در سایه تلاش‌های فراوانی که صورت گرفته،‌ دانش گسترده‌ای در ارتباط با طول عمر حاصل شده و هر روز هم بر وسعت و دقت آن افزوده می‌شود، اما هنوز راه زیادی در پیش داریم. با این حال، لازم نیست دست روی دست بگذاریم و منتظر بمانیم سرانجام دانشمندان فرمول نهایی را کشف کنند و به ما بگویند چگونه می‌توانیم سلول‌های بدنمان را مجاب کنیم راهی که می‌روند دالانی به سوی مرگ است و راه دیگری را نشانشان بدهیم؟

بهتر است نگاهی بیندازیم به گزارش مجله تایم از آنچه اکنون در پرتو کوشش‌های علمی فراوان می‌دانیم؛ شاید از این طریق بتوان قدری بر طول عمر باکیفیت افزود.

شخصیت

محققان دانشگاه استنفورد دریافته‌اند برخی ویژگی‌های فردی می‌تواند بر میزان طول عمر افراد تاثیر بگذارد. بنا بر یافته‌های این پژوهشگران، افراد دقیق و وظیفه‌شناس بیش از افراد دیگر عمر می‌کنند. ویژگی‌هایی چون محتاط بودن،‌ تداوم در کار، نظم و ترتیب و به عبارت دیگر سازماندهی کارها در این افراد تا حدی وسواس‌گونه است. این افراد هرگز به این سادگی ها بی‌خیال مساله‌ای نمی‌شوند و همین ویژگی سبب می‌شود چنین افرادی بیشتر عمر کنند.

یک باور رایج در میان مردم این است که راحت‌طلبی و بی‌خیالی سبب افزایش عمر خواهد شد، اما چنین نیست. رفتار از روی دقت و وظیفه‌شناسی بر دیگر رفتارها سایه می‌افکند و آنها را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد؛ افرادی با این ویژگی‌ها اصولا دست به تصمیم‌های سالم‌تر و مطمئن‌تری می‌زنند. مثلا در انتخاب شریک زندگی خود یا محلی که قرار است در آن کار کنند، دقت بیشتری به خرج می‌دهند و علاوه بر آن کمتر احتمال دارد سراغ دود و دم بروند یا با سرعت نامطمئن رانندگی کنند و صدالبته بیشتر و بهتر از دیگران از دستورات و توصیه‌های پزشکان تبعیت خواهند کرد.

رژیم غذایی

مطالعات بسیاری بر زندگی صدساله‌ها انجام گرفته تا بدقت بررسی کنند آنها چه می‌خورند. آنچه از این مطالعات حاصل شده این نکته اساسی است که بسیاری از این افراد مقیم مناطق مدیترانه‌ای بوده‌اند.

ویژگی مهم مردم این مناطق رژیم غذایی‌شان است. آنها میوه و سبزی فراوان مصرف می‌کنند،‌ آجیل خام و سالم بسیار می‌خورند و چربی‌های سالمی مانند روغن زیتون را بسیار بیشتر از دیگر منابع چربی در برنامه غذایی خود می‌گنجانند. چنین رژیمی سلامت افراد را بویژه در سنین بالاتر تضمین می‌کند. این سبک خوردن، خطر بروز بیماری‌های قلبی را کاهش می دهد و حتی می‌تواند از بروز ضعف حافظه پیشگیری کند؛ به همین دلیل می‌تواند سبب افزایش طول عمر افراد شود. محققان همچنین دریافته‌اند دیگر جنبه‌های سبک زندگی مانند کیفیت خواب یا فعالیت‌های بدنی نیز می‌تواند بر طول عمر انسان تاثیر بگذارد.

ژن‌ها و وراثت

اگر والدین شما عمری طولانی داشته‌اند یا دارند، به این معنی نیست که شما هم از این موهبت برخوردار خواهید شد، اما به هر حال نمی‌توان از نقش ژنتیک و عوامل زیستی مرتبط با آن در طول عمر افراد به طور کامل چشم پوشید. محققان بتازگی بر اساس مطالعه‌ای که در مورد خانمی صدو پانزده ساله انجام داده‌اند، دریافته‌اند فرسودگی سلول‌های بنیادی می‌تواند یکی از عوامل مرگ افراد سالمی باشد که بیش از صد سال عمر کرده‌اند. به عبارت دیگر، سلول‌ها فرسوده می‌شوند و به زبان خودمانی تاریخ انقضایشان سر می‌رسد. محققان همچنین دریافته‌اند برخی افراد ممکن است کمتر مستعد ابتلا به بیماری‌ها باشند یا عوامل تنظیم فعالیت‌های حیاتی بدنشان عملکرد بهتر و منظم‌تری نسبت به دیگر افراد داشته باشد و به همین دلیل بیشتر عمر کنند.

