به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، سپتامبر سال ۲۰۱۸ در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد، وزرای خارجه آلمان، بریتانیا، چین، روسیه، فرانسه و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دور یک میز نشستند تا برای نجات توافق هسته‌ای با ایران، راهکاری پیدا کنند. آن‌ها در پایان نشست، تصمیم خود را در قالب یک بیانیه اعلام کردند و گفتند که هدف‌شان بی‌اثر کردن تحریم‌های آمریکا علیه ایران است.

بیشتربخوانید: امیدواریم به زودی ساز و کار اینستکس برقرار شود

در این بیانیه مشترک، شرکت‌کنندگان از پیشنهاد‌های عملی برای ادامه و توسعه مجاری پرداخت مالی به ایران به‌ویژه ایجاد یک «وسیله هدف ویژه» (اس‌پی‌وی) برای ایجاد تسهیلاتی جهت پرداخت‌های مرتبط با ایران از جمله برای صادرات نفت استقبال کردند. چند ماه بعد در دهه دوم بهمن ماه، وزرای خارجه سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان در بخارست رومانی اعلام کردند که برای حفظ تجارت با ایران یک سامانه مالی ثبت کرده‌اند. آن‌ها نام این سازوکار مالی را «اینستکس» (ابزاری برای حمایت از مبادلات تجاری) گذاشتند.

برپایه این کانال ویژه مالی قرار بود اینستکس نقش یک واسطه را بین شرکت‌های تجاری و ایران ایفا کند تا تعاملات مالی طرفین با ارز غیردلار آمریکا و به دور از تحریم‌های آمریکا علیه تهران صورت بگیرد. اصلی‌ترین کارکرد این کانال مالی، به صادرات نفت ایران مربوط بود. اینستکس قرار بود از شرکت‌هایی که با ایران در این حوزه‌ها همکاری می‌کنند، حمایت کند. با گذشت پنج ماه از تاسیس این کانال ویژه مالی، اروپا از وعده‌های اولیه برای پوشش دادن مبادلات نفت با ایران عقب‌نشینی کرده و تنها چند مبادله کالایی ساده را در قالب اینستکس با ایران داشته است. این وضعیت باعث شده تهران درنهایت در ۱۸ اردیبهشت اعلام کند که بخشی از تعهدات برجامی خود را کنار خواهد گذاشت و اگر اروپا تا دوماه اقدامات موردنظر ایران به‌خصوص حوزه مالی و نفتی را عملیاتی نکند، تهران تصمیمات سخت‌تری اتخاذ خواهد کرد.

دوهفته به پایان این ضرب‌الاجل ایران به اروپا، سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه در گفت‌و‌گویی با خبرگزاری «تاس» به نوعی سخن گفته که تلویحا نشان می‌دهد سازوکار اروپایی اینستکس توانایی امکان تامین نیاز‌های ایران را ندارد. او گفته در صورت عملیاتی نشدن کانال مالی اروپا با ایران، روسیه آماده است به این کشور برای فروش نفت و مبادلات بانکی کمک کند.

ریابکوف گفت: «این کشور از همتایان اروپایی خود می‌خواهد امکان استفاده از مکانیسم مالی اینستکس را برای معاملات نفتی با ایران فراهم کند.» وی افزود: «مسلما در این زمینه تلاش مشترک لازم است و بسیاری از مسائل به کشور‌های اروپایی بستگی دارد. البته من امیدوارم آن‌ها موافقت کنند مکانیسم مالی اینستکس برای مبادلات نفتی با جمهوری اسلامی ایران مورد استفاده قرار بگیرد، این موضوع به کشور‌های دیگری که وارد‌کنندگان اصلی نفت ایران هستند نیز مربوط می‌شود. ما از همه طرف‌ها می‌خواهیم در این زمینه مشارکت کنند، چراکه جایگزینی برای این اقدام وجود ندارد.»

معاون وزیر خارجه روسیه تاکید کرد که استفاده از این مکانیسم مانند برنامه «نفت در برابر کالا» در مبادلات بازرگانی با ایران، تغییر زیادی در اوضاع نمی‌دهد. ما در حال حل‌وفصل این مساله هستیم و به این تلاش خود ادامه خواهیم داد. مساله این است که ایران امکان آن را پیدا کند که بتواند صادرات نفت خود را حداقل به مقیاس قبل از ماه می‌سال‌گذشته برساند.

 وی آمریکا را به افزایش تنش با ایران متهم کرد و گفت صادرات نفت ایران باید به میزان قبل از تحریم‌های آمریکا بازگردد. او همچنین گفت که روسیه پیش از این هم در فروش نفت به ایران کمک کرده است. این اظهارات مشاور وزیر خارجه روسیه نشان می‌دهد که روس‌ها برخلاف اروپا، مساله فروش نفت ایران را اولویت اصلی قرار داده‌اند و بر همین اساس در چند هفته گذشته، بر صادرات نفت ایران به اندازه پیش از دوران تحریم‌ها اصرار کرده‌اند. در این زمینه با شعیب بهمن، کارشناس مسائل روسیه گفتگو کرده‌ایم.

