به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مرکز یزد

این حکایت مردمان سختکوش کویر است که سال‌ها پیش هر روز و هر روز برای آنها تکرار می‌شد، مردمانی که برای دسترسی به یک کوزه آب باید ده‌ها پله را در تاریکی می‌نوردیدند و از آنجا بود که آب برای مردم یزد تقدس یافت.

نیاز به آب و آب انبار، در شهری که کم آب‌ترین شهر کشور نام گرفته به حدی بود که آب انبار کم‌کم با زندگی مردم عجین شد و در هر محله و کوی و برزنی، نشانی از یک آب انبار بود.

آب انبارها، آن روزها عطش مردم به آب را فرو می‌نشاندند و امروز میراثی گران‌بها از رنج آبا و اجدادی را برای ما به یادگار گذاشته‌اند.

وجود بادگیر بر روی آب انبارها برای خنک نگه داشتن آب و جلوگیری از تعفن آب، ضروری بود از این رو آب انبارها و بادگیرها، سرنوشتی در هم گره خورده دارند.

این سازه‌های به جا مانده از اعصار و قرون متمادی، امروزه مورد بی‌مهری و بی‌توجهی قرار گرفته‌اند و کم کم به دست فراموشی سپرده می‌شود و با تخریب آنها و ادامه این روند، ظرف چند سال آینده، اثری از آب انبارها بر جای نخواهد ماند.

اهمیت آب‌انبار در گذشته به حدی بود که بسیاری از خیران اقدام به وقف آب‌انبار می‌کردند اما این آب‌انبارهای موقوفه اکنون به دلیل بی‌نیازی مردم به کاربری آنها، به حال خود رها شده‌اند و به تدریج رو به تخریب می‌روند.

آب‌انبارهای شش بادگیری و پنج بادگیری از آب‌انبارهای معروف یزد هستند که میراث فرهنگی توانسته تنها به ترمیم ورسیدگی این دو آب انبار معروف بپردازد و بقیه آنها کمتر مورد رسیدگی قرار گرفته و بسیاری از آنها نیز به رغم آنکه دارای شماره و پلاک ثبتی هستند، ویران شده‌اند و تنها نمایی از آنها باقی مانده است.

در بسیاری از مناطق نیز ورودی آب‌انبارها به زباله‌دانی تبدیل شده و کسی متولی جمع‌آوری زباله‌هایی که اغلب با وزش باد در ورودی‌های آب‌انبارها تل‌انبار شده‌اند، نیست.

از آنجا که در شهر یزد و در مجموعه استان، بیش از 300 آب‌انبار موجود است و بسیاری از آنها دارای ارزش و قدمت تاریخی هستند، در این گزارش به معرفی سه آب‌انباری که در میدان مرکزی یزد قرار گرفته است، پرداخته می‌شود.

حاجی قنبر فرمانروای یزد در عصر جهانشاه قره قوینلو بود و بناهای خیر زیادی ساخت و در آبادانی این شهر بسیار کوشا بود. این آب انبار در دومین صفه تکیه امیرچخماق از چپ واقع شده و دارای یک ورودی با 52 پله بوده و بخشی از موزه کنونی آب یزد در آن جای گرفته است و آب قنات جدید به مخزن آن سرازیر می‌شده است.

آب انبار میدان امیرچخماق نیز به عنوان دیگر آب انبار در حوالی مجموعه امیرچخماق، از ساخته‌های امیر جلال الدین چخماق بوده است که یاد آن در جامع مفیدی آمده است و در ضلع جنوبی حسینیه قرار دارد و گویا در زمان خیابان سازی‌های دوره پهلوی اول ویران شده است.

آب انبار ستی فاطمه نیز در مجموعه و حسینیه تاریخی امیرچخماق و در ضلع شمالی میدان کنونی قرار دارد و از ساخته‌های ستی فاطمه، همسر جلال الدین چخماق شامی، فرمانروای یزد بوده که در سال 845 هجری قمری ساخته و ذکر آن در جامعه مفیدی آمده است اما بدون کتیبه تاریخی است.

این بنا جزو موقوفات زوجه امیرچخماق بوده که در وقف نامه ستی فاطمه به آن اشاره شده است. هم‌اکنون مخزن این آب انبار پس از تغییر کاربری به زورخانه صاحب الزمان (عج)، تبدیل شده است.

لزوم چاره اندیشی برای تغییر کاربری آب انبارها در راستای حفظ سازه

یک کارشناس میراث فرهنگی در مورد تخریب آب‌انبارها به خبرنگار فارس گفت: گرچه این روزها آب‌انبارها دیگر برای مردم کاربری ندارند اما حفظ این سازه‌های مهم استان یزد، ضروری است زیرا یزد را با بادگیر و آب انبار و قناتش می‌شناسند.

محمدرضا دهقانی زاده بیان کرد: تبدیل آب‌انبارها به فضاهای قابل استفاده نظیر زورخانه و .... که نمونه آن نیز در استان یزد کم نیست، می‌تواند از تخریب این سازه‌ها جلوگیری کند.