استاندار رضاشاه در پی نابودی «گنبد سبز»

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان،  بنای «گنبد سبز» در خیابان آخوند خراسانی (خیابان خاکی) مشهد، یکی از ابنیه به‌جا مانده از دوره صفوی است. درباره فرد مدفون در این مکان، میان اهل پژوهش اختلاف وجود دارد. برخی وی را «شیخ محمدمؤمن تنکابنی»، برخی دیگر «شیخ محمدمؤمن استرآبادی» و تعدادی هم او را «شیخ محمدمؤمن دستجردی» معرفی می‌کنند.

در این بین، به دلایلی که در مجالی دیگر درباره آن سخن خواهیم گفت، احتمال این‌که مقبره مذکور متعلق به «محمدمؤمن دستجردی» باشد، بیش از دیگران است؛ «دستجرد» نام سابق محله‌ای قدیمی در مشهد است که امروزه آن را به اسم «سرشور» می‌شناسیم. به هر حال، فرد مدفون در بنای «گنبد سبز»، هر که باشد، در میان اهل معرفت جایگاه بلندی دارد؛ طبق برخی روایات، بزرگانی مانند شیخ بهائی، از مصاحبان وی بوده‌اند و در دوره متأخر، مزار او مورد توجه عارفانی همچون شیخ حسنعلی نخودکی بوده‌است. به همین دلیل نیز، این مقبره که در محل قبرستان قدیمی «میرهوا» قرار دارد، از دیرباز محل توجه مردم شهر مشهد قرار داشت. بنای آن، پس از مرمت‌های بسیار، در سال ۱۳۸۳ خورشیدی به شکل فعلی درآمد. مورخان اهل مشهد، درباره تاریخ «گنبد سبز»، قلمفرسایی‌های بسیاری کرده‌اند.

از جمله زنده‌یاد عزیزا... عطاردی و روانشاد عبدالحمید مولوی که دومی، مورخ آستان‌قدس رضوی نیز بود. مرحوم مولوی در یادداشت مفصلی که در روزنامه خراسان مورخ پنجم اسفند ۱۳۳۳ درباره تاریخچه «گنبد سبز» به رشته تحریر درآورد، به موضوع مهمی درباره آن‌چه طی سده گذشته بر این بنای تاریخی رفته، اشاره کرده‌است؛ گزارشی که نشان می‌دهد اگر پایمردی مرحوم شیح حسنعلی نخودکی نبود، بدون شک نسل امروز هیچ‌گاه این اثر تاریخی حدوداً ۴۰۰ ساله را نمی‌دید و نام «گنبد سبز» در تاریخ مشهد گم می‌شد. روانشاد مولوی می‌نویسد: «در موقع احداث خیابان در مسیر گنبد سبز، در زمان استانداری [فتح‌ا...]پاکروان (حدود ۱۳۱۱ خورشیدی) عده‌ای بی‌علاقه به حفظ آثار باستانی ملی و مذهبی درصدد برآمدند که گنبد و مقبره شیخ را از بین ببرند و بنا به امر و توصیه شیخ حسنعلی [نخودکی]اصفهانی اعلی‌ا... مقامه، از خراب کردن بنای باستانی مذکور منصرف شده و قرار شد که اطراف مقبره گنبد سبز میدانی به شعاع صد متر احداث و گنبد را کاملاً مرمت کرده باقی بگذارند.» به نظر می‌رسد که در این اقدام، محمدولی اسدی، نایب‌التولیه وقت آستان‌قدس رضوی نیز، به اندازه فتح‌ا... پاکروان نقش و اصرار داشته‌است. به هر حال، ایستادگی مرحوم نخودکی مانع از تخریب بنای گنبد سبز شد؛ هر چند که مرمت آن نه در دوره پهلوی اول و نه دوم، به انجام نرسید و در سال ۱۳۸۳ پایان یافت.

منبع: خراسان

انتهای پیام/