به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ ضرب‌المثل‌ها که جزئی از فولکلور یا دانش عامیانه را تشکیل می‌دهند، در هر زبان و فرهنگی کم و بیش دیده می‌شوند. شکل‌گیری ضرب‌المثل‌ها بر اساس موازین علم و منطق نبوده و دارای هیچ‌گونه پشتوانه و استدلال منطقی نیست. از آنجا که نمی‌توان جامعه‌ای را یافت که تمام اعمال و رفتار افرادش منطقی و حساب شده باشد، بنابراین جامعه‌ای را نمی‌توان یافت که در آن ضرب‌المثل شایع نباشد. باید گفت افراد هر جامعه هرچه از مراحل رفتارهای سنتی و غیرمنطقی به طرف رفتارهای منطقی و حساب‌شده‌تر متمایل می‌شوند، از رواج امثال و حکم کاسته می‌شود و افراد در تایید یا نفی امری کمتر به ضرب‌المثل استناد می‌کنند؛ زیرا در اثبات یا رد موضوع مورد نظر خود بهتر و بیشتر می‌توانند از استدلالات منطقی استفاده کنند. اما آنچه مسلم است این است که موضوعات دربرگیرنده ضرب‌المثل‌ها در جوامع متفاوت بوده و بیانگر مسائل مورد علاقه یا انزجار مردم و در واقع انعکاسی از فرهنگ اصیل و شایع هر جامعه است (کلهر، 1380).

با این وصف در باشگاه ضرب‌المثل امروز به نقل حکایت کوتاهی از ضرب‌المثل «فلانی آفتابی شد» می‌پردازیم.

هرگاه کسی پس از مدتی طولانی که از انظار عموم دور بوده و به عبارتی خود را در جایی پنهان کرده بود، از خانه یا محل اختفای خود بیرون بیاید و خودی نشان دهد، می‌گویند: «فلانی آفتابی شد»؛ یعنی بعد از مدت‌ها خود را نشان داد. حال باید دید که این «آفتابی‌شدن» از کجا ناشی شده و در این عبارت مَثَلی به چه موضوع و نکته‌ای اشاره دارد؟

کمبود آب و خشکی از سویی و از طرف دیگر شیب مناسب زمین‌های فلات ایران از طرف دیگر، فضا را برای استفاده از آب‌های زیرزمینی و حفر قنات فراهم کرد. به طوری که این کار از دوران قدیم مورد توجه ایرانیان قرار گرفت.

بحث آفتابی‌شدن، هم در واقع به همین حفر قنات بر می‌گردد. به طوری که می‌گویند «آفتابی‌شدن» از اصطلاحات خاص قنایی است و زمانی که آب قنات به سطح زمین می‌رسد، می‌گویند «آفتابی شد». یعنی آب از تاریکی‌ها و زیرزمین به روشنایی و نمود عینی رسید. 

این اصطلاح را بعد از آن در مورد افرادی که به دلایلی مدتی را در اختفا به سر می‌برند و پس از مدت طولانی در انظار عموم حاضر می‌شوند، به کار می‌برند.

گزارش از: مریم محمدی

انتهای پیام/