بهمن معتقد است آنچه ریابکوف درباره کمک به فروش نفت ایران می‌گوید طرحی است که سال‌ها قبل و پس از دور اول تحریم‌ها بین ایران و روسیه منعقد شد و طبق آن روس‌ها روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت از ایران خریداری می‌کنند و نیمی از بهای آن را کالای مورد نیاز و نیمی دیگر را پول می‌دهند. متن این گفتگو را در ادامه می‌خوانید.

سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه به‌تازگی اعلام کرده که روسیه حاضر است در فروش نفت و مبادلات بانکی به ایران کمک کند. این را باید یک اظهارنظر سیاسی تلقی کرد یا نوعی تلاش برای حفظ منافع ایران؟

صحبت آقای ریابکوف موضوع جدیدی نیست. از مدت‌ها پیش [دور پیشین تحریم‌ها علیه ایران]ایران و روسیه به توافقاتی دست پیدا کردند که بر اساس آن ایران روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت به روسیه بفروشد. دو کشور بر سر یک کانال مالی به توافق رسیدند که نیمی از درآمد حاصل از فروش نفت به روسیه با کالا‌های روسی تسویه شده و نیم دیگر به صورت پول نقد تحویل ایران داده شود. مدتی بعد از این توافق، ایران و ۱+۵ به توافق رسیدند و درنهایت با برجام، توافق بین ایران و روسیه به سرانجام نرسید. البته این توافق در سطح خیلی محدود بود و حدود یکی دوبار این اتفاق افتاد، ولی در سطح کلان اجرا نشد.

در شرایط فعلی و با توجه به اعمال تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران، یک‌بار دیگر این موضوع مطرح شده است که ایران بتواند به توافق قدیمی که با روسیه داشت بازگردد و نفت خودش را از طریق این کشور به فروش برساند؛ بنابراین آنچه مقامات روس می‌گویند احیای همان طرح قدیمی تهاتر نفتی ایران و روسیه است. در این طرح قرار است نیمی از پول نفتی که روسیه از ایران می‌خرد یا قرار است از طریق این کشور فروخته شود، در صندوقی در روسیه برای خرید‌های ایران از روسیه و انجام همکاری‌های اقتصادی بین دو کشور اندوخته شود و نیمی دیگر را ایران به صورت نقد دریافت کند.

چرا ریابکوف این مساله را به ناکارآمدی اینستکس منوط کرد و گفت در صورت عدم اجرای آن این کار را می‌کنند؟

روس‌ها باید موقعیت خودشان را در عرصه جهانی تعریف کنند. در حال حاضر این مساله را عنوان می‌کنند که در وهله اول باید ببینیم که سازوکار اروپایی‌ها برای کم‌اثر کردن و دور زدن تحریم‌های آمریکا به کجا ختم خواهد شد. آیا اساسا این سازوکار این فرصت را به وجود خواهد آورد که مبادلات مالی را با آن انجام داد یا خیر؟ اگر این سازوکار محقق شود و روسیه نیز بتواند در قالب آن کار کند، قاعدتا بخشی از هزینه‌ها برای طرف روس کاهش پیدا می‌کند؛ هزینه‌هایی که در صورت همکاری با ایران به آن‌ها تحمیل خواهد شد و امکان دارد شرکت‌های روسی مورد تحریم قرار بگیرند.

اگر این همکاری در قالب اینستکس باشد، شرکت‌ها، موسسات و بانک‌های روس هزینه کمتری پرداخت خواهند کرد. آقای ریابکوف در چند روز اخیر به‌صراحت اعلام کرده است که اگر اینستکس راه نیفتد و نتواند به خوبی کار کند، ما هم در حوزه فروش نفت و هم در حوزه مبادلات بانکی و مالی با ایران همکاری‌های مجزایی خواهیم داشت؛ بنابراین در وهله اول روس‌ها -در صورت امکان- سعی خواهند کرد از سازوکار مالی اروپایی استفاده کنند، ولی اگر این اتفاق نیفتد، همکاری خودشان با ایران را منوط و مشروط به اینستکس نخواهند کرد.

اشاره به فروش نفت و مساله مبادلات بانکی به چه معناست؟ آیا ما تنها به روسیه نفت می‌فروشیم و فقط می‌توانیم با روبل، واحد پولی این کشور کار کنیم؟

در بحث مبادلات بانکی و ارزی نیز توافق بین ایران و روسیه شکل گرفته که دو کشور از ارز‌های ملی خودشان برای تبادلات مالی استفاده کنند و اگر در جایی نیاز پیدا کردند، یورو را جایگزین دلار کنند. در چند روز اخیر این توافق صورت گرفته و این طرح در حال اجراست. این توافق می‌تواند دو کشور را از دلار و نهاد‌ها و موسسات ارزی بی‌نیاز کند. علاوه‌بر این می‌تواند به‌نوعی به دور زدن و کم اثر کردن آن‌ها کمک کند.