تحصیلات عالی

تحصیلات دانشگاهی با عمر طولانی‌تر چندان بی‌ارتباط نیست. گزارشی که سال 2012 منتشر شده نشان می‌دهد فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها، یعنی افراد دارای مدرک کارشناسی (لیسانس) یا بالاتر،‌ حدود 9 سال بیش از افرادی که دبیرستان را به اتمام نرسانده‌اند عمر می‌کنند. برخی مطالعات نقش و جایگاه تحصیل را بسیار بالاتر نشان می‌دهد و تاکید می‌کند تحصیل می‌تواند بیش از عوامل مهمی مانند نژاد و درآمد در افزودن بر عمر افراد موثر باشد. شاید بتوان گفت افراد تحصیلکرده فرصت‌های شغلی بهتری نصیبشان می‌شود، بهتر برای آینده‌شان برنامه‌ریزی می‌کنند و سبک زندگی سالم‌تری را برمی‌گزینند.

سختکوشی

سختکوشی به معنای بالا بودن میزان استرس شغلی افراد نیست. نباید تصور کنیم افراد سختکوش ممکن است به مروز زمان گرفتار عوارض استرس بالا شوند. محققان می‌گویند بسیاری ممکن است تردید داشته باشند افراد سختکوش واقعا از زندگی‌شان لذت می‌برند. اما واقعیت چیز دیگری است. افراد سختکوش و بهره‌ور (حتی در دوران سالمندی) از استرس و اندوه در امانند. این افراد نسبت به هم‌سن و سالان خود تمایل به ارتباطات اجتماعی بیشتر، سالم‌تر و شادتری دارند و به همین دلیل هم بیشتر ممکن است از موهبت طول عمر بهره‌مند شوند.

خوشبینی به اندازه

درست است خوشبینی، افراد را از بروز استرس در امان نگه می‌دارد و آنها را سالم‌تر می‌‌کند، اما به هر حال باید اندازه نگه داشت؛ زیرا محققان می‌گویند مثبت‌اندیشی یا به عبارت دیگری خوشبینی الزاما عادت سالمی نیست. اگر بخواهیم قدری دقیق‌تر بگوییم، افرادی که بویژه در مواجهه با مقوله بیماری و درمان زیادی خوشبین هستند، ممکن است به هیچ وجه به اندازه کافی به عواقب آن توجه نشان ندهند و همین بی‌توجهی کار دستشان بدهد. این مطلب هرگز به معنای نفی خوشبینی و در پیش‌گرفتن بدبینی نیست، بلکه بهتر است بگوییم خوش‌باوری و دست‌کم گرفتن شرایط حاد را نفی می‌کند. پس اگر شما جزو افراد خوشبین هستید، این ویژگی مثبت را حفظ کنید اما مراقب باشید شما را به سوی سهل‌انگاری سوق ندهد.

اجتماعی بودن

هرچه روحیه اجتماعی قوی‌تری داشته باشید و بیشتر در گروه‌های اجتماعی فعالیت کنید زمینه‌های مساعدتری را برای عمر طولانی خود پدید خواهید آورد. در مجموع، زنان در مقایسه با مردان بیشتر دوست دارند شبکه‌های اجتماعی فعالی داشته باشند و احتمالا همین مساله سبب شده است بیش از مردان عمر کنند. ما اغلب در شرایط گوناگون از خانواده و دوستانمان حمایت می‌کنیم و نیز مورد حمایت آنان قرار می‌گیریم. برخی شواهد علمی نشان می‌دهد این حمایت‌ها و در مواقع لزوم مراقبت‌های دوجانبه بسیار مهم است، زیرا می‌تواند به طول عمر ما بیفزاید. برخی پژوهش‌ها حتی می‌گوید سیستم ایمنی بدن هنگامی که با دوستان و آشنایانمان معاشرت می‌کنیم بهتر عمل می‌کند. همین دور هم‌بودن‌ها حتی می‌تواند به مهار استرس ما نیز کمک کند. پس تا می‌توانید از تنهایی فاصله بگیرید و با دوستان و آشنایان معاشرت کنید.

نشستن زیاد

نشستن زیاد از مصیبت‌های خودکرده دوران ماست. شاید متهم ردیف اول این بلای مهلک، دنیای دیجیتال باشد؛ تلویزیون، انواع کامپیوترها و گوشی‌های هوشمند و بازی‌های مرتبط با آنها. تحقیقات نشان می‌دهد نشستن به مدت طولانی همواره در کمین سلامت انسان است و افراد را در معرض انواع خطرات جسمی و ذهنی قرار خواهد داد و از طول عمر آنها خواهد کاست. پژوهشی که سال 2011 منتشر شده نشان می‌دهد افراد 25 سال به بالا به ازای هر ساعت نشستن پای تلویزیون عمر خود را به مدت 22 دقیقه می‌سوزانند و خاکسترش را به باد می‌دهند. حال ببینید چه مدتی از عمر گرانبهای خود را پای سریال‌های 500 قسمتی و البته بی‌کیفیت همسایگان نزدیک و آشنایان دور قربانی کرده‌اید؟