به گزارش خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد، قالی ایرانی از دیر باز معروف و مورد استفاده بوده است، سند آن را هم «گزنفون» تاریخ‌نگار یونانی در کتاب سیرت کوروش، بین سال‌های ۴۳۰ تا ۳۴۵ پیش از میلاد می‌نویسد: «ایرانیان برای این که بسترشان نرم باشد قالیچه زیر بستر خود می‌گسترند».

چهارمحال و بختیاری هم یکی از خاستگاه هنر‌های سنتی و صنایع دستی، به ویژه فرش دستباف است.

فرش دستباف بختیاری در سراسر جهان به دلیل طرح، نقشه و رنگ‌های منحصر به فرد شهرت دارد.

در بسیاری از نقاط چهارمحال و بختیاری مانند سامان و چالشتر، علی‌رغم مجاورت جغرافیایی و نزدیکی اجتماعی فرهنگی منعکس شده در هنر قالیبافی، وجوه تشابه و تمایز متعددی در فرش‌های نواحی مختلف استان مشاهده می‌شود و هنرمندان هر ناحیه ویژگی‌های خاصی را در قالی‌های منحصر به فرد خود به ودیعه گذاشته‌اند.

فرش‌های این استان یکی از اصیل‌ترین و نفیس‌ترین فرش‌های دستباف ایرانی است که روش بافت، نقشه و رنگ‌های خاصش آن را از بقیه فرش‌ها متمایز می‌کند.

دار قالیبافی هنوز هم در بسیاری از خانه‌های اهالی این استان برپا است.

قالی‌های چهارمحال و بختیاری از نظر تکنیک بافت، رنگ بندی و نقشه با بقیه فرش‌های دستبافت تفاوت دارد.

فرش این استان به راحتی از روی نقش و نگار‌ها و درخت‌ها و گل‌های نقش بسته بر تارو پود آن تشخیص داده می‌شود.

کریمی مسئول خوشه فرش چهارمحال و بختیاری گفت: وجه تمایز اصلی فرش بختیاری با سایر فرش‌های ایرانی، مانند فرش نایین، رنگارنگ بودن و طبیعی بودن آن است.

او افزود: در فرش‌های قدیمی، به ویژه فرش‌هایی با قدمت ۵۰ سال، از رنگزا‌های گیاهی استفاده می‌شد و بافندگان بختیاری رنگ‌های مختلفی را در بافتن فرش به کار می‌بردند.

کریمی اضافه کرد: رنگزا‌های مورد استفاده در خامه فرش‌های چهارمحال و بختیاری طبیعی هستند و رنگ‌های اصلی طیفی از سفید و عاجی هستند.

طیف‌های مختلفی از قرمز، زرد، سبز و قهوه‌ای هم از رنگ‌های پرکاربرد در فرش بختیاری به شمار می‌رود که البته به دلیل پیچیدگی تکنیک‌های رنگرزی سنتی، امروزه به فراموشی سپرده شده اند و رنگزا‌های شیمیایی جایگزین رنگزا‌های طبیعی شده است.

اسکندر ملکپور رئیس شرکت تعاونی فرش دستباف چهارمحال و بختیاری هم با اشاره به تنوع بالای فرش استان گفت: اثر دست چند صد روستای این استان از نظر تنوع رنگ بی‌نظیرند.

او افزود: نوع و نحوه انتخاب رنگ در فرش‌های بختیاری یکی از مهمترین ویژگی‌های شناخته شده در این فرش است، نوع رنگ لاکی مورد استفاده و همچنین سبز خاص فرش‌های بختیاری از مهمترین ویژگی رنگ‌های فرش این استان به شمار می‌رود که با سایر موارد مشابه در دیگر فرش‌های ایران تفاوت دارد.

ابراهیم فرهادی بیرگانی و مجید طهرانی (اعضای هیئت علمی دانشکده هنر، دانشگاه شهرکرد) در تحقیقات علمی خود با بیان این که رنگ یکی از جنبه‌های عینی اشیاء و دست ساخته‌های بشر از جمله فرش و منسوجات سنتی است معتقدند: رنگینه‌های طبیعی یکی از عوامل مهم ارزش فرش بوده هستند که متأسفانه امروزه به واسطه ورود رنگ‌های شیمیایی در رنگرزی و به کارگیری آن‌ها به دلایلی از جمله سرعت بالای تولید، رنگ همانندی و ارزانی، از اهمیت رنگرزی طبیعی کم شده و این رنگ‌ها جای خود را به رنگرزی شیمیایی داده است.

فرهادی گفت: در سالیان اخیر رنگرزی طبیعی در مقیاس اندک انجام می‌شود و به همین دلیل تولیدات هنری همچون فرش دستباف تعدادی از متقاضیان خود را از دست داده است.

طهرانی افزود: سرعت و محصول اندک و هزینه بالای تولید از جمله عوامل تاثیر گذار ترجیح دادن استفاده از رنگ‌های شیمیایی به رنگ‌های طبیعی در بسیاری از مراکز رنگرزی است.

علیرضا جیلان رئیس اداره فرش اداره کل صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری هم با اشاره به بافت سالانه ۲۰۰ هزار متر مربع فرش دستباف توسط ۵۰ هزار دار قالی گفت: فرش دستباف این استان از نظر استحکام، شیوه بافت، رنگ ثابت گیاهی، استفاده از رنگ تند و گرم، نقشه‌های اصیل و قیمت مناسب در جهان شناخته شده است که اصالت طرح و رنگ یونسکو را دارد.

فعالیت ۵۲ هزار بافنده در چهارمحال و بختیاری

او با اشاره به فعالیت ۵۲ هزار بافنده و وجود ۳۰ کارگاه تخصصی بافت فرش در این استان افزود: زمانی این استان اساتید برجسته‌ای را در زمینه رنگرزی فرش داشته است.

نجف کریمی رئیس اتحادیه فرش دستباف چهارمحال و بختیاری هم با بیان اینکه رنگرزی یکی از مؤلفه‌های اصلی حفظ کیفیت و تولید محصولات فرش دستباف است گفت: رنگرزی عملی است که طی آن ماده رنگی در شرایط معینی از درجه حرارت و زمان بر الیاف و یا کالای منسوج از نوع معینی اثر می‌گذارد و آن را رنگ می‌کند.

او افزود: هم اکنون تعداد انگشت شماری از کارگاه‌های رنگرزی در این استان باقی مانده و فعال اند.

نجفی اضافه کرد: هنوز هم قالیبافان قدیمی و کهنه کار در منازلشان خامه مورد نیاز فرش را رنگ می‌کنند.

اسکندر ملکپور رئیس شرکت تعاونی فرش دستبافت استان هم با گلایه از نبود انگیزه استادکاران قدیمی برای آموزش فنون رنگرزی گفت: تا ۱۵ سال قبل ۶۵ استادکار بنام و ماهر در حوزه رنگرزی فرش دستباف فعالیت داشتند که امروز تعدادشان به کمتر از شش نفر رسیده است.

او با اشاره به فوت یا از کارافتادگی اکثر این استادکاران افزود: متأسفانه استادکاران موجود هم تمایلی به آموزش تجربیات خود به نسل‌های امروز و از طرفی نسل‌های امروز هم تمایلی به یادگیری ندارند.

ملکپور به وجود فارغ التحصیلان رنگرزی دانشگاه‌ها اشاره و اضافه کرد: بسیاری از دانش آموختگان دانشگاه‌ها هم فقط به صورت تئوری آموزش دیده اند و تجربه عملی ندارند.

او با اشاره به فعالیت کارگاه رنگرزی شرکت تعاونی فرش دستباف در قطب صنعتی شهرکرد گفت: هم اکنون بیشترین حجم خامه فرش در این کارگاه طبیعی رنگ می‌شود.

قهرمان آماره مدیرکل فنی و حرفه‌ای چهارمحال و بختیاری هم با اشاره به برگزاری دوره‌های تخصصی رنگرزی فرش دستباف استان گفت: تا کنون ۷۲ هزار و ۶۷۶ نفر ساعت در دوره‌های مهارت آموزی قالی بافی و رنگرزی شرکت کرده اند.

او هدف از برگزاری این دوره‌های آموزشی را ارتقا مهارت قالیبافان و رنگرزان و تولید بیشتر فرش بیان کرد.

آماره اضافه کرد: در این دوره های آموزشی از حضور اساتید برجسته کشوری رنگرزی فرش دستباف و همچنین دانش آموختگان بومی استفاده شد.

علی جمعه عسگری یکی از استادکاران رنگرزی فرش کشور با سابقه بیش از ۵۵ سال هم نبود تسهیلات و حمایت‌های دولتی را مهمترین علت افول رنگرزان در این استان بیان کرد.

او با اشاره به تلاش ۲۰ ساله خود برای احیای ۴۰۰ نوع رنگ گیاهی ثابت با هزینه شخصی افزود: استادکاران رنگرزی به دلیل نبود زیر ساخت لازم، نداشتن سرمایه در گردش، نبود تسهیلات حمایتی، یا به مشاغل دیگر روی آورده اند و یا خود را بازنشسته این رشته هنری و شغلی کرده اند.

عسگری که به تازگی رتبه نخست آموزش رنگرزی کشور را هم در استان قم به نام خود ثبت کرده است اضافه کرد: روی آوردن به سمت مواد اولیه حاصل از رنگرزی شیمیایی و عدم توجه به رنگرزی طبیعی در گذر زمان کیفیت و شهرت فرش استان را دچار شک و تردید کرده است.

کاظم منزوی سرپرست اداره کل صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری هم با اشاره به افزایش ارزش افزوده فرش، صرفه جویی اقتصادی و جلوگیری از خروج ارز گفت: گسترش تولید مواد اولیه فرش در داخل کشور، با توجه به کیفیت مرغوب رنگ‌های طبیعی، از یک سو می‌تواند از خروج ارز برای تهیه رنگ‌های شیمیایی تا حدود زیادی بکاهد و از سوی دیگر بازار جهانی فرش ایرانی را دوباره پر رونق کند و اشتغال پایدار این حوزه را احیا کند.

انتهای پیام/ف