فروش نفت با پیچیدگی‌های زیادی روبه‌رو است. بخشی از مساله به دلیل اینکه تحت تحریم‌های آمریکا قرار نگیرد، به صورت شفاف از سوی طرفین اعلام نمی‌شود، ولی مساله اینجاست که ایران بتواند بخشی از نفت خودش را از طریق روسیه به فروش برساند. روسیه این نفت را برای مصرف داخلی خودش خریداری نمی‌کند بلکه روس‌ها نفت ایران را یا به‌عنوان نفت خودشان یا به‌عنوان کشوری که تحریم نیستند و این فرصت را دارند که نفت بفروشند، صادر می‌کنند.

روسیه ظرفیت‌های انجام این توافق را دارد؟ یا به عبارت بهتر می‌توان به اجرای آن از سمت روسیه امیدوار بود؟ قرار است روسیه چه مقدار از نفت ایران را خریداری کند؟

بر اساس توافقی که بین دو کشور انجام شده، روسیه روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت از ایران خریداری می‌کند؛ بنابراین روس‌ها ظرفیت خرید این میزان از نفت را دارند. اما اگر بخواهیم بگوییم مانع اصلی عدم اجرای این توافق چه کسی و کجا بوده است، باید بگوییم مانع اصلی در داخل کشور است. واقعیت این است که وزارت نفت تمایلی به انجام چنین کاری نداشته و پس از امضای برجام هم فرصت را برای همکاری با شرکت‌های غربی مناسب دیدند و زیاد به دنبال همکاری با شرکت‌های روسی نرفتند. در شرایط فعلی که هدف آمریکا به صفر رساندن صادرات نفت ایران است، صدور این مقدار نفت می‌تواند گشایش مهمی برای صادرات نفت ایران تلقی شود.

این سوال پیش می‌آید که اگر روسیه قادر به انجام چنین کاری است، چرا اروپا که اقتصاد بزرگ‌تری دارد در این مساله کاری نکرده است؟ آیا اروپا نمی‌خواهد با ایران همکاری کند یا واقعا توانایی همکاری را ندارد؟

هر دو مساله دخیل است. اروپایی‌ها از یک طرف اقتصادشان بیشتر از روسیه با اقتصاد آمریکا گره خورده است و وابستگی اقتصادی بیشتری به آمریکا دارند و از طرف دیگر آنان خیلی مایل نیستند روابط خودشان را با آمریکا دچار تنش کنند. این درحالی است که روابط روسیه و آمریکا در حوزه‌های مختلف دچار درگیری و تنش است، بنابراین روس‌ها هزینه کمتری خواهند پرداخت و استقلال عمل بیشتری نسبت به کشور‌های اروپایی دارند. علاوه‌بر این روس‌ها بنابر منافع ژئوپلیتیک و استراتژیک خودشان خواهان این نیستند که آمریکا از طریق تحریم‌های اقتصادی بتواند ایران را فلج کند یا بتواند به مقاصد بزرگ‌ترش مثل تغییر رژیم سیاسی در ایران دست پیدا کند؛ بنابر این هم خواست‌ها و هم توان‌های روسیه با کشور‌های اروپایی در اینجا متفاوت است.

آقای ریابکوف گفته‌اند میزان فروش نفت ایران باید به میزان قبل از تحریم‌ها برگردد یعنی چیزی در حدود دومیلیون و ۸۰۰ هزار بشکه، در حالی که توافق ما با روس‌ها ۵۰۰ هزار بشکه بوده و آن هم در برخی مواقع در حد روزانه ۱۰۰ هزار بشکه اجرا شده است. روسیه این توان را دارد که به ایران برای بازگشت به آن میزان قبل از تحریم‌ها کمک کند؟

خیر، توانی که روس‌ها دارند طبق توافق ۵۰۰ هزار بشکه است، اما اینکه روس‌ها از بازگشت فروش نفت ایران به دوران قبل از تحریم‌ها حمایت می‌کنند، جنبه حمایتی دارد. آن مقداری که روسیه می‌تواند با ایران وارد تعامل شود همان ۵۰۰ هزار بشکه است که همین میزان هم گشایش خوبی برای ایران در شرایط فعلی است. اینکه روس‌ها از نظر سیاسی از حضور ایران در بازار نفت و اینکه نفت ایران نباید توسط سایر کشور‌ها جایگزین شود، حمایت می‌کنند، نکته مهمی در بازار‌های جهانی است. این نشان می‌دهد کشور‌هایی مانند روسیه تمام‌قد در برابر تحریم‌های آمریکا ایستاده‌اند و آن‌ها را غیرقانونی تلقی می‌کنند.

منبع: فرهیختگان

انتهای پیام/