزارتی کشور‌های عضو و غیرعضو اوپک، به روز بعد موکول شد. روز بعد یعنی جمعه یازدهم تیرماه نیز به گفته وزیر نفت، به دلیل اینکه میان اعضا بر سر سهمیه، اختلاف‌هایی وجود داشت و برخی فکر می‌کردند درباره سهمیه‌ها بی‌انصافی شده، جلسه بدون نتیجه پایان یافت.

ادامه کارشکنی های امارات

نشست سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانش موسوم به ائتلاف اوپک پلاس، به دلیل مخالفت یکی از اعضای کلیدی اوپک پلاس یعنی امارات، بدون نتیجه پایان یافت. این مسئله در رسیدن به توافقی که می‌تواند سبب کاهش قیمت افزایشی نفت شود، تردید ایجاد کرده است.

اختلاف میان امارات و بقیه اعضای ائتلاف اوپک پلاس، می‌تواند به معنای این باشد که تولید نباید افزایش نیابد و این مسئله سبب کمبود بیشتر عرضه نفت می‌شود و خطر افزایش تورم را بیشتر می‌کند. با این حال قرار است تصمیم‌گیری درباره افزایش تدریجی تولید نفت، در روز دوشنبه (۱۴ تیرماه) انجام شود.

انتهای پیام/