به گزارش خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران، شرکت بورس انرژی با هدف ساماندهی، نظارت و ادارة معاملات حامل‏ های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر حامل‏های انرژی، فراهم آوردن دسترسی غیر تبعیض آمیز و منصفانه اعضاء به بسترهای معاملاتی، همكاری و هماهنگی با نهادهای مالی، شركت‌ها، سازمان‌ها و نهادهای متولی بازارهای انرژی از جمله شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی گاز ایران، شرکت سهامی مادر تخصصی تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر)، شرکت مدیریت شبکه برق ایران و همچنین انجام سایر وظایف محوله در اساسنامه شرکت، در سال 1391 با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار به صورت شرکت سهامی عام تاسیس شده و تحت نظارت آن سازمان فعالیت می‏ نماید. 

بر همین اساس بورس انرژی، به عنوان یک نوع بورس کالایی، تشکلی خودانتظام است که امکان انجام معاملات فیزیکی حامل‏های انرژی (شامل برق، نفت، گاز، زغال سنگ و ...) و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. در بورس انرژی نیز مشابه سایر بورس‏ها، تعداد زیادی خریدار و فروشنده حضور داشته که با کنش و واکنش ‏های متقابل خود در فضایی رقابتی کشف صحیح قیمت‏ حامل‏های انرژی را میسّر می‏ سازند. 

ایجاد و توسعه چارچوب مطلوب تجارت حامل‏های انرژی از جمله نفت، گاز، برق، زغال سنگ، فراهم نمودن یک مرجع قیمتی قابل استناد برای حامل‏های انرژی، کاهش هزينه‌هاي مبادلاتی و ارائة خدمات تسويه و پاياپاي، اصلاح الگوی مصرف انرژی در کشور به واسطه کشف صحیح بهای حامل‏های انرژی، از بین بردن انحصار، برقراری نظام قيمت گذاری شفاف و نوسان قيمت بر اساس واقعيت‌هاي بازار و صنایع انرژی، ایجاد شرایط یک بازار عادلانه و بي‌طرف و بالا بردن سطح اعتماد بخش خصوصي و زمينه‏ سازي جهت مشارکت فعال بخش خصوصی در تجارت این صنایع (با توجه به سياست‏ هاي اصل 44 قانون اساسي)، کاهش ريسك بازار بواسطه ایجاد بازار ابزارهای مشتقه معاملاتی حامل‏های انرژی نظیر قراردادهای آتی، پیمان آتی و قراردادهای اختیار معامله، افزایش رقابت در بازار از طریق تعامل و کنش و واکنش پیوسته خریداران و فروشندگان، امكان نظارت بيشتر بر معاملات، رديابي تخلفات و اطمینان از صحت معاملات و سلامت بازار (افزایش شفافیت بازار)، تقویت بخشهای مختلف صنایع انرژی محور، تامین نقدینگی مورد نیاز تولیدکنندگان و تامین مالی جهت توسعه ظرفیت تولید آنها، فراهم آوری شرایط پيوستن به بازارهاي منطقه‏ اي و بین‏ المللی انرژی و برقراری امکان مبادلات یک‏جانبه و چند جانبه با کشورهای منطقه، استفاده از پتانسيل‏ هاي موجود در کشور جهت ترانزيت حامل‏های انرژی به کشورهای منطقه، کسب تجربه و توان علمی مکفی جهت حضور در بازارهای منطقه ای و بین‏ المللی، افزایش و تنوع فرصت های سرمایه گذاری را از جمله مهمترین مزایای ناشی از راه اندازی بورس انرژی در کشور می‏ توان یاد کرد.
 
بنابراین با توجه به مزایای فراوان مترتب بر راه‏ اندازی بورس انرژی، پس از تجربه تشکیل بورس نفت و عرضه فرآورده‏ های نفتی و پتروشیمی در بازار سرمایه، در حوزه کالای برق نیز شرکت مدیریت شبکه برق ایران بر اساس وظایف قانونی تعیین شده در اساسنامه خود، همچنین در راستای اهداف دولت محترم و وزارت نیرو در خصوص ایجاد و گسترش بسترهای جدید معاملات برق اقدامات لازم جهت تشکیل بورس برق را به انجام رسانید که در نهایت منجر به تاسیس شرکت بورس انرژی گردید.
 
سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که به موجب آن "تمامی بنگاه‏های تامین نیرو به استثنای شبکه‏های انتقال به بخش خصوصی واگذار می‏ گردد." بدیهی است که این انتقال مالکیت، نیازمند تدارک یک بستر مناسب و شفاف جهت کشف قیمت و عرضه محصولات شرکت‏های خصوصی‏ شده تولید نیروی برق می‏باشد که این مهم با تاسیس بورس انرژی محقق می ‏شود.

همچنین بند الف ماده 15 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران که به موجب آن "شورای بورس مکلف است نسبت به ایجاد و گسترش بازارهای تخصصی اقدام نماید". تاسیس بازارهای متشکل حامل‏های انرژی از قبیل برق، نفت و گاز در قالب بورس انرژی از مصادیق شکل‏ گیری بازارهای تخصصی موضوع بند مذکور می‏ باشد.

براساس این گزارش بند "و" ماده 133 قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران که به موجب آن "وزارت نیرو مکلف است به منظور ترغیب سایر موسسات داخلی به تولید هر چه بیشتر برق از نیروگاه‏های خارج  از مدیریت آن وزارتخانه بر اساس دستورالعمل شورای اقتصاد اقدام نماید." تاسیس بورس انرژی و فعالیت آن در چهارچوب قوانین و مقررات بازار سرمایه در راستای نیل به هدف مذکور ارزیابی می‏ گردد. 

بند 11 برنامه‏ های بخش برق و انرژی وزارت نیرو در دولت دهم  که در آن "راه اندازی بورس برق و افزایش سهم معاملات در بورس به میزان حداقل 50% حجم برق مصرفی کشور" مورد اشاره قرار گرفته است.

بخش 6 سند خط مشی شرکت سهامی مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر) که در آن به مسائل مرتبط با معاملات برق در بورس انرژی از جمله توسعه بازار و بورس برق از دو طرف عرضه و تقاضا، طراحی ساز و کارهای لازم برای حضور شرکتهای زیر مجموعه در بازار و بورس برق، اتخاذ تدابیر لازم برای حصول اطمینان از رقابت سالم میان شرکت گنندگان و رعایت دقیق ضوابط و مقررات ذیربط" است.

با عنایت به الزامات و زمینه‏ های قانونی فوق‏الذکر و با توجه به پتانسیل‏ ها و ظرفیت‏ های موجود در کشور در حوزه انرژی، پس از انجام مطالعات تطبیقی، وزارت نیرو بر اساس بند 5 ماده 4 قانون بازار اوراق بهادار مصوب آذر ماه 1384 (مبنی بر واگذاری اختیار صدور مجوز فعالیت بورس‏ ها در کشور به شورای عالی بورس و اوراق بهادار) اقدامات لازم جهت تاسیس شرکت بورس برق (که بعدها با اضافه شدن سایر حامل‏های انرژی به بورس انرژی تبدیل شد) را آغاز نمود.

بر این اساس مطابق قانون بازار اوراق بهادار مصوب آذر ماه 1384 در تاریخ 22/07/1386 گزارش توجیهی راه اندازی بورس برق از سوی وزیر وقت نیرو به وزیر وقت اقتصاد و دارایی و سازمان بورس و اوراق بهادار ارسال گردید و در تاریخ 26/3/1387 شورای عالی بورس و اوراق بهادار موافقت اصولی راه اندازی بورس برق را به وزارت نیرو ابلاغ نمود.

در جلسه مورخ 30/03/90 شورای عالی بورس و اوراق بهادار، این شورا موافقت خود مبنی بر تاسیس بورس انرژی را اعلام نمود. متعاقب صدور مجوز فعالیت بورس انرژی و به منظور تعیین گروه‏های سهامداری این شرکت، سازمان بورس و اوراق بهادار فراخوانی را در تاریخ 5/4/90 جهت مشارکت نهادهای مالی و فعالان صنعت برق، نفت، گاز و فرآورده‏های نفتی و با قید ترکیب 60% نهادهای مالی، 20% فعالان صنایع برق و نفت و 20% عموم مردم و سقف 2.5% برای هر متقاضی منتشر نمود. 

پس از اخذ مدارک و مستندات متقاضیان خرید سهام شرکت بورس انرژی، بر اساس ضوابط موجود به کلیه شرکتهای متقاضی حائز شرایط، سهام این شرکت تخصیص یافت که به طور نقدی از مؤسسان دریافت گردید. سازمان بورس و اوراق بهادار به دنبال اعلام اعضای موسسان، در تاریخ 8/6/90 نسبت به دعوت از موسسین در راستای تشکیل کمیته اجرایی و انجام اقدامات اجرایی همچون افتتاح حساب موسسین شرکت، پرداخت کامل وجوه، پذیره نویسی عمومی سهام، ثبت و تاسیس بورس انرژی دعوت به عمل آورد. با تشکیل کمیته مذکور، فرآیند اخذ مجوزهای لازم از سازمان بورس و اوراق بهادار و اداره ثبت شرکت‏های شهر تهران به منظور انجام پذیره‏نویسی عمومی سهام شرکت طی شد و سرانجام پذیره نویسی شرکت بورس انرژی در تاریخ 12/10/90 با عاملیت 46 شعبه بانک ملی در سراسر کشور صورت پذیرفت. 

مجمع عمومي موسس شركت بورس انرژي نیز در تاریخ يازدهم اسفندماه 1390 در مركز همايش‏هاي بين المللي رازي تهران و با حضور موسسين و پذيره نويسان اين شركت برگزار گردید.

در نهایت شرکت بورس انرژی با 5896 سهامدار حقیقی و حقوقی و ترکیب سهامداری حدود 10 % فعالان حوزه نفت و گاز، حدود 10 % فعالان حوزه برق، حدود 60% نهادهای مالی و 20% سایر سهامداران حقیقی و حقوقی در تیرماه 1391  تاسیس شد و تحت شماره 428002 نزد اداره ثبت شرکت ها و موسسات غیر تجاری تهران ثبت گردید.

 سهامداران در اولین مجمع عمومی موسس از بین کاندیداهای عضویت در هیات مدیره ، 7 عضو اصلی و 3 عضو علی البدل را انتخاب نمودند. پس از قبول سمت توسط مدیریت عامل و انتخاب مدیران اجرایی با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار تلاش های گسترده‏ای جهت تدوین مقررات و دستورالعمل ‏های پذیرش، معاملات و تسویه و پایاپای بورس انرژی، تهیه روال‏ها و روندهای اجرائی، طراحی سامانه‏ های معاملاتی و تعامل با وزارتخانه‏ های نفت، نیرو و فعالان حوزه انرژی انجام پذیرفت.

در نخستین جلسه هئیت پذیرش بورس انرژی، در تاریخ 12/10/91 درخواست پذیرش کالای برق دو نیروگاه خصوصی در بازار فیزیکی بورس انرژی پذیرفته شد. در این جلسه همچنین به پیشنهاد بورس قرارداد سلف موازی استاندارد برق در بازار مشتقه تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد مورد پذیرش قرار گرفت.

در جلسات بعدی نیز اوراق سلف نفتی و کالاهای قطران و زغال سنگ در بورس انرژی پذیرش شدند. برگزاری ده جلسه معاملات آزمایشی برق، برگزاری دوره آموزشی برای کارگزاران بورس انرژی نیز از دیگر فعالیت‏های بورس انرژی از زمان آغاز فعالت بوده است.

در نهایت بورس انرژی فعالیت رسمی خود را از تاریخ 19 اسفند سال‏جاری با معاملات قراردادهای سلف موازی استاندارد برق، زغال سنگ و قطران آغاز کرد و تلاشهای خود را در راستای توسعه بازار انواع حامل‏های انرژی ادامه می‏ دهد./